675648c2785e9a3
حکمت معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه رازی ،کرمانشاه

2 عضو هیأت علمی گروه زمان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه

چکیده

افضل‌الدّین کاشانی از جمله فیلسوفانی است که بر سیاق حکمای اشراقی، به دو عالم جسمانی و روحانی قائل است و برای هر نوعی از انواع در این عالم جسمانی، یک صورت نوعی به‌عنوان کلّی مطلق در عالم نفسانی برمی‌شمارد. فلاسفۀ اسلامی - به‌ویژه اشراقیون –رب‌النّوع‌ انسانی را برابر می‌دانند با «عقل دهم» یا همان «روح‌القدس» (جبرئیل) که واسطۀ فیض حقّ است.

مسئلۀ اصلی مقالۀ حاضر آن است که افضل‌الدّین کاشانی چه دیدگاهی درباب رب‌النّوع انسانی دارد و حقیقت نفس آدمی را به‌عنوان اصل برین او چگونه تعریف می‌کند؟ روش تحقیق در این مقاله، روش تحلیلی- توصیفی، بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای است. داده‌های تحقیق نشان می‌دهد که باباافضل کاشانی برخلاف دیگر فلاسفه، حقیقت نفس انسانی و رب‌النّوع او را فرشتۀ مرگ (عزرائیل) معرفی می‌کند. تاکنون پژوهندگانی که دربارۀ آثار باباافضل تحقیق کرده‌اند به این وجه تمایز دیدگاه او و دیگر فلاسفه درباب ربّ‌النّوع انسانی اشاره‌ای نکرد‌ه‌اند. نتایج تحقیق آن است که با بررسی دیدگاه این فیلسوف، پیوند میان فلسفۀ اسلامی با حکمت و عرفان را روشن خواهد شد، چراکه باباافضل با طرح عزرائیل به‌عنوان ربّ‌النّوع انسانی، حاصل کار نفس را مرگ اختیاری یا مقام فنا می‌داند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Afḍal al-Dīn Kāshānī’s Account of the Lord of Human Species or the Nature of the Rational Soul

نویسندگان [English]

  • maryam asadian 1
  • Eliyas nuraei 2

1 Razi university in kermanshah

2 Associate professor at the kermanshah university

چکیده [English]

