نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

• علی مطهری

استادیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

«امکان» هم ردیف مفاهیم عامی مانند «وجود و عدم»، «وحدت و کثرت» و «علیت و معلولیت» از جمله مباحث بنیادی و مهم فلسفی است. تبیین صحیح از معانی مختلف امکان و رابطه این معانی با یکدیگر، گره‌گشای تصور و تصدیق درست بسیاری از دیگر مسائل مهم فلسفه است. «امکان ذاتی» و «امکان استعدادی» از جمله معانی مهم «امکان» است که نحوه تبیین ما از آنها، سرنوشت مسائلی همچون «حدوث و قدم»، «قوه و فعل» و «علت و معلول» را دچار تغییرات اساسی می‌کند. موضوع امکان استعدادی اولین بار توسط شیخ اشراق در مناقشه بر استدلال ابن سینا بر قاعده «کل حادث مسبوق بقوة و مادة تحملها» مطرح شده است. ملاصدرا به تفاوتهای امکان ذاتی و امکان استعدادی پرداخته و حاج ملاهادی سبزواری این تفاوتها را تحت شش مورد بیان کرده است. صدرالمتألهین دست کم در شانزده موضع از آثار خود درباره نسبت «امکان استعدادی» و «امکان ذاتی» اظهار نظر نموده است که جمع بین این اظهارنظرها کار دشواری به نظر می‌رسد و می‌توان گفت این اظهارنظرها دچار اضطراب است. ما در این مقاله به مدد تحقیقات فلسفی استاد مطهری کوشیده‌ایم ضمن داوری در باب مواضع مختلف ملاصدرا، نسبت تازه‌ای را که در پرتو اصل اصالت وجود بین این دو معنای امکان به دست می‌آید، تبیین نماییم.

کلیدواژه‌ها

• امکان ذاتی
• امکان استعدادی
• اصالت وجود
• ملاصدرا
• استاد مطهری

عنوان مقاله [English]

The influence of the genuineness of existence on the analysis of the relationship between dispositional contingency and essential contingency

نویسنده [English]

• Ali Motahari

چکیده [English]

Contingency in line with general concepts such as “existence and non-existence” , “unity and plurality” , and “ causality and being caused” is one of the fundamental and remarkable philosophical issues. The proper explanation of the different meanings of contingency and of the relationship of these meanings to each other make it possible to correctly understand and prove many other principal philosophical problems. Essential contingency and dispositional contingency are among the important meanings of contingency , so that the way we explain them will change basically the destiny of problems such as “coming into being and eternity” , “ potentiality and actuality” , and “causality and being caused” . Sheikh Ishraq for the first time has raised the issue of dispositional contingency , while contradicting Ibn Sina's argument for the rule that “ every event is preceded by potentiality and by matter that possesses that potentiality” . MullaSadra has dealt with the differences between essential contingency and dispositional contingency , and MullaHadiSabzevari has categorized these differences into six groups.At least in sixteen pieces of his works, MullaSadra has expressed his views on the relationship between essential contingency and dispositional contingency, therefore compatibility between these ideas seems very difficult . Indeed, It can be said that these views are contradictory.
In this article , using professor Motahhari 's philosophical researches , we have tried to explain the new relationship , obtained in the light of genuineness of existence , between these two meanings of contingency , while judging MullaSadra's different positions concerning essential contingency and dispositional contingency.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• essential contingency
• dispositional contingency
• genuineness of existence
• MullaSadra
• professor Motahhari