675648c2785e9a3
حکمت معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران (نویسندة مسئول)،

2 دانشیار فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران

چکیده

با اینکه ما بسیاری از آگاهی‌ها و معرفت‌های خود را از گواهی گرفته‌ایم، آن هیچ‌گاه به صورت جدّی در معرفت-شناسی مطرح نبوده است مگر در چند دهه‌ی اخیر. اما در جهان اسلام گواهی به‌ضرورت بیشتر محلّ توجّه بوده است، و در این میان سهروردی باز هم به ضرورت بیشتر به آن پرداخته است. او در سه موضع از گواهی سخن گفته است: در منطق (شامل معرفت‌شناسی گذشتگان)، در اصول فقه، و در الهیات. در این جستار، با دو رویکرد تحلیلی و تاریخی مساهمت سهروردی در این بحث را نشان خواهیم داد. در منطق، او بر شانه‌ی فارابی و ابن‌سینا ایستاده است، اما تفاوت‌های جدّی با آنها دارد و توگویی می‌خواهد یقین را در متواترات برآمده از تراکم ظنون بداند. در اصول فقه، سراسر از غزالی متأثّر است و این تأثیر به منطق او نیز راه یافته است. در الهیات، اما، نوآورانه و برای نخستین بار بحث از گواهی را پیش می‌کشد تا ارزش معرفت‌شناختی تجربه‌ی دینی برای غیرتجربه‌گر را اثبات کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Suhrawardī’s Epistemology of Testimony; an Analytical and Historical Approach

نویسندگان [English]

  • Morteza Motavalli 1
  • Mahdi Azimi 2

1 PhD in Philosophy and Islamic Theology, University of Tehran (Corresponding Author

2 Associate Professor of Philosophy and Islamic Theology, University of Tehran

چکیده [English]

Abstract
Introduction
It is only in the last few decades that testimony has been seriously studied in epistemology. But in the Islamic world, testimony by necessity has been paid attention earlier. Epistemology of testimony, in Islamic tradition, began by jurists, who had nothing in their hand but the testimony of others for understanding religion and legal injunctions of God. Another line of study were philosophers and logicians, who regarded testimony as one of the principles of judgement. At the same time that he was participating in these two lines of studies, Suhrawardī initiated a third line of study in his theology. In this paper, we will show Suhrawardī's contribution in this topic with two analytical and historical approaches.

Suhrawardī's Epistemology of Testimony

Suhrawardī has spoken about testimony in three places of his works: in logic when enumerating the principles of judgements, in methodology of jurisprudence when discussing religious proofs, and in theology when talking about the doctrine of the nobler contingent to prove platonic forms.

Testimony in Suhrawardī's Logic
al-Fārābī and Avicenna had talked about propositions taken from the testimony of others in their logic when discussing the first principles. With this in his hand, Suhrawardī begins to contemplate on the issue. He identifies two kinds of propositions that are related to testimony: accepted premises (maqbūlāt) and widely transmitted propositions (mutawātirāt). Accepted premises are propositions that we accept from someone we have good opinion of. In al-Talwīhāt, he adds that this good opinion is because of something celestial in that person or because he is more intelligent or religious. Widely transmitted premises are propositions that we become certain of because of the plethora of the testimonies of others. He, against others, does not require for what is testified to be perceptual/sensible. This is a smart move because he demonstrates the credibility of religious experience for the non-experiencer using exactly the widely transmitted propositions.
Suhrawardī makes four important movements that are contrary to the Avicennan peripatetic tradition-four movements that cannot be simply passed by. They become clearer only when they are considered in the historical context and with regard to al-Ghazālī's statements. First of all, he eliminates Peripatetics’ intuitive propositions and innate propositions from the list of certain principles. Second, he brings widely transmitted and experiential propositions under one title. Thirdly, he gives them the name of intuitive propositions, while what he means by intuition is its literal meaning, not its peripatetic terminological meaning. And the fourth is that he attends to the role of evidences in them.
It seems, from what we have said so far in addition to what will come in the next section from al-Ghazālī and his influence on Suhrawardī, that he thinks of the accumulated opinions as the reason why widely transmitted propositions are certain.

Testimony in Suhrawardī's Methodology of Jurisprudence
One of religious proofs for understanding religion and legal injunctions of God is what is transmitted by testimony. Here, Suhrawardī takes one of al-Ghazālī's books-i.e., al-Mustaṣfā-and writes accordingly. One of al-Ghazālī's contributions in this discussion is that he eliminates intuitive propositions from the six self-evident propositions and introduces another sixth way to knowledge base on evidences. Suhrawardī takes the idea of evidences and their role in knowledge firmly. It is from here that we can see the idea of evidences in his philosophical works.
He also mentions some requirements for the one who gives testimony such as being just and having good vision. This, and other things, could show that he is not totally individualist and internalist about testimony.

Testimony in Suhrawardī's Theology
In theology, Suhrawardī, innovatively and for the first time, brings forward the discussion of testimony to prove the epistemological credibility of religious experience for the non-experiencer. Sometimes, testimony is in important matters and by experts. When that is the case, Suhrawardī says, one or two testimony is enough to become certain about what is testified. For example, when one or two astronomers testify about something related to their specialty, that brings us knowledge and certainty about that thing. This is the way of science. He continues that when this is so, the testimony of religious experiencers should also bring us knowledge. Here, testimony is as valuable as testimony in science, and even more valuable. This is because the number of testifiers here are more, they are sages and prophets that moral truth is certain in them, and their testimony is about what they have seen directly not what they have inferred from their observations.

