علمی-پژوهشی
مهدیl باقری؛ احد فرامرز قراملکی
چکیده
صدرالمتالهین در ارائه نظریۀ خود دربارۀ علم الهی به اشیاء، رهآوردی نوآورانه دارد که ضمن آن از کاربرد قرآنیِ خزائن بهره برده است. مسألۀ اصلی تحقیق حاضر این است که ملاصدرا در ارائۀ دیدگاههای فلسفی خود دربارۀ واژۀ قرآنی «خزائن»، تا چه اندازه به مؤلفههای معناشناختی ساختاری-تحلیلی آن در قرآن کریم توجه داشته است. تحلیل مفهومی ...
بیشتر
صدرالمتالهین در ارائه نظریۀ خود دربارۀ علم الهی به اشیاء، رهآوردی نوآورانه دارد که ضمن آن از کاربرد قرآنیِ خزائن بهره برده است. مسألۀ اصلی تحقیق حاضر این است که ملاصدرا در ارائۀ دیدگاههای فلسفی خود دربارۀ واژۀ قرآنی «خزائن»، تا چه اندازه به مؤلفههای معناشناختی ساختاری-تحلیلی آن در قرآن کریم توجه داشته است. تحلیل مفهومی و سیستمی آرای صدرا درباره خزائن و سنجش آن با دادههای معناشناسی ساختاری-تحلیلیِ کاربرد این واژه در قرآن نشان میدهد صدرا ضمن توجه به کاربرد قرآنی خزائن، هم از ویژگیها و هم از مؤلفههای مفهومی خزائن، تبیینی فلسفی ارائه می‌کند. میزان قابل توجهِ بهرهمندی ملاصدرا از قرآن در برشمردن اوصاف خزائن (مانند «حضور در صقع ربوبی»، «حافظ»، «بیحدّی» ،«باق» و «أبقی»، «مرتبۀ علمیِ پیش از ایجاد»،«واحد کثیر») به این معناست که وی در مواجهه با این واژۀ قرآنی، بیشتر از ارائۀ تفسیر فلسفی، به فلسفیدنِ مبتنی بر تفسیر پرداخته است که می‌توان آن را «فلسفۀ تفسیری» نامید.
علمی-پژوهشی
مریم باروتی؛ رضا اکبریان؛ محمد سعیدی مهر
چکیده
دیدگاهِ غالبِ علامه طباطبایی در معناشناسی صفات الهی و از جمله علم الهی، دیدگاه " اصلِ معنا"ست. اما این نظریه به عنوان مبنایِ معناشناختی در فلسفه ی علامه، با مبنای معناشناختی دیگری در فلسفه ی ایشان یعنی قاعده ی سیاق، در تعارض است؛ این مقاله سعی دارد که با تبیین سیاقِ کلام و ارائه ی آن به دیدگاهِ اصل معنا، نواقص این دیدگاه را بیان کند ...
بیشتر
دیدگاهِ غالبِ علامه طباطبایی در معناشناسی صفات الهی و از جمله علم الهی، دیدگاه " اصلِ معنا"ست. اما این نظریه به عنوان مبنایِ معناشناختی در فلسفه ی علامه، با مبنای معناشناختی دیگری در فلسفه ی ایشان یعنی قاعده ی سیاق، در تعارض است؛ این مقاله سعی دارد که با تبیین سیاقِ کلام و ارائه ی آن به دیدگاهِ اصل معنا، نواقص این دیدگاه را بیان کند و دیدگاهی را معرفی نماید که در عین توجه به هسته ی معنایی (معنای اولیه و شرح اللفظی)، به توسعه ی این معنا در سیاق های مختلف بپردازد. این روش در صفت علم الهی از دیدگاه علامه طباطبایی بررسی می‌شود تا معنایِ این علم از تشبیه مبرا گردد.
علمی-پژوهشی
رویا تیزهوش؛ علی اکبر عبدل آبادی
چکیده
ملّاصدرا معتقد است که «وجود» یگانه امر حقیقتساز است. این عقیدۀ ملّاصدرا که «اصالت وجود» نام دارد، مبنای فلسفة او را تشکیل میدهد و حتّی بر مبحث «ماهیّت و احکام آن» تأثیر مینهد. پذیرش تأثیرپذیری مبحث ماهیّت و مباحث مرتبط با آن از اصالت وجود́ لازمههایی، از جمله تأثیرپذیری حدّ تام از اصالت وجود، را در پی میتواند ...