Introduction
The supernatural (malakūtī) origin of things is an immaterial, illuminated, and self-subsistent substance, which Muslim philosophers, particularly Illuminationist philosophers, call the “Lord of Species” (rabb al-nawʿ); that is, archetype. In Illuminationist philosophy, lords of species or lords of talismans (arbāb al-ṭilismāt) are the domineering horizontal lights (al-anwār al-qāhirat al-ʿarḍiyya) or equivalent intellects (al-ʿuqūl al-mutakāfiʾa), which al-Suhrawardī identifies with angels or illuminated essences in Zoroastrianism. Of all the species, the human soul has a supernatural origin or a lord, which is known in Islamic philosophy as the “tenth intellect” (based on how plurality issues forth from unity) and in religious terminology as the “Holy Spirit” (rūḥ al-qudus) or Gabriel. Almost all Muslim philosophers identify the lord of the human species with Gabriel or the Holy Spirit, who mediates God’s grace and is the giver of the forms (wāhib al-ṣuwar).
Statement of the Problem
Just like other Illuminationist Platonist Muslim philosophers, Afḍal al-Dīn Muḥammad al-Maraqī al-Kāshānī, an Iranian philosopher in the twelfth and thirteenth centuries, believed in two worlds: physical and spiritual. In his view, the physical world is an image of the higher world. He held that particular sensible forms and meanings in this world are mortal, all being images or representations of eternal forms in the intellectual world. On his account, each species in this physical world has a specific (species-related) form as an absolute universal in the non-physical world. The main question of the present article concerns Afḍal al-Dīn Kāshānī’s view of the lord of the human species, given that his philosophy rests upon illuminations, intuitions, and consciousness. Indeed, how does he define the nature of the human soul as supernal origin of the human species? A survey of Afḍal al-Dīn’s philosophical works reveals that his view differs from that of other Muslim philosophers, opening a new path to philosophical discussions of the lord of human species.
Method of Research
The method of research in the present article is analytic-descriptive based on library studies. We first surveyed the philosophical problem of the “lord of species” in philosophical works before Bābā Afḍal, and then elaborated upon the Illuminationist view of the matter based on al-Suhrawardī’s works. We then accounted for Afḍal al-Dīn Kāshānī’s theories of the spiritual origin of souls in terms of the theory of correspondence between macrocosm and microcosm based on his philosophical works, and then adduced evidence from his philosophical essays to expound his view of the lord of the human species. The contribution of this research is elaboration of the distinction between his view and the views of other Muslim philosophers, which is left unnoticed in other relevant research into Bābā Afḍal’s works. This article considers his view to bring to light the connection between Islamic philosophy and mysticism. For by characterizing Azrael as the lord of the human species, he says that the outcome of the soul is voluntary death or the stage of annihilation.
Discussion and Results
Afḍal al-Dīn Kāshānī asserts that the soul is pre-eternal, having an intellectual origin that counts as the director and trainer (lord) of the soul. Afḍal al-Dīn’s angelology is closely tied to his principle of the correspondence between macrocosm and microcosm. Accordingly, he matches the four archangels in macrocosm (Michael, Israfil, Azrael, and Gabriel) with the four souls within humans (microcosm); that is, the supernal soul, the retaining soul (al-nafs al-ḥāfiẓa), the inscribing soul (al-nafs al-kātiba), and the rational soul (al-nafs al-nāṭiqa). Contrary to other philosophers who identify the lord of the human species with Gabriel, he identifies the nature of the human soul or the lord of human species with Azrael, the angel of death.
Bābā Afḍal believes that forms and meanings are separate (albeit mutually entailing) parts, where the former belongs to the physical world and the latter to the spiritual world. He holds that to separate form from meaning is indeed to separate physical beings from spiritual beings. The world of forms is the world of annihilation and mortality, and the world of meaning is the world of immortality and eternity. On this theory, he concludes that Azrael is the true nature of the soul in that the human soul has the function of receiving things and taking the spirit of meanings from templates of forms, just as Azrael takes life from things. The human soul is mainly characterized by knowing things or by consciousness, which is indeed to take and receive the life of things—that is, their meanings and truths—from their forms.
