675648c2785e9a3
حکمت معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری حکمت متعالیه، دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

شنوایی یکی از مفاهیمی است که همواره مورد توجه فیلسوفان اسلامی مانند ملاصدرا و دانشمندان علوم اعصاب بوده است. در فلسفه و علوم اعصاب، شنوایی به عنوان قوه‌ای معرفی می‌شود که صوت را درک می-کند. درک صوت شامل مراتب حسی، خیالی و عقلی است، که یافته‌های علوم اعصاب و فلسفه در این زمینه مکمل یکدیگر هستند. از دیدگاه علوم اعصاب اصوات در مراتب حس و خیال (حافظه) فرآیند پیچیده‌ای را در سیستم شنوایی محیطی و مرکزی پشت سر می‌گذارند که منجر به ادراک شنوایی می‌شود. اما ملاصدرا تبیین علمای طبیعی از شنوایی را مخدوش می‌داند و معتقد است که در این تعاریف علل اعدادی با علل فاعلی خلط گردیده است. صدرا معتقد است وقتی نفس از طریق بدن و تعلق به بدن با عالم طبیعت و خارج ارتباط برقرار کرد، صورتی مماثل با شی خارجی را در حیطه خود (نفس) انشاء می‌کند. در واقع این روح است که حقیقت صوت را خلق می‌کند. این ماهیت تجردی شنوایی، خود را در مراحل بالاتر آن، یعنی شنود مثالی و عقلی، آشکارتر می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Auditory Perception in the view of Mullā Ṣadrā and Neuroscience

نویسنده [English]