بیشتر
ملّاصدرا معتقد است که «وجود» یگانه امر حقیقتساز است. این عقیدۀ ملّاصدرا که «اصالت وجود» نام دارد، مبنای فلسفة او را تشکیل میدهد و حتّی بر مبحث «ماهیّت و احکام آن» تأثیر مینهد. پذیرش تأثیرپذیری مبحث ماهیّت و مباحث مرتبط با آن از اصالت وجود́ لازمههایی، از جمله تأثیرپذیری حدّ تام از اصالت وجود، را در پی میتواند داشت که ضعفها و اشکالهای حد ّتام منطقی را ندارد. در این مقاله، با روشی توصیفی- تحلیلی، امکان تأثیرپذیری حدّ تام از اصالت وجود، به عنوان امر نشاندهندة حقیقت اشیاء را با تکیه بر این فرضیّهها نشان دادهایم که «حقیقت در فلسفة ملّاصدرا با وجود معنا مییابد و حد نیز که منعکسکنندة حقیقت اشیاء است، قطعاً از وجود تأثیر میپذیرد»، «در فلسفة ملّاصدرا صورت بهتنهایی تمام حقیقت شیء واقع می‌شود و حدّ تام در فلسفة او به منعکس کردن صورت تغییر خواهد یافت» و «در فلسفة ملّاصدرا پایة حد، یعنی ماهیّت، محفوظ مانده و با اجزای مادّه و صورت ظهور کرده است». تأثیرگذاری اصالت وجود بر حدّ تام́ نتایجی، از جمله تحوّل معنای حدّ تام از وجه منطقیاش و گستردگی فایدة حدّ تامّ فلسفی نسبت به حدّ تامّ منطقی، را در پی دارد
علمی-پژوهشی
داود حسینی
چکیده
در ادبیات معاصر اختلاف نظری هست بر سر اینکه آیا از منظر صدرا ماهیت امری در-جهان است یا تنها در-ذهن است. این نوشتار قصد دارد که بر اساس متن‌های آثار صدرا شواهدی اقامه کند که از منظر صدرا ماهیت امری در-جهان است. مهم‌ترین تعابیر صدرا که در ظاهر دلالت بر در-جهان نبودن ماهیت دارند، از این قرار هستند: نخست اینکه ماهیت انتزاعی است؛ دوم اینکه ...
بیشتر
در ادبیات معاصر اختلاف نظری هست بر سر اینکه آیا از منظر صدرا ماهیت امری در-جهان است یا تنها در-ذهن است. این نوشتار قصد دارد که بر اساس متن‌های آثار صدرا شواهدی اقامه کند که از منظر صدرا ماهیت امری در-جهان است. مهم‌ترین تعابیر صدرا که در ظاهر دلالت بر در-جهان نبودن ماهیت دارند، از این قرار هستند: نخست اینکه ماهیت انتزاعی است؛ دوم اینکه ماهیت ذاتا معدوم است؛ و سوم اینکه ماهیت بر وجود حمل می‌شود. برای نیل به هدف این نوشتار، ابتدا استدلال خواهد شد که اگر سیاق سخن صدرا در نظر گرفته شود، متنهایی که معمولا بر ضد در-جهان بودن ماهیت از منظر صدرا بدانها استناد میشوند، چنین اشعاری ندارند. علاوه بر این، استدلال خواهد شد که بنا بر شواهد متنی وقتی همهی متن‌های صدرا با هم در نظر گرفته شوند، تنها یک خوانش از صدرا ممکن است: صدرا به نحو یکنواختی ماهیت را امری در-جهان تلقی می‌کند.
علمی-پژوهشی
حبیب الله دانش شهرکی؛ علی صادقی نژاد
چکیده
مساله‌ی ارزش‌داوری در فلسفه‌ی اخلاق، فلسفه‌ی حقوق و فلسفه‌ی دین از این جهت حائز اهمیت است که مشخص می‌کند چه چیزی اساسا قابل ارزش‌گذاری است و کجا ارزش مثبت یا منفی بدان تعلق می گیرد، فلذا نیازمند بررسی‌های فلسفی است. از این منظر حکمت متعالیه به عنوان فلسفه‌ای که باید فلسفه‌های مضاف از دل آن استخراج شوند می‌بایست درباره‌ی این ...
