نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• مرتضی شجاری ¹
• صفا سلخی خسرقی ²
• مازیار آصفی ³

¹ استاد تمام و عضو هیأت علمی گروه فلسفه، دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه تبریز.

² دانشجوی دکتری تخصصی معماری اسلامی دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز(نویسنده مسئول).

³ دانشیار و عضو هیأت علمی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.

چکیده

حرکت لازمه‌ی ادراک معمارانه است. فضای معماری به واسطه خواص پویایی، سیالیت و مکث، موجبات حرکت فیزیکی، بصری و ذهنی را در ناظر فراهم می‌آورد.در فلسفه، عامل حرکت مبنای ادراک حقایق جهان مادی است. فیلسوفان اسلامی، حرکت را امری کمالی و دارای غایت می‌دانستند که مشمول اصل قوه و فعل است.طبق نظریه‌ی حرکت جوهری ملاصدرا، وجود مادی به واسطه‌ی حرکت دائمی خود به سمت وجود روحانی، با طی مراتب و گذر از عوالم محسوسات، خیالات و معقولات به ادراک حقیقی جهان نائل می‌شود.پژوهش حاضر از نوع کیفی تحلیلی-توصیفی بوده و راهبرد پژوهش مطالعه ی موردی با رویکرد تفسیری می‌باشد. این مقاله با تحلیل تجربه‌ی ادراکی ناظر در مسجد جامع تبریز، مقارنه‌ی حرکت و ادراک در فلسفه و معماری را مورد بررسی قرار می دهد. از نتایج عمده‌ی پژوهش، بین مراتب استکمالی بدن تا نفس در کسب معرفت بر مبنای فلسفه‌ی حرکت جوهری و مراحل ادراک تجربی فضا از ماده به معنا در معماری اسلامی، هم خوانی قابل توجهی مشاهده می‌شود. معماری اسلامی با ایجاد فضای معنوی خاص همواره بستری برای کشف و شهود درونی ناظر فراهم می‌ساخته و با توجه به ویژگی‌های سیالیت، تجربه‌ی ادراکی ناظر را از نازل‌ترین مراتب به سوی کامل‌ترین آن هدایت می‌کرده است.

کلیدواژه‌ها

• ادراک فضا
• حرکت
• فضای سیال مسجد
• حرکت جوهری ملاصدرا
• مسجد جامع تبریز

عنوان مقاله [English]

Levels of fluid space perception in TabrizJame mosque; Through the concept of Movement in MullaSadra's votes

نویسندگان [English]

• morteza shajari ¹
• safa salkhi ²
• maziar asefi ³

¹ Full Professor and faculty member, University ofTabriz, Department of Philosophy, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages

² Ph.D. Candidate in Islamic Architecture(Corresponding Author), Tabriz Islamic Art University, Faculty of Architecture & Urban Planning

³ Associate Professor,Tabriz Islamic Art University, Faculty of Architecture & Urban Planning

چکیده [English]

Motion is necessary for architectural perception. Architecturalspace provides the observer with physical, mental, and intuitivemovement due to dynamic properties, fluidity and pause.In philosophy, the cause of the motion is the basis of perceiving the facts of the material world. Islamic philosophers believed that motion was related toperfection and has an aim to pursue that been subject to the principle of potential and action.According to MullaSadra theory ofSubstantial Movement, the material existence through its constant movement toward the spiritual presence, by passing through the realms of sensibility, imagination andrationality, is achieved through the true perception of the world.The research methodology is qualitative particularly analytical-descriptive one and with an interpretive approach, the research strategy is a case study. Through analyzing the perceptual experience of the observer in themosque of Tabriz, this research views the implication of movement and perception inboth philosophy and architecture.From the main findings of the study, there is a significant correlation between the steps toward perfection from the body to the soul in acquiring knowledge based on the philosophy of Substantial Movement and the stages of experiential perception of space from material to meaning in Islamic architecture.With thecreation of a particular spiritual environment, Islamic architects of Iran have always provided a place for theobserver's inner discovery and intuition, and according to its fluiditycharacteristics, the perceptual experience of the observer was guidedfrom the lowest to its highest.

کلیدواژه‌ها [English]

• space perception
• movement
• fluid space of mosque
• Mullah Sadra'sSubstantial Movement
• Tabriz Jame Mosque