Conclusion
A survey of Afḍal al-Dīn Kāshānī’s works shows that, on the problem of the lord of human species, he offers a view distinct from the views of Peripatetic and Illuminationist philosophers before him. Contrary to other philosophers who identify the lord of human species with Gabriel or the tenth intellect from among all the angels or intellects, he identifies it with the angel of death, Azrael, as the origin and true nature of the rational soul, based on form-meaning bifurcation. He maintains that, having arrived at self-consciousness by virtue of turning away from forms and turning to meanings, the human soul observes truths, and by shedding the light of meaning on forms, the concealed will be disclosed to it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lord of human species
  • rational soul
  • Azrael
  • voluntary death
  • Afḍal al-Dīn Kāshānī
  • آملی، سیّدحیدر (1391). جامع‌الاسرار و منبع‌الانوار. ترجمۀ محمّدرضا جوزی، تهران: انتشارات هرمس.
  • ابن‌سینا، حسین بن عبداللّه (1404 ق). الشِفاء (الهیات). الدکتور ابراهیم مدکور، به تحقیق سعید زاید، قم: منشورات مکتبۀ آیة اللّه العظمی‌ المرعشی النجفی.
  • ------------------ (1363). المبدأ و المعاد. به کوشش عبداللّه نورانی، تهران: مؤسّسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌لین.
  • ------------------ (1365). معراج‌نامه. به تصحیح نجیب مایل هروی، مشهد: آستان قدس رضوی.
  • اسدیان، مریم؛ نورایی، الیاس؛ بیگ‌زاده، خلیل (1398). «نسبت دهر و زمان در نظرگاه افضل‌الدّین کاشانی». دوفصلنامۀ علمی حکمت معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دهم، شمارۀ دوم، پاییز و زمستان، صص 1- 23.
  • چیتیک، ویلیام (1392). قلب فلسفۀ اسلامی: در جستجوی خودشناسی در تعالیم افضل‌الدّین کاشانی. ترجمۀ شهاب‌الدّین عباسی، تهران: انتشارات مروارید.
  • سهروردی، شهاب‌الدّین یحیی (1388). مجموعه مصنّفات شیخ اشراق. مجلّد اوّل تا سوم، تصحیح، تحشیه و مقدّمۀ هانری کربن. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
  • ----------------- (1396). پرتونامۀ سلیمانشاهی و بستان‌القلوب. تصحیح و تعلیقات بابک عالیخانی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ‌ ایران.
  • صفا، ذبیح‌اللّه (1369). تاریخ ادبیات در ایران. مجلّد سوم، بخش اوّل و دوم، تهران: انتشارات فردوس.
  • شهبازپور، محبوبه (1393). «رابطۀ نفس و عقل از دیدگاه افضل‌الدین کاشانی». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر طاهره کمالی‌زاده، دانشگاه زنجان، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی.
  • شهرزوری، محمّد بن محمود (1372). شرح حکمة‌الاشراق. به تحقیق حسین ضیایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • شیرازی، صدرالدّین محمّدبن‌ابراهیم (1390). مجموعه رسائل فلسفی، مجلّد سوم، رسالۀ اکسیر العارفین، زیر نظر آیت‌اللّه سید محمّد خامنه‌ای، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  • ------------------------ (1337). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. مجلّد دوم، تهران: چاپ افست قم.
  • شیرازی، محمدمعصوم علیشاه (1382). طرائق‌الحقائق. به تصحیح محمّدجعفر محجوب، تهران: کتابخانه سنایی.
  • فلوطین (1388). اثولوجیا (ترجمۀ عربی ابن ناعمۀ حمصی از تاسوعات فلوطین). ترجمه و شرح فارسی دکتر حسن ملکشاهی، تهران: انتشارات سروش.
  • قدرت‌اللهی، احسان؛ فرحناکی، مهدی (1390). «تناظر عالم صغیر و عالم کبیر از نگاه افضل‌الدّین کاشانی». فصلنامۀ اندیشۀ دینی، دانشگاه شیراز. پیاپی 4، پاییز، صص 29-50.
  • قطب‌الدّین شیرازی، محمود بن مسعود کازرونی (1383). شرح حکمةالاشراق سهروردی. به اهتمام عبداللّه نورانی و مهدی محقق، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  • کاشانی، افضل‌الدّین محمّد (1366). مصنّفات. به تصحیح مجتبی مینوی و یحیی مهدوی، تهران: انتشارات خوارزمی.
  • کربن، هانری (1390). ابن‌سینا و تمثیل عرفانی. ترجمۀ انشاءاللّه رحمتی، تهران: انتشارات سوفیا.
  • کمالی‌زاده، طاهره؛ اصغری، فاطمه (1396).«عقل فعّال و طباع تام در حکمت اشراق و اندیشۀ شیعی». مجلۀ پژوهش‌های فلسفی، بهار و تابستان، شماره 20، صص 211- 230
  • موسوی، هادی (1388). «بررسی تطبیقی نظریۀ جسمانیةالحدوث و روحانیة‌البقاء بودن نفس نزد صدرالمتألهین شیرازی و افضل‌الدین کاشانی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه قم.
  • مولوی، جلال‌الدّین محمّد (1380). مثنوی معنوی. به تصحیح رینولد. ا. نیکلسون، تهران: تهران: نشر افکار.
  • نصر، سیّدحسین (1383). سنّت عقلانی اسلام در ایران. ترجمۀ سعید دهقانی، تهران: نشر قصیده‌سرا.