  • zohre salahshur sefidsangi

PhD in Transcendent Philosophy, Department of Theology, Ferdowsi University, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Abstract
Auditory perception, or hearing, is a major human sense, which was investigated by Muslim philosophers and neuroscientists. Muslim philosophers, particularly Mullā Ṣadrā, have provided careful accounts of the issues concerning external senses such as hearing. In his view, auditory perception occurs in the human soul, while neuroscience provides a fully material account of all perceptions, including auditory perception. From a neuroscientific viewpoint, sounds pass through interior layers of the ear to reach auditory neurons, in the course of which they undergo a complicated process leading to auditory perception.
However, Mullā Ṣadrā believes that the whole process occurring in the auditory system is just preparatory for perception of sounds by the human soul. This is the soul that creates the true nature of sounds. On his account, the relation between sounds and the inner self is like that between actions and their agents, where actions are done by their agents, rather than that between a passive entity and what it receives.
For this reason, Mullā Ṣadrā holds that the account of auditory perception offered by natural scientists is objectionable, since they involve a confusion between preparatory causes and efficient causes. The accounts provided by natural sciences rest content with an elaboration of material stages of auditory perception, while Mullā Ṣadrā believes that perception is non-material in nature, which is just enabled and prepared by those material processes. Accordingly, Mullā Ṣadrā offers the following account: when the soul has a relation with the natural external world through its attachment to the body, it creates a similar image of the external object, where that image is both caused and known by the soul.
After the auditory perception, the human soul draws on the images derived from physical entities or those received from the spiritual world (the imaginal world, or ʿālam al-mithāl) creates images in its imaginary perception as well. Contrary to senses that are limited to material entities, imagination extends to the supernatural world as well. Thus, according to Mullā Ṣadrā’s philosophy, imagination includes a number of perceptions, such as perception of sensible entities while no matter is present, their perception in dreams, and imaginal perceptions. Perception of sounds in the absence of any external material sources does not require material tools or organs, since many material features do not exist in that realm. This is comparable to memory in neuroscience, although it has not yet offered a plausible account of conscious selection of memories.
Moreover, the hearing that occurs in dreams does not involve an environmental system. Although some people still perceive the waves of the material world in their sleep, this is a very different process from that of sensory audition. In the hearing that occurs in dreams, one might hear an intense sound like thunders, which affects one’s soul just like hearing in the waking state, although it was not perceived by the material organ of hearing; that is, one’s ears. Hearing in dreams is indeed one piece of evidence adduced by Mullā Ṣadrā as an argument for the immateriality of perceptions, but this type of hearing is investigated in neuroscience as a kind of dream. Despite their accuracy, the findings of neuroscience here merely demonstrate that perception occurs with the stimulation of certain cells in the body, but the stimulation does not show whether the area in question is a center for processing and storing information or a pathway through which information is transferred.
Also in imaginal hearing, only external sounds of the imaginal world are heard, without being mixed with inner secretions, and the sound in the imaginal world does not require material factors such as waves and frequencies. For Mullā Ṣadrā, if the human imaginative faculty is strong, the relation with the imaginal world can occur in the waking state such that hidden imaginal forms are presented to the person, who will thus be able to hear sounds from the imaginal world. Because of its non-material character, this stage of auditory perception is not subject to neuroscientific investigations.
The final stage of auditory perception is intellectual hearing, which is the highest degree of auditory perception, which has degrees of intensity and weakness, just like light. Intellectual hearing has degrees, the lowest of which has traces of imaginal sounds, but the higher we go on the scale of intellectual hearing, we come closer to a realm in which no imaginal properties are involved, a realm of pure perception. In its evolutionary course, intellectual hearing reaches a degree where it perceives profound supernatural ideas in the most translucent form. This is a hearing that emerges with the rise of the acquired intellect (al-ʿaql al-mustafād) and then gradually grows.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Auditory perception
  • hearing
  • sound
  • perception
  • soul
  • Mullā Ṣadrā
  • neuroscience
  1. ابن­سینا، (1375)، الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
  2. ـــــــــــــ ، (1331)، طبیعیات دانشنامه علائی، با مقدمه و حواشی و تصحیح محمد معین و سید محمد مشکوه، انجمن آثار ملی.
  3. ـــــــــــــ ، (1404ق)، الشفاء، الطبیعیات، النفس، چاپ ابراهیم مدکور، جورج قنواتی، و سعید زاید، قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
  4. ابن­عربی، محیی الدین، (بی‌تا)، الفتوحات المکیه، بیروت: دار صادر.
  5. احمدی، حسن، حسینی خامنه، سیدمحمدرضا، (1388)، «جایگاه عالم مثال در فلسفه سهروردی»، خردنامه صدرا، شماره 65، صص69-85.
  6. بازدار، مهدی، (1393)، دهان روح «نظریه نوین در حوزه معرفت نفس»، چاپ اول، تهران: طلایه.
  7. جامی، عبدالرحمن بن احمد، (1370)، نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: ویلیام چیتیک، پیش گفتار: سید جلال الدین آشتیانی، چاپ دوم، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  8. ذهبی، سیدعباس، (1391)، «سهروردی و مسأله­ی رئالیسم»، جستارهای فلسفی، شماره 21، صص51-69
  9. رحیم‌پور، فروغ، احمدی، جمال، (1397)، «رتبه‌بندی وجودی حواس ظاهری بر مبنای حکمت متعالیه»، خردنامه صدرا، تهران، 93-106.
  10. رحیمی، غلامحسین، (1391)، «پدیده انتشار صوت در قراضه طبیعیات»، حکمت سینوی، سال16، صص1-20.
  11. سهروردی، شهاب­الدین، (1375)، مجموعه مصنفات، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
  12. شهرزوری، شمس­الدین محمد، (1372)، شرح حکمه الاشراق، تصحیح حسین ضیایی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  13. صدرالمتألهین، (1366)، تفسیر القرآن الکریم‏، قم: بیدار، چاپ دوم.
  14. ـــــــــــــ ، (1981م)، الحکمــة المتعالیــة فـى الاسفــار العقلیـة الاربعـة، بیــروت: دار احیــاء التراث.
  15. ـــــــــــــ، (1360) ، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، تصحیح و تعلیق از سید جلال الدین آشتیانی، چاپ دوم، مشهد: المرکز الجامعى للنشر.
  16. ـــــــــــــ ، (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانى‏، تهران: ‏انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  17. ـــــــــــــ ،(1363)، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح از محمد خواجوی، تهران: موسسه تحقیقات فرهنگی.
  18. ـــــــــــــ ،(1362)، المسائل القدسیه، (ضمن رسایل فلسفی)، تعلسق، مقدمه و تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  19. ـــــــــــــ ،(1341)، عرشیه، ترجمه و تصحیح غلامحسین آهنی، اصفهان: انتشارات ادبیات دانشگاه اصفهان.
  20. صلواتی، عبدالله، شایان­فر، شهناز، (1395)، «ادراک شنیداری متافیزیکی از منظر ملاصدرا»، پژوهش­های معرفت­شناختی، 16-17.
  21. غفاری، سید احمد، حمزه، حمزه، (1394) «بررسی و تحلیل هستی­شناختی ادراک عقلی از دیدگاه ابن­سینا»، فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینه معرفت، شماره45، صص1-17.
  22. طاووسی بنگابادی، مجید، مشکاتی، محمدمهدی، (1397)، «ملاحظات در باب نقدهای ملاصدرا بر نظریه­ی ابصار سهروردی»، اندیشه دینی، دوره18، شماره1، صص65-84.
  23. کارلسون، نیل آر، (1379)، روان‌شناسی فیزیولوژیک، ترجمه‌ی اردشیر ارضی و دیگران، تهران: رشد، چاپ اول.
  24. کندل، اریک، (1392)، در جستجوی حافظه، پیدایش دانش نوین ذهن، ترجمه‌ی سلامت رنجبر، تهران، آگه.
  25. گایتون، آرتور، هال، جان ادوارد، (1386)، درسنامه‌ی فیزیولوژی پزشکی، ترجمه‌ی غلام‌عباس دهقان و دیگران، تهران: انتشارات ارجمند، ویراست یازدهم.
  26. میرداماد، (1380)، جذوات و مواقیت، تصحیح و تعلیق علی اوجبی، تهران: میراث مکتوب.
  27. میرزا بابایی­، سید مهدی، (1396)، «استعاره مفهومی سمع و اذن در آیات قرآن»، ذهن، قم، 67-87.
  28. نقیبی، سید محمدحسین،(1398) «علم حضوری مؤثر در ادراک حسی و لوازم معرفت­شناختی آن از دیدگاه حکمت متعالیه»، حکمت معاصر، 259-279.
  29. وحدتی­پور، محبوبه؛ کهنسال، علیرضا، حسینی شاهرودی، سیدمرتضی؛ (1397)، «بررسی دیدگاه ملاصدرا و سهروردی در باب عالم مثال»، پژوهش­های فلسفی کلامی، سال بیستم، شماره سوم، صص71-90.
  30. یزدان­پناه، سیدیدالله، (1389)، حکمت اشراق (گزارش شرح و سنجش دستگاه فلسفی شیخ شهاب­الدین سهروردی)، تحقیق و نگار مهدی علی­پور، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • Bear, Mark F, Connors, Barry W, Paradiso, Michael A, Neuroscience, Exploring the Brain, 3rd edition, USA: Lippincott William & Wilkins, 2007.
  • Carlson, Neil R, (1992) Foundations of Physiological Psychology, 2nd edition, USA: Allyn and Bacon.
  • Kandel, Eric R, Schwartz, James H, Jessell, Thomas M, (2000), Principles of Neural Science, 4th edition, US: McGraw-Hill.