675648c2785e9a3
حکمت معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه معماری، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استاد گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

مباحث معرفتی در معماری وام‌دار حرکت افراد در فضاست. ادراک با عنایت به مفهوم فلسفی حرکت و نظریه حرکت جوهری ملاصدرا، اشاره به دریافت تدریجی افراد از فضاهای معماری دارد. بر همین اساس، ادراک عمیق و جامع از فضاهای مسجد_مدرسه، بدون حرکت امکان‌پذیر نمی‌باشد(به دلیل تنوع حرکتی در قالب دو کاربری نیایشی و آموزشی). برای دست‌یابی به درکی عمیق از این فضاها، می‌بایست ناظر در فضا حرکت کند، و پس از تجربه کردن حرکت‌های فیزیکی و ذهنی، مرتبه ادراکی خود را ارتقاء دهد. سئوال کلیدی این پژوهش، در قالب مورد پژوهی این است که، با توجه به تنوع دسترسی‌ها در مسجد_مدرسه آقا بزرگ کاشان؛ حرکت چگونه باعث ارتقا ادراک از مرتبه مادی به معنوی می‌شود؟ روش این پژوهش، توصیفی_تحلیلی و مورد پژوهی است، و نتایج آن نشان می‌دهد که، با وجود مسیرهای مجزا(برای کاربری نیایشی و آموزشی) در فضاهای مسجد_مدرسه، ناظر با حرکت در هر کدام از این مسیرها، سه نوع حرکتی(بصری، فیزیکی و ذهنی) را تجربه می‌کند، که در قالب چهار رکن در مسجد و سه رکن در مدرسه، ادراک ناظر را(هم‌راستا با مراتب ادراکی ملاصدرا)، از مرتبه حسی به خیالی، و سپس مرتبه عقلی هدایت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Perceptual Degrees of Aqa Buzurg Mosque-School in Kashan in terms of Mullā Ṣadrā’s Theory of Substantial Motion

نویسندگان [English]

  • Mahdi Baniasadi Baghmirani 1
  • Sayed Behshid Hosseini 2
  • Azadeh Shahcheraghi 3

1 PhD Student in Architecture, Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

2 Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, University of Art, Tehran, Iran.

3 Associate Professor, Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Epistemological issues in architecture are related to the movement of people in space. According to the philosophical concept of movement and MullāṢadrā's theory of substantial motion, perception refers to people's gradual perception of architectural spaces. Deep understanding of mosque-school spaces is not possible without movement. In order to achieve a deep understanding of these spaces, the observer must move in the space, and after experiencing physical and mental movements, he should promotes his perception level. The question of this research in the form of a case study is that, considering the variety of accesses in the Agha Bozor Mosque-School of Kashan; How does movement promote perception from the material level to the spiritual level? This research is descriptive-analytical and case study, and its results show that, despite the existence of separate paths (for prayer and educational performance) in the spaces of the mosque-school, the observer experiences three orders of movement (visual, physical and mental) by moving in each of these paths; in the form of four pillars in the mosque and three pillars in the school; It guides the observer's perception (in line with MullāṢadrā's perceptual hierarchy) from the sensory level to the imagination, and then to the intellectual level.

کلیدواژه‌ها [English]