بیشتر
مساله‌ی ارزش‌داوری در فلسفه‌ی اخلاق، فلسفه‌ی حقوق و فلسفه‌ی دین از این جهت حائز اهمیت است که مشخص می‌کند چه چیزی اساسا قابل ارزش‌گذاری است و کجا ارزش مثبت یا منفی بدان تعلق می گیرد، فلذا نیازمند بررسی‌های فلسفی است. از این منظر حکمت متعالیه به عنوان فلسفه‌ای که باید فلسفه‌های مضاف از دل آن استخراج شوند می‌بایست درباره‌ی این ارزش‌داوری‌ها مبنایی ارائه دهد تا محل ارزش‌داوری، نحوه‌ی آن و قواعد حاکم بر آن نیز مشخص شود. از آن جایی که حکمت متعالیه نگاهی هستی شناسانه به عالم دارد،انتظار می‌رود در جایگاه فلسفه‌ی مادر مبانی هستی‌شناسانه برای مساله‌ی ارزش‌داوری ارائه کند. در این میان مساله‌ی خیر و شر و نیز حسن و قبح مباحثی هستند که به عنوان نمونه در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته‌اند. اصالت وجود، تشکیک وجود، سعه‌ی وجودی و کمالات نفسانی انسان اصولی هستند که از منظر حکمت متعالیه مبنای هستی‌شناسانه برای ارزش‌داوری‌مهیا می‌کنند. در نهایت چنین به نظر می‌رسد که با نتایجی که از این اصول به دست می‌آید یعنی مساوقت وجود با خیر، عدمی پنداشتن شرور و نیز بازگرداندن حسن و قبح به مطابقت با فضائل و رساندن به خیر اعلی، به سختی می‌توان از این اصول مبنایارزش‌داوریمنسجمی استخراج کرد.
علمی-پژوهشی
محمدکاظم علمی سولا؛ زهره سلحشور سفیدسنگی؛ علیرضا کهنسال؛ علی مقیمی
چکیده
حافظه قابلیتی است که باعث می‌شود، انسان بتواند اطلاعاتی را که از طریق حواس فراهم می‌شود، ثبت و ذخیره کرده و در موقع لزوم آنها را یادآوری کند. از این‌رو در حافظه، صور ادراکی ما بدون تغییر باقی می‌مانند و این عدم تغییر باعث می‌شود تصویر منسجمی از گذشته به یاد داشته باشیم. ملاصدرا علت این عدم تغییر حافظه را تجرد آن می‌داند. از نظر ...
بیشتر
حافظه قابلیتی است که باعث می‌شود، انسان بتواند اطلاعاتی را که از طریق حواس فراهم می‌شود، ثبت و ذخیره کرده و در موقع لزوم آنها را یادآوری کند. از این‌رو در حافظه، صور ادراکی ما بدون تغییر باقی می‌مانند و این عدم تغییر باعث می‌شود تصویر منسجمی از گذشته به یاد داشته باشیم. ملاصدرا علت این عدم تغییر حافظه را تجرد آن می‌داند. از نظر وی امر مادی همواره در حال حرکت است، بنابراین تغییرپذیر است. اما عصبشناسان هر حرکتی را تغییر تلقی نمیکنند، از این‌رو حرکاتی را که در سطح جهان اتم و کوچکتر اتفاق میافتد، باعث تغییر در سطح کلانتر یا همان ماده در سطح زیستی نمیدانند. هر چند از نظر حکمت متعالیه تغییر محسوب شود. عصبشناسان تغییراتی را باعث تغییر حافظه میدانند که در سطح سلولهای عصبی رخ دهد. از این‌رو ثبات حافظه را به ثبات رمزگذاری ژنها و به تبع آن رمزگذاری نورونها نسبت میدهند، و اگر اختلالی در این عملکرد رخ دهد منجر به از دست دادن حافظه می‌شود. پس از نظر ایشان حافظه مادی است و به رغم مادی بودنش در شرایط متعارف تغییری در صور ادراکی ذخیره شده آن رخ نمیدهد. بدین ترتیب برای اثبات تجرد حافظه باید از دلایل دیگر بهره گرفت.
