675648c2785e9a3
حکمت معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده حقوق الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد، تهران، ایران

2 دانشیار فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علامة طباطبائی (نویسندة مسئول) .

چکیده

ملاصدرا در کتاب الشواهد الربوبیة پس از نفی تشکیک در ماهیت، می‌نویسد که در کتاب الاسفار از تشکیک در ماهیت جانبداری کرده است. همچنین با وجود تصریح به عدم پذیرش تشکیک در ماهیت در برخی از آثار خود، به نظریاتی مانند نظریة مُثل افلاطونی و اعیان ثابته قائل شده است که عدّه‌ای لازمة پذیرش آنها را تشکیک در ماهیت دانسته‌اند. این مقاله با مشخص کردن نظرات مختلف ملاصدرا در مورد تشکیک در ماهیت و بررسی مباحثی که لازمة آنها پذیرش تشکیک در ماهیت است، به تبیین و توجیه این اختلاف نظر پرداخته است. بدین منظور توجیهات مختلفی در مورد این اختلاف نظر ظاهری ملاصدرا مطرح و مورد نقد و بررسی قرار گرفته‌‌اند، این نظرات عبارتند از: تشکیک در ماهیت در مقام دفاع از اشراقیان؛ تغییر دیدگاه در مبحث تشکیک در ماهیت؛تشکیک در ماهیت به معنای ذات؛ تشکیک در مفاهیم مشکک؛ تشکیک در افراد ماهیت؛ تشکیک در ماهیت به تبع وجود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Investigation of the Incoherency of Mulla-Sadra's Voting on Gradation in Quiddity

نویسندگان [English]

  • Khadijeh Hashemi Attar 1
  • saeed anvari 2

1 Ph.D. student of Islamic Philosophy and Kalam, Department of law Theology and politic, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran. Galexi60@gmail.com

