675648c2785e9a3
حکمت معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اخلاق اسلامی، دانشگاه معارف اسلامی قم (نویسنده مسئول)

2 دانشیار گروه ادیان، مؤسسه امام خمینی (ره)،

چکیده

نظریه‌های ارزش در پی تعیین معیار خوب و بد برای افعال اخلاقی هستند. به‌رغم تنوعی که در این نظریه‌ها وجود دارد هیچ‌یک تاکنون قابلیت انطباق بر افعال اخلاقی خداوند را نداشته‌اند. ازآنجاکه معیارهای ارائه‌شده، همچون انگیزه فضیلت‌مندانه، وظیفه، لذت، سعادت و قرب‌الهی مختص انسان بوده و در مورد سنجش خوب و بد افعال الهی ناکارآمد هستند باید به دنبال نظریه ارزشی بود که بر همه فاعل‌های اخلاقی، اعم از انسان و خداوند قابل انطباق باشد. در این نوشتار سعی بر آن است تا پس از بررسی مهم‌ترین نظریه‌های ارزش به روش تحلیلی، نظریه ارزشی معرفی شود که بتواند افعال الهی را نیز دربرگیرد. نتایج نشان می‌دهد نظریه‌های فضیلت‌محوریِ فاعل‌مبنا و وظیفه‌گرایی برای سنجش افعال الهی کارایی ندارند. فقط نظریه غایت‌گرای کمال‌گرا ـ که شامل فضیلت‌محوری غایت‌انگار نیز می‌شود ـ آن هم با تفسیری خاص، ظرفیت ارائه معیار برای افعال اخلاقی خداوند را دارد. به‌نظر می‌رسد اگر غایت افعال اخلاقی، «صِرف کمال» در نظر گرفته شود در این صورت، زمانی که بر اثر فعل اختیاری فاعل، کمالی تحقق یافت، غایت اخلاقی حاصل شده است؛ حتی اگر آن کمال برای افرادی غیر از خود فاعل باشد. بنابراین، به کمال‌رساندن مخلوقات از جانب خداوند که خود، کمال محض است عملی اخلاقی به‌شمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing theories of value in accordance with God's moral actions

نویسندگان [English]

  • somayeh sadat mousavi 1
  • seyyed ali akbar hosseini ghaleh bahman 2

1 Ph.D. Candidate of Ethics, university of Islamic sciences, Qom, Iran, (Corresponding Author),

2 The Associate Professor, Department of Religions, the imam Khomeini education & research institute, Qom, Iran

چکیده [English]

 
Introduction
The necessity of observing moral values by human beings is approved by every common sense and human nature; But does such a necessity also apply to the observance of moral values for God? If we accept that it is necessary for God to observe moral values, on what basis can we know whether God has acted morally or not? The truth is that knowing God as the moral agent and determining the theory of value God's actions has received less attention and no precise answer has been given.
Value theories are responsible for determining the good and bad criteria for moral actions, and so far various value theories have been proposed to measure human moral actions. The most well-known theories of moral value include teleological theories, virtue-based theories, and conscientious theories. The fundamental problem in most of these theories is that they consider only man as a moral agent, and the criterion they offer is only for measuring the good and bad of human actions. Hence, in the face of the question of "whether God's actions are moral or not" they do not have a clear answer for the audience. Therefore, it is necessary to first examine whether we can basically consider God as a moral agent or whether the observance of moral values is only for man? Second, if God's actions can also be morally valued, by what criteria can we understand their morality? Are the criteria presented in the moral schools adaptable to God's actions, or should another theory of value be sought for God? In this research, we want to provide appropriate answers to such questions as possible.
Methods
In this research, the analytical method has been used to examine the extent to which the theories of virtue oriented, Deontological, and Teleological are applied to the actions of God.
Results and Discussion
The first theory of value to be examined is the theory of virtue oriented. Of course, those virtue ethics's views that have considered the criterion of valuing characters and recognizing virtues from vices as their end are considered as Teleological views, and any result obtained in examining the Teleological view also includes Teleological virtue ethics. Other virtue ethic's views are called Agent-based virtue ethics, which say that the criterion for good and bad deeds is only their motive; Not their goals and results. According to this view, the existence of good motives for God causes good deeds to be issued from Him, without pursuing a purpose from these deeds. This criterion is not acceptable for conforming to God's actions; Because God is wise and the requirement of wisdom is that all God's actions have a wise purpose.
The second theory of value is the Deontological theory. The general criterion in this theory is that an action is moral and right when it is done only because of duty. Since this cannot be assumed to be a duty to God, this view also cannot be chosen as a theory of value for measuring God's actions; Because duty means where there is a right and the right cannot be achieved without ownership. God is the owner of everything; Therefore, no one has the right to oblige him to do something. 
The third theory under consideration is teleologicalism. The general criterion in teleology is this: if something leads us to the desired result, it is good, and if it leads us away from that result, it is bad.
We have said that God is wise and the requirement of wisdom is that all God's actions have a purpose; Therefore, the main criterion of teleology is compatible with God's moral actions. But purposes such as profit, pleasure, power, and happiness, which have been proposed in kinds of teleological theories such as consequentialism and perfectionism, are all appropriate to man and cannot be considered as purposes for God. Nevertheless, the concept of "perfection" is one of the concepts that has the capacity to be presented to God; Because God is absolute perfection, and God's wisdom requires that the actions that come from Him be commensurate with His inherent perfection. Thus, a new interpretation of perfectionism can be offered that includes the actions of God.
To do this, the circle of the moral agent must be considered beyond man so that God is also known as the moral agent. Then, the realization of "mere perfection", without restricting it to man, was considered as the purpose of moral actions. In this case, each of the moral actors will aim at the realization of perfection, and this perfection, according to the nature of each moral actor, can have different instances. For example, man's goal can be his own perfection and God's goal can be the perfection of creatures; Because the goal is the realization of perfection, and if a moral act leads to the realization of perfection for a person other than the doer, the moral goal is still achieved.
Conclusion
According to what has been said, our proposed theory, as a theory of value that can be applied to both human and God's actions, is a perfectionist teleological theory - which also includes a