نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسنده
عضو و مدیر گروه عرفان اسلامی پژوهشکده بین المللی عروه الوثقی
چکیده
مساله «وجود شناسی» عموما و چگونگی تحقق جهان کثرت و رابطه آن با جهان وحدت خصوصا از بنیادی‌ترین مسائلی است که بر دیگر مباحث نظام هستی‌شناختی در فلسفه و عرفان اثر می‌گذارد. برخی رابطه جهان کثرت با جهان وحدت را از نوع وحدت سنخی وجود می‌دانند، برخی دیگر نیز وحدت حقه سریانی را مطرح می‌کنند و عده‌ای دیگر از جمله عارفان مسلمان، رابطه جهان کثرت با واجب متعال را از نوع وحدت شخصی وجود دانسته و آن را برگرفته از عقل و وحی می‌دانند. هدف این تحقیق، بررسی استنادی وحدت شخصی وجود در قرآن کریم است. با کنکاش بر روی این مساله، بر اساس روش تحقیق کتابخانه‌ای، به دست آمد که آیات زیادی برای اثبات رویکرد عرفانی در ارتباط جهان کثرت با جهان وحدت وجود دارد. با تحلیل عرفانی صورت گرفته بر روی آیات مرتبط، گزاره راهبردی«وجود در واجب متعال منحصر است و عالم ممکنات به منزله تجلیات، ظهورات و شئونات او هستند»، استخراج شد که می‌تواند مبنای پژوهشهای بعدی پیرامون نظام مسائل عرفان قرآنی باشد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Holy Quran and how the world of plurality is related to the world of unity in the system of mystical ontology
نویسنده [English]
- MOHAMMAD SMAILE ABDOLLAHY
Member and Director of Islamic Mysticism Group, Arwa Al-Wathqi International Research Institute
چکیده [English]
Introduction
This study aims to investigate the relationship between the world of unity and the world of plurality based on Quranic reading and tries to reject the rival theory and the hypothesis of "establishing a relationship between unity and plurality based on the personal unity of existence" based on studies and analyzes. Examine the basic Qur'an. The body of research consists of: explaining the personal unity of existence and critique of rival theories and reciting and explaining the Qur'an the chosen theory. By studying the relative interactions of the world of plurality with the world of unity, several studies have been conducted, including: the article "The possibility of personal unity of existence in transcendent wisdom" by Hossein Suzanchi; The article "A method and in proving the content of the personal unity of existence" written by Vahid Vahed Javan et al .; Article "Unity and plurality of existence in transcendent wisdom and mysticism" by Seyyed Hamid Reza Hassani; The article "Reflections on the Evidence of Personal Unity of Existence" written by Mohammad Ali Mohiti Ardakan and Mohammad Fanaei Eshkevari. Although these articles have somehow dealt with the relationship between the world of unity and the world of plurality and the analysis of the personal unity of existence, they have never targeted the basic and documented reading of the Qur'an, which is the mission of this research.
Material
The present research is a research, theoretical and its method is descriptive-analytical. The research approach is also qualitative; Qualitative research requires identifying sources related to the research topic, studying texts, understanding the meaning of the text and extracting the desired content from these sources, establishing a relationship between the content and describing and analyzing them, and discussing and concluding the collected information.
Results
Based on research and referring to the Holy Quran, it was found that the relationship between the world of plurality and the world of unity is of the type of relationship "was" and "appearance" or the relationship of "truth of existence" and "manifestation of existence" called "personal unity of existence" Is summarized. There are many verses to prove this mystical approach in relation to the world of plurality and the world of unity. With the mystical analysis of the relevant verses, the strategic statement "Existence is unique in the Almighty and the world of possibilities is its manifestations, manifestations and events" was extracted, which can be the basis for further research on the system of Qur'anic mysticism.
Conclusion
In mystical ontology, how the world of plurality relates to the world of unity is one of the main axes. The relationship between the world of unity and the world of plurality has long been the subject of controversy among philosophers and sages. Different views are presented in this regard. What has been considered most of all is the theory of the personal unity of existence in these proportions. Mystics try to develop this theory with rational and intuitive analysis and base it on other scientific theories. Based on research and referring to the Holy Quran, it was found that the relationship between the world of plurality and the world of unity is of the type of relationship "was" and "appearance" or the relationship of "truth of existence" and "manifestation of existence".
کلیدواژه‌ها [English]
- Unity of existence؛ Personal unity of existence
- the Holy Quran؛ Mystical existence؛ The world of plurality and the world of unity
قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
- ابن عجیبه، احمد بن محمد، البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، قاهره، نشر دکتر حسن عباس زکى، چاپ اول، 1419ق.
- ابن عربى، ابو عبدالله محیى الدین محمد، تفسیر ابن عربى، بیروت، دار احیاء التراث العربى، چاپ اول، 1422 ق.
- ----------------------، الفتوحات المکیه، تحقیق عثمان اسماعیل یحیی، بیروت، دار صادر، بیچا، بی تا.
- ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، تأویل مشکل القرآن، بیجا، بینا، بیتا، با استفاده از نرم افزار جامع التفاسیر شرکت نور.
- اندلسى، ابو حیان محمد بن یوسف، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1420 ق.
- آشتیانی، سید جلال، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، قم، انتشارات بوستان کتاب، چاپ پنجم، 1380.