  • motion
  • perception
  • Aqa Buzurg Mosque-School
  • substantial motion
  • perceptual degrees
  • Mullā Ṣadrā
آصفی، مازیار، شجاری، مرتضی و سلخی‌خسرقی، صفا (1396)، حرکت تکاملی نفس آدمی در فضای مسجد برمبنای آرای ملاصدرا (نمونه‌موردی مسجدکبود تبریز)، فصلنامه‌ کیمیای‌هنر، س6، ش22.
ابن سینا (١٣٧٦)، الهیات من کتاب الشفا، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
احمدی، مهدیه. فرکیش، هیرو. احمدی، وحید. و کوچک خوشنویس، احمد میرزا. (1399)، بازشناسی رابطه رمزگان معماری مساجد و کیفیت حضور قلب نمازگزاران (موردپژوهی: مساجد عصرصفوی اصفهان)، فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی، س5، ش2.
اسمعیلی، بیتا. و حسینی، اکرم. (1399)، تحلیل پیکره بندی مسجد-مدرسه های ایران در دوره صفویه و قاجار، معماری اقلیم گرم و خشک، س8، ش12.
باقرزاده کثیری، شهره. کاظمی شیشوان، مهروش. حسینی، اکرم. و سیدالماسی، مهدی. (1400)، خوانش نظریه اتمسفر پیتر زومتور در تحلیل کیفیت فضایی مساجد آذربایجان شرقی(نمونه موردی: مساجد جامع تبریز، میانه، سراب، اهر، بناب و عجب شیر)، اندیشه معماری، س5، ش10.
بمانیان، محمدرضا. و عظیمی، فاطمه (1395)، انعکاس معانی منبعث از جهان بینی اسلامی در طراحی معماری، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، س1، ش2.
تمیمی، مجید. و فرامرز قراملکی، احد.(1400)، چیستی «معرفت نفس» در فلسفه صدرالمتألهین، دوفصلنامه علمی حکمت صدرایی، س9، ش2.
خاتمی، محمود، (1390)، پیش‌درآمد فلسفه‌ای برای هنر ایرانی، تهران: نشر آثار هنری متین.
خانی، ابراهیم. و فرقانی، محمدکاظم. (1392)، تبیینی جدید از حرکت جوهری بر اساس علم ذاتی طبایع، فصلنامه حکمت معاصر، س4، ش1.
حسینی‌شاهرودی، سیدمرتضی و اسکندری. زهرا (1396)، بررسی تطبیقی فاعلیت ذهن در فرایند ادراک از دیدگاه ملاصدرا و هوسرل، فصلنامه حکمت صدرایی، س1، ش2.
حسینی علمداری، آرش. موسوی، سید احسان. کرامتی شیخ الاسلامی، حمید. و سعادتمند، مریم. (1396)، گونه‌شناسی مسجد_مدرسه‌های ایران، براساس شیوه دسترسی، باغ نظر، س14. ش62.
دیماری، نیما. گلی باغ مهیاری، نسیم. و توران پور، محیا. (1400)، واکاوی الگوهای معماری خانه های سنتی کاشان، در طراحی مسجد-مدرسه ی آقابزرگ، فصلنامه پژوهشهای معماری اسلامی، س9، ش32.
رستمی قلعه‌لانی، مجید. و بختیاری‌منش، الهام. (1400)، بررسی رابطه درون بیرون و سیر تحولات آن در مساجد ایران(از آغاز تا دوران صفوی)، معماری اقلیم گرم و خشک، س9، ش13.
زوی، برنو (1387)، چگونه به معماری بنگریم، ترجمه‌ فریده‌گرمان، تهران: نشرشهیدی.
سلیمانی دره باغی، فاطمه. (1398)، مقایسه کارکردهای عقل از منظر ملاصدرا با کارکردهای عقل در قرآن، دوفصلنامه حکمت معاصر، س10، ش2.
سلیمانی شیجانی، زینب، خاکپور، مژگان و رئیس‌سمیعی، محمدمهدی (1393)، بازنگری اصول و اهداف معماری معاصر ایرانی با استفاده از نظرگاه فکری ملاصدرا، فصلنامه نقش‌جهان، س4، ش1.
شجاری، مرتضی، سلخی خسرقی، صفا و آصفی، مازیار (1397)، مراتب‌ادراک فضای‌سیال در مسجدجامع‌تبریز؛ بانگاهی به مفهوم حرکت در آراء ملاصدرا، حکمت‌معاصر، س9، ش2.
صدری‌کیا، سمیه. بمانیان، محمدرضا. و انصاری، مجتبی. (1400)، بررسی و تبیین چگونگی تأثیر ساماندهی فضایی بر شکل گیری الگوهای معماری مسجد مدرسه های دوره قاجار در تبریز، نشریه هنرهای زیبا، س26، ش2.
فلکیان، نرجس. صفری، حسین. و کاظمی، علی (1400)، ریخت‌شناسی معماری معنا محور با استفاده از روش چیدمان فضا؛ مطالعه موردی: مسجد علی اصفهان، باغ‌نظر، س18،ش96.
کلانتری، مائده. و سعدوندی، مهدی. (1400)، تشکیک در منشأ شباهت آثار هنرهای اسلامی(بر اساس آراء ملاصدرا)، فصلنامه آرمانشهر، س7، ش34.
گلستانی، سعید، حجت، عیسی و سعدوندی، مهدی (1396). جستاری در مفهوم پیوستگی فضا و روند تحولات آن در مساجد ایران، نشریه هنرهای زیبا، س۲۲، ش4.
گنجور، مهدی، صادقی‌حسن‌آبادی، مجید، بیدهندی، محمد و رحیم‌پور، فروغ‌السادات (1394)، تأثیر نظریه «حرکت‌جوهری» براندیشه کلامی ملاصدرا، خردنامه‌صدرا، س4، ش80.
مختاری، محمدحسین (1399)، بررسی مقایسه‌ای نظرارسطو، ابن‌سینا و ملاصدرا درباره کار کرد ادراک‌حسی و میزان معرفت‌بخشی آن، حکمت‌صدرایی، س8، ش2.
مسعودی، محمدحسین. (1382)، تدوین و ادراک آهنگ فضا(سیر کثرت و وحدت در طول زمان)، مجله صفه، س6، ش37.
ملاصدرا (1981)، الحکمه‌ی المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج1و3و4و6و8، چاپ چهارم، قم: طلیعه‌ نور.
ملکشاهی، حسن (1376)، حرکت و استیفای اقسام آن، تهران: انتشارات سروش.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد. و ناگهانی، نوشین (1390)، تجلی مفهوم ‌حرکت درمعماری‌ایران، مطالعات شهرایرانی-اسلامی، س2، ش3.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد. قاسم‌پورآبادی، محمدحسین. و محمدلوی شبستری، آیسا. (1392)، گونه‌شناسی مسجد_مدرسه‌های دوره قاجار، مطالعات شهرایرانی-اسلامی، س4، ش11.
میرهادی، سید مهدی. و نجفی، محمد. (1400)، هستی شناسی و نقش ادراکی خیال در فلسفه اسلامی (از ابن سینا تا ملاصدرا)، دوفصلنامه حکمت صدرایی، س9، ش2.
نصر، سید حسین (1380)، معرفت امر قدسی، ترجمه فرزاد حاجی میرزایی، تهران: نشر پژوهش فرزان روز.
نوایی، کامبیز و حاجی قاسمی، کامبیز (1377)، مساجد اصفهان، دفتر دوم، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
Alexandere, Ch. (1979), The Timeless Way of Buliding, NewYork: Oxford University Press.
Zumthor, P. (2010), Thinking Architecture, Basel: Birkhauser. P.12,42.
Zumthor, P. (1998), Peter Zumthor works: buildings and projects 1979-1997, P.11,24,46.