علمی-پژوهشی
مریم سعدی؛ رسول رسولی پور؛ محسن جوادی
چکیده
" کلی جیمز کلارک" خاستگاه جهان و ریشه‌های انواع (مه‌بانگ و تکامل) را دو موضوعِ مهمّ، در تبیینِ رابطه‌یِ میانِ علم‌ودین می‌داند. او معتقدست هر چند موضوعِ اول میتواند تقویت‌کننده‌ی باور به وجود یک آفریننده باشد، اما موضوع دوم، اغلب به دلیلِ شیوه‌‌هایِ غلطِ نحوه‌یِ پرداختن به آن، قول به تعارضِ علم‌ودین را موجب گردیده است. در ...
بیشتر
" کلی جیمز کلارک" خاستگاه جهان و ریشه‌های انواع (مه‌بانگ و تکامل) را دو موضوعِ مهمّ، در تبیینِ رابطه‌یِ میانِ علم‌ودین می‌داند. او معتقدست هر چند موضوعِ اول میتواند تقویت‌کننده‌ی باور به وجود یک آفریننده باشد، اما موضوع دوم، اغلب به دلیلِ شیوه‌‌هایِ غلطِ نحوه‌یِ پرداختن به آن، قول به تعارضِ علم‌ودین را موجب گردیده است. در این راستا بررسیِ جریان‌هایِ ایجاد شده در مواجهه با نظریه تکامل و مواضعِ آنها در بازتعریفِ رابطه‌یِ علم‌ودین از محورهایِ موردِ بررسیِ این مقاله می‌باشد. از جمله نحوه‌یِ مواجهه‌یِ اندیشمندانِ مسلمان و عوامل موثّر در نوعِ موضع‌گیریِ آنها، که موردِ توجّه وبررسیِ نوینی قرار می‌گیرد. مواجهاتی که به نظر می‌رسد شکل‌گیریِ آن خصوصا در ایران، بَراساسِ "باور به تعارضِ علم و دین" و یا "علم‌ستیزی" نبوده؛ بلکه دلایلی قابل تامّل را داشته است. دلایلی که با ظهورِ تفاسیرِ کور و تصادفی از تکامل و تحمیل بر پیامدهایِ الهیاتیِ آن، وضوحی مضاعف یافت. تحلیلِ کلارک بر معنایِ تصادفی بودنِ فرایند تکاملی و تبیینِ وی بر خالقیّتِ خداوند، هنگامی که تکامل با رویکردی تصادفی در دست است، مواجهه‌ای نوین و پاسخی است که زیست‌شناسانِ تکاملی را به چالش فرا می‌خواند.
علمی-پژوهشی
مرتضی شجاری؛ صفا سلخی خسرقی؛ مازیار آصفی
چکیده
حرکت لازمه‌ی ادراک معمارانه است. فضای معماری به واسطه خواص پویایی، سیالیت و مکث، موجبات حرکت فیزیکی، بصری و ذهنی را در ناظر فراهم می‌آورد.در فلسفه، عامل حرکت مبنای ادراک حقایق جهان مادی است. فیلسوفان اسلامی، حرکت را امری کمالی و دارای غایت می‌دانستند که مشمول اصل قوه و فعل است.طبق نظریه‌ی حرکت جوهری ملاصدرا، وجود مادی به واسطه‌ی ...
بیشتر
حرکت لازمه‌ی ادراک معمارانه است. فضای معماری به واسطه خواص پویایی، سیالیت و مکث، موجبات حرکت فیزیکی، بصری و ذهنی را در ناظر فراهم می‌آورد.در فلسفه، عامل حرکت مبنای ادراک حقایق جهان مادی است. فیلسوفان اسلامی، حرکت را امری کمالی و دارای غایت می‌دانستند که مشمول اصل قوه و فعل است.طبق نظریه‌ی حرکت جوهری ملاصدرا، وجود مادی به واسطه‌ی حرکت دائمی خود به سمت وجود روحانی، با طی مراتب و گذر از عوالم محسوسات، خیالات و معقولات به ادراک حقیقی جهان نائل می‌شود.پژوهش حاضر از نوع کیفی تحلیلی-توصیفی بوده و راهبرد پژوهش مطالعه ی موردی با رویکرد تفسیری می‌باشد. این مقاله با تحلیل تجربهی ادراکی ناظر در مسجد جامع تبریز، مقارنهی حرکت و ادراک در فلسفه و معماری را مورد بررسی قرار می دهد. از نتایج عمدهی پژوهش، بین مراتب استکمالی بدن تا نفس در کسب معرفت بر مبنای فلسفه‌ی حرکت جوهری و مراحل ادراک تجربی فضا از ماده به معنا در معماری اسلامی، هم خوانی قابل توجهی مشاهده می‌شود. معماری اسلامی با ایجاد فضای معنوی خاص همواره بستری برای کشف و شهود درونی ناظر فراهم میساخته و با توجه به ویژگیهای سیالیت، تجربهی ادراکی ناظر را از نازلترین مراتب به سوی کاملترین آن هدایت میکرده است.