2 Associate Professor, Islamic Philosophy and kalam, Department of Philosophy, Allameh Tabatab'I University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Mulla-Sadra writes in al-shavahed al-robubieh, after negating the gradation in quiddity that he contrasted with this idea in al-Asfar. In spite of the fact that he has refused to accept the gradation in quiddity in some of his works, he has given theories such as the Platonic idea and the eternal essences that some of the necessary acceptance of them has been considered in gradation in quiddity. This article explains and justifies this incoherency by identifying Mulla Sadra's different views on the gradation in quiddity. of the discussion and discussing the issues that they are required to accept in gradation in quiddity. To this end, various justifications have been raised and criticized about this apparent disagreement with Mulla Sadra. These views include: gradation in quiddity in defense of the iluminationists, changing his view in gradation in quiddity, the gradation in quiddity means gradation in essence, gradation in graduated concepts, gradation in quiddity persons, gradation in quiddity in subordinate with existence.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • gradation
  • quiddity
  • gradation in quiddity
  • horizontal gradation
منابع
1. آشتیانی، سیدجلال الدین (1380)، شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیه.
2. آشتیانی، میرزا مهدی (1372)، تعلیقه بر شرح منظومة حکمت سبزواری، به اهتمام: عبدالجواد فلاطوری و مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
3. آشتیانی، میرزا مهدی (1371)، تعلیقة رشیقة علی شرح منظومة السبزواری (الجزء الاول فی المنطق)، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
4. ابراهیمی، جواد (1391)، «تشکیک عرضی وجود در اندیشة ملاصدرا»، مجلة بلاغ مبین، شمارة 32و33، پاییز و زمستان، ص67-85.
5. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1379)، شعاع اندیشه و شهود در فلسفة سهروردی، تهران: انتشارات حکمت.
6. ابن‌سینا (1404ق الف)، الطبیعیات الشفا، تصدیر ابراهیم مدکور، قم: مکتبة ایة الله المرعشی النجفی.
7. ابن سینا (1404ق ب)، منطق شفا، مراجعه ابراهیم مدکور، قم: مکتبة ایة الله المرعشی النجفی.
8. احمدنگری، عبدالنبی (1395ق)، دستور العلماء (جامع العلوم فی اصطلاحات الفنون)، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
9. اسیری لاهیجی، محمد (1383)،مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن‌راز، به کوشش محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوار.
10. انواری، سعید و سیدجلیل حسین‌نیا (1394)، «زمینه‌ها و علل طرح نظریات فلسفی ناسازگار در آثار ملاصدرا»، خردنامة صدرا، شمارة 79، بهار1394، ص31-56.
11. جوادی آملی، عبدالله (1375)، رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)، تدوین و تنظیم حمید پارسانیا، قم: اسراء.
12. حسن‌زادة آملی، حسن (1416ق)، تعلیقه بر شرح المنظومه، تصحیح مسعود طالبی، قم: نشر ناب.
13. رحمانی، محمدهادی (1395)، «تقریر معانی تشکیک»، نسیم خرد، شمارة 2، بهار و تابستان، ص79-98.
14. رحمانی، محمدهادی (1396)، مراتب هستی در حکمت صدرایی (تشکیک وجود)، تهران: میراث فرهیختگان.
15. رضانژاد، غلامحسین (1387)، مشاهد الالوهیة (شرح کبیر بر شواهد الربوبیة)، قم: آیت اشراق.
16. الرفاعی، عبدالجبار (1422ق)، مبادی الفلسفة الاسلامیة، بیروت: دار الهادی.
17. سبزواری، ملاهادی (1981م)، تعلیقه بر الاسفار، در حاشیة الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث.
18. سبزواری، ملاهادی، (1360)، تعلیقه بر الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
19. سبزواری، ملاهادی (1416ق)، شرح المنظومه، تصحیح مسعود طالبی، قم: نشر ناب.
20. سهروردی، شهاب الدین (1380)، المشارع و المطارحات، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج1، تصحیح هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
21. سوزنچی، حسین (1389)، وحدت وجود در حکمت متعالیه، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
22. شیرعلی‌یف، باقر و حمیدرضا رضانیا (1390)، «تشکیک ماهوی از نگاه مکتب مشاء و اشراق و حکمت متعالیه»، پژوهش‌نامة حکمت و فلسفة اسلامی، شمارة 36، تابستان، ص93-110.
23. طباطبائی، محمد حسین (1403ق)، بدایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
24. طباطبائی، محمدحسین (1981م)، تعلیقه بر الاسفار، در حاشیة الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث.
25. طباطبائی، محمد حسین (1416ق)، نهایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
26. عبودیت، عبدالرسول (1394)، درآمدی به نظام حکمت صدرائی، تهران: انتشارات سمت و قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
27. عبودیت، عبدالرسول (1383)، نظام حکمت صدرایی (تشکیک در وجود)، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
28. علیزاده، بیوک (1387)، مقدمه بر تصحیح رسالة فی اتحاد العاقل و المعقول ملاصدرا، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
29. غفاری قره باغ، سید احمد و احمد واعظی (1392)، «مقایسة نظریة مثال افلاطونی و نظریة وجود جمعی از دیدگاه صدرالمتألهین»، معرفت فلسفی، شمارة 41، پاییز، ص63-84.
30. فیاضی، غلامرضا (1390)، هستی و چیستی در مکتب صدرایی، تحقیق و نگارش حسینعلی شیدان شید، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
31. مصباح یزدی، محمدتقی (1363)، تعلیقه بر نهایة الحکمة، تهران: انتشارات الزهرا.
32. مطهری، مرتضی (1393)، درسهای اسفار (مباحث قوه و فعل)، تهران: انتشارات صدرا.
33. مطهری، مرتضی (1379)، درسهای الهیات شفا، مجموعه آثار، ج7، تهران: انتشارات صدرا.
34. مطهری، مرتضی (1378)، شرح مبسوط منظومه، مجموعه آثار، ج9، تهران: انتشارات صدرا.
35. ملاصدرا (1981م)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث.
36. ملاصدرا (1361الف)، ایقاظ النائمین، تصحیح محسن مؤیدی، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفة ایران.
37. ملاصدرا (1392)، تعلیقه بر حکمة الاشراق، تصحیح: نجفقلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
38. ملاصدرا (بی‌تا)، الحاشیة علی الهیات الشفاء، قم: انتشارات بیدار.
39. ملاصدرا (1375)، اصالة جعل الوجود، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، تصحیح حامد ناجی اصفهانی، تهران: انتشارات حکمت.
40. ملاصدرا (1378)، رساله فی الحدوث، تصحیح سیدحسین موسویان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
41. ملاصدرا (1381)، زادالمسافر، به همراه شرح سید جلال الدین آشتیانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
42. ملاصدرا (1422ق)، شرح الهدایة الاثیریة، تصحیح محمدمصطفی فولادکار، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
43. ملاصدرا (1360)، الشواهد الربوبیة، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
44. ملاصدرا (1361ب)، العرشیه، تهران: انتشارات مولی.
45. ملاصدرا (1375)،رسالة شواهد الربوبیه، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، تصحیح حامد ناجی اصفهانی، تهران: انتشارات حکمت.
46. ملاصدرا (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
47. ملاصدرا (1387)،المسائل القدسیة، بخشی از کتاب سه رسائل فلسفی، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
48. ملاصدرا (1363الف)، المشاعر، تصحیح هانری کربن، تهران: کتابخانة طهوری.
49. ملاصدرا (1363ب)، مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسة تحقیقات فرهنگی.
50. موسوی، هادی (1394)، «راه حلی برای مسئلة قدیمی تبیین تشکیک عرضی»، نقد و نظر، سال بیستم، شمارة 3، پاییز، ص109-132.
51. نبویان، سیدمحمد مهدی (1395)، جستارهایی در فلسفة اسلامی (مشتمل بر آراء اختصاصی آیت الله فیاضی)، قم: مجمع عالی حکمت اسلامی.
52. یزدان پناه، یدالله (1389)، حکمت اشراق، به کوشش مهدی علی‌پور، تهران: سمت.