نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسنده
دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
تقابل ضرورت علّی با ارادة آزاد از مباحث مهمی است که همواره ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. خلط بین اراده و اختیار و تقریر نادرست اشکال ارادة آزاد، باعث شده تا این مسئله با ابهامات فراوانی همراه باشد. برخلاف تصور رایج محور اصلی اشکال ارادة آزاد، تسلسل ارادهها نیست، بلکه از یک طرف پذیرفتن ضرورت علّی، و از طرف دیگر حدوث اراده و منتهیشدن آن به علتی خارج از نفس انسان است که مستقیماً اراده را در نفس انسان ایجاد میکند. صدرالمتألهین به اشکال اصلی جبر در اراده توجه داشته و حتی جبریبودن اراده و نیز جبریبودن افعال ارادی انسان را پذیرفته است، اما چنین چیزی به این معنا نیست که ملاصدرا اختیار انسان را انکار کرده است. او سعی دارد تا از طریق فاعل بالتسخیر و نیز توحید افعالی این مطلب را تبیین کند که جبر با اختیار سازگار است و افعال انسان از همان جهت که جبری هستند اختیاری نیز هستند. در این مقاله علاوه بر بازسازی اشکال ارادة آزاد، در مجموع، پنج پاسخ از صدرالمتألهین آورده و نقد شده است. در پایان این نتیجه گرفته شده که ضرورت علّی با ارادة آزاد و اختیار انسان منافات دارد از این رو برای پذیرش اختیار انسان باید ضرورت علّی را انکار کرد
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Free Will in the Mulla Sadra’s View
نویسنده [English]
- Mohammad Hosseinzadeh
چکیده [English]
One of the important issues which has always occupied man's mind is the contradiction between causal necessity and free will. The Confusion between will and choice, and wrong presentation of the problem of free will has immersed this issue in many ambiguities. Contrary to common conception, the central pillar of the problem is not the sequence of wills; rather, acceptance of causal necessity, and creation of will and its ending up to a cause outside man's soul directly create will in man's soul. The master of theosophers (Mulla Sadra) takes into consideration the main problem of determination in will and even accepts determinism of will and man's volitional actions. However, this does not mean that Mulla Sadra denies man's choice. Using the concepts of ‘agent by compulsion’ and ‘unity of divine acts’, he tries to explain that determination is in harmony with choice and man's acts are compulsory as they are volitional. Reconstructing the problem of free will, the present paper explains and criticizes Mulla Sadra's five answers to this problem. Finally, it concludes that causal necessity contradicts man's free will and choice, so accepting man's choice necessitates causal necessity denial
کلیدواژه‌ها [English]
- causal necessity
- free will
- the sequence of wills
- creation of will
- agent by compulsion
- agent ‘from which comes existence’
- agent ‘by which there is existence’
)