- آملی، سید حیدر، جامع الاسرار و منبع الانوار، تصحیح هنری کربن و عثمان یحیی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی انجمن ایران شناسی فرانسه، چاپ دوم، 1368.
- بنان، غلامرضا، ساجدی، علی محمد، وحدت شخصی وجود از منظر محقق خفری، فصلنامه علمی پژوهشی فلسفه و کلام اسلامی، شماره نوزدهم، بهار و تابستان 1399.
- ترکه، صائن الدین علی، تمهیدالقواعد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، قم، انتشارات بوستان کتاب، چاپ اول، 1381.
- جوادی آملی، عبدالله، رحیق مختوم(شرح حکمت متعالیه)، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، 1386.
- حسین زاده، مرتضی، کمالی زاده، طاهره، سازگاری نظریه وحدت تشکیکی و وحدت شخصی وجود، دوفصلنامه علم پژوهشی حکمت صدرایی، سال هشتم، شماره اول، زمستان 1397.
- واحد جوان، وحید و همکاران، روشی نو در اثبات محتوای وحدت شخصی وجود، فصلنامه عرفان اسلامی(ادیان و عرفان)، دوره 17، شماره 65، پاییز 1399ش.
- حسنی، سید حمید رضا، وحدت و کثرت وجود در حکمت متعالیه و عرفان، فصلنامه پژوهشهای فلسفی کلامی، شماره 27، 1385ش.
- سوزنچی، حسین، امکان وحدت شخصی وجود در حکمت متعالیه، فصلنامه پژوهش نامه فلسفه دین، دوره 3، شماره 6، پاییز و زمستان 1384ش.
- حقى بروسوى، اسماعیل، تفسیر روح البیان، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، بى تا.
- خمینی، سید روح الله، مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایة، با مقدمه سید جلال آشتیانی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ ششم، 1386.
- رشیدالدین میبدى، احمد بن ابى سعد، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ پنجم، 1371.
- صاحب الزمانی، طاهره، نقد و بررسی نظریه وحدت شخصی وجود(با رویکرد کلامی- فلسفی)، تهران، فصلنامه علمی پژوهشی حکمت معاصر، شماره چهارم، 1393.
- صدرالدین قونوی، محمد بن اسحاق، اعجاز البیان فی تفسیر ام القرآن، ترجمه محمد خواجوی،تهران، انتشارات مولى، چاپ اول، 1417 ق.
- ----------، محمد بن اسحاق، تبصرة المبتدی و تذکرة المنتهی(آفاق معرفت)، تصحیح و مقدمه نجفقلی حبیبی، قم، نشر بخشایش، چاپ اول، 1381.
- صدرالمتالهین، محمد بن ابراهیم، المشاعر، تصحیح هانری کربن، تهران، کتابخانه ظهوری، چاپ دوم، 1363.
- ------------------، الحکمة المتعالیه فی اسفارالعقلیة الاربعة، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1981م.
- ------------------، الشواهد الربوبیة، ترجمه جواد مصلح، تهران، انتشارات سروش، 1375.
- ------------------، تفسیر القرآن الکریم، قم، انتشارات بیدار، چاپ دوم، 1366.
- ------------------، شرح أصول الکافی (صدرا)، تصحیح محمد خواجوی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، 1383.
- طاووس، علی بن طاووس، اقبال الاعمال، بیجا، طبعة الحجریة، 1312ق.
- طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، 1417 ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، ترجمه مترجمان، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، چاپ دوم، 1377.
- --------------، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372.
- طوسی، نصیرالدین، محمدابن حسن، شرح الاشارات و التنبیهات، تهران، دفتر نشر الکتاب، چاپ دوم، 1403ق.
- طوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربى، بیچا، بیتا.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، 1378.
- فروغی بسطامی، عباس ابن موسی، دیوان کامل فروغی بسطامی، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی، چاپ اول، 1342.
- فضل الله، سید محمد حسین، تفسیر من وحى القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم، 1419 ق.
- فناری، محمد بن حمزه، مصباح الانس، به همراه مفاتیح الغیب قونوی، تصحیح محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، چاپ اول، 1374.
- فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، عین الیقین، تحقیق فالح عبدالرزاق عبیدی، بیروت، موسسه التاریخ العربی، چاپ اول، 2007م.
- قاسمى، محمد جمال الدین، محاسن التاویل، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1418 ق.
- قیصری، داود بن محمود، شرح فصوص الحکم، قم، انتشارات بیدار، چاپ اول، 1363.
- کاشانی، عزالدین محمود بن علی، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح و مقدمه جلال الدین همایی، بیجا، انتشارات کتابخانه سنایی، چاپ دوم، 1325.
- گنابادی، سلطان محمد، بیان السعادة فی مقامات العبادة، ترجمه رضا خانی و حشمت الله ریاضی، تهران، مرکز نشر دانشگاه پیام نور، چاپ اول، 1372.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، چاپ دوم، 1373.
- مکارم شیرازی، ناصر، الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم، انتشارات مدرسه علی ابن ابیطالب، چاپ اول، 1421ق.
- محیطی اردکان، محمد علی، فنایی اشکوری، محمد، تاملی در ادله وحدت شخصی وجود، فصلنامه معرفت فلسفی، شماره 48، تابستان 1394ش.
- نخجوانى، نعمت الله بن محمود، الفواتح الالهیه و المفاتح الغیبیه، مصر، داررکابى للنشر، چاپ اول، 1999م.
)