Conclusion

Although Suhrawardī relies heavily on al-Fārābi, Avicenna, and al-Ghazālī, he makes a great contribution to the epistemology of testimony. His point that the certainty of widely transmitted propositions is because of the accumulated opinions developed by Shahīd Ṣadr later on. His brilliant innovation is that he brings forward the discussion of testimony to prove the epistemological credibility of religious experience for the non-experiencer.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Epistemology
  • Testimony
  • Suhrawardī
  • Widely Transmitted Propositions
  • Religious Experience
ابن‌سینا. (1383). دانشنامة علائی: رسالة منطق. تصحیح محمّد معین و سیّد محمّد مشکوة. چاپ دوم. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
ابن­سینا. (1387). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات. تحقیق محمّدتقی دانش­پژوه. چاپ سوم. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
ابن­سینا. (1389ه.ش). مفاتیح الخزائن در ضمن تصحیح و تحلیل هشت رساله منطقی ابن­سینا. رساله دکتری زینب برخورداری در دانشگاه تهران.
ابن‌سینا. (1396).  المختصر الأوسط فی المنطق. چاپ اوّل. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
ابن­سینا. (1403a). الإشارات و التنبیهات مع الشرح لنصیرالدین الطوسی و شرح الشرح للعلّامة قطب­الدین الرازی. الجزء الأوّل. چاپ دوم. تهران: دفتر نشر کتاب.
ابن­سینا. (1403b). الإشارات و التنبیهات مع الشرح لنصیرالدین الطوسی و شرح الشرح للعلّامة قطب­الدین الرازی. الجزء الثانی. چاپ دوم. تهران: دفتر نشر کتاب.
ابن‌سینا. (2012a). الشفاء: المنطق: البرهان. تحقیق ابوالعلا عفیفی. چاپ دوم. قم: مکتبة آیت­الله العظمی المرعشی النجفی.
ابن‌سینا. (2012b). الشفاء: الطبیعیات: النفس. تحقیق محمود قاسم. چاپ دوم. قم: مکتبة آیت­الله العظمی المرعشی النجفی.
ابن­سینا. (بی­تا). منطق الموجز. نسخه خطی دانشگاه تهران. شماره 1190ف.
ابن‌هشام، جمال‌الدین. (بی‌تا).  مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب. چاپ پنجم. قم: انتشارات سیّدالشهداء.
درّی نوگورانی، علیرضا. (1397). «بررسی مقایسه­ای توجیه باورهای مبتنی بر گواهی و حجّیت خبر واحد (با تمرکز بر آرای الیزابت فریکر و شیخ انصاری)». جستارهای فلسفه دین. 16: 81-101.
دهقانی­نژاد، عباس. (1395). «معرفت­شناسی گواهی از دیدگاه قاضی عبدالجبّار معتزلی». پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت). 28: 69-82.
سهروردی. (1380a). حکمةالإشراق در مجموعه مصنّفات شیخ اشراق. جلد 2. تحقیق هانری کُربن. چاپ سوم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سهروردی. (1385). المشارع و المطارحات (المنطق). تصحیح مقصود محمّدی و اشرف عالی­پور. چاپ اوّل. قم: حق یاوران.
سهروردی. (1388). التلویحات اللوحیة و العرشیة. تصحیح نجفقلی حبیبی. چاپ اوّل. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
سهروردی. (1396). التنقیحات فی أصول الفقه در الحکمةالإشراقیة (المجموعةالکاملة لمصنّفات شهاب­الدین یحیی السهروردی المجلّد الحادی­عشر). چاپ اوّل. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
سهروردی، (1380b). اللّمحات در مجموعه مصنّفات شیخ اشراق. جلد 4. تحقیق هانری کُربن. چاپ سوم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
عظیمی، مهدی. (1398ه.ش). منطق و معرفت در اندیشه سهروردی: شرح منطق حکمةالإشراق. چاپ اوّل. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
غزالی، ابوحامد محمّد. (2009). المستصفی من علم الأصول. تحقیق أحمد زکی حمّاد. الطبعة الأولی. ریاض: دار المیمان للنّشر و التوزیع.
فارابی، ابونصر محمّد. (2012ه.ق). المنطقیات. المجلّد الأوّل. تحقیق محمدتقی دانش­پژوه. الطبعة الثانیة. قم: منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
موسویان، سیّد حسین. (1388). «تحقیق و تصحیح انتقادی رساله نکت­المنطق اثر ابن­سینا». جاویدان خرد. 10: 131-159.
Leonard, Nick. (2023). "Epistemological Problems of Testimony". The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Edward N. Zalta & Uri Nodelman (eds.), URL = https://plato.stanford.edu/archives/spr2023/entries/testimony-episprob/.
Adamson, Peter. (2016). Philosophy in the Islamic World: A History of Philosophy Without Any Gaps Volume 3. New York: Oxford. First Publication.