علمی-پژوهشی
محمد علی میر باقری؛ عباس یزدانی؛ امیرعباس علیزمانی
چکیده
ویلیام رُو با معرفی مسئله‌ی قرینه‌ای شر فصل تازه‌ای در مباحث پیرامون شر گشود. نخستین صورت‌بندی رُو از این مسئله بر این مبنا استوار است که چون «بنظر می‌رسد» که برخی از شرور جهان بی‌وجه هستند، پس این شرور حقیقتاً هم بی‌وجه هستند.نافذ‌ترین نقدی که بر استدلال ویلیام رُو نوشته شده، نقد استفان ویکسترا براساس اصلی معرفت‌شناختی ...
بیشتر
ویلیام رُو با معرفی مسئله‌ی قرینه‌ای شر فصل تازه‌ای در مباحث پیرامون شر گشود. نخستین صورت‌بندی رُو از این مسئله بر این مبنا استوار است که چون «بنظر می‌رسد» که برخی از شرور جهان بی‌وجه هستند، پس این شرور حقیقتاً هم بی‌وجه هستند.نافذ‌ترین نقدی که بر استدلال ویلیام رُو نوشته شده، نقد استفان ویکسترا براساس اصلی معرفت‌شناختی به نام «کورنئا»است؛ وی نشان میدهد که ما مجاز نیستیم در شرایط موردنظر رُو از «بنظر می‌رسد» به «هست» پل بزنیم. براساس کورنئا، ما تنها زمانی میتوانیم با استناد به قرینهی x بگوییم بنظر می‌رسد که p، که اگر p صادق نبود، محتملاً xبهگونهایقابلتشخیص برای ما متفاوت میبود. هدف این نوشتار ابتدا تبیین کورنئا در پاسخ به اشکال شر بی‌وجه، سپس معرفی و ارزیابی چند نقد منتخب وارد شده به این اصل و دفاع از آن، و دستآخر تطبیقی بین خداباوری شکاکانه، که کورنئا مصداقی از آن است، با رویکرد حکمای اسلامی به مسئله‌ی شر است.
علمی-پژوهشی
خدیجه هاشمی عطار؛ سعید انواری
چکیده
ملاصدرا در کتاب الشواهد الربوبیة پس از نفی تشکیک در ماهیت، می‌نویسد که در کتاب الاسفار از تشکیک در ماهیت جانبداری کرده است. همچنین با وجود تصریح به عدم پذیرش تشکیک در ماهیت در برخی از آثار خود، به نظریاتی مانند نظریة مُثل افلاطونی و اعیان ثابته قائل شده است که عدّه‌ای لازمة پذیرش آنها را تشکیک در ماهیت دانسته‌اند. این مقاله با مشخص ...
بیشتر
ملاصدرا در کتاب الشواهد الربوبیة پس از نفی تشکیک در ماهیت، می‌نویسد که در کتاب الاسفار از تشکیک در ماهیت جانبداری کرده است. همچنین با وجود تصریح به عدم پذیرش تشکیک در ماهیت در برخی از آثار خود، به نظریاتی مانند نظریة مُثل افلاطونی و اعیان ثابته قائل شده است که عدّه‌ای لازمة پذیرش آنها را تشکیک در ماهیت دانسته‌اند. این مقاله با مشخص کردن نظرات مختلف ملاصدرا در مورد تشکیک در ماهیت و بررسی مباحثی که لازمة آنها پذیرش تشکیک در ماهیت است، به تبیین و توجیه این اختلاف نظر پرداخته است. بدین منظور توجیهات مختلفی در مورد این اختلاف نظر ظاهری ملاصدرا مطرح و مورد نقد و بررسی قرار گرفته‌اند، این نظرات عبارتند از: تشکیک در ماهیت در مقام دفاع از اشراقیان؛ تغییر دیدگاه در مبحث تشکیک در ماهیت؛تشکیک در ماهیت به معنای ذات؛ تشکیک در مفاهیم مشکک؛ تشکیک در افراد ماهیت؛ تشکیک در ماهیت به تبع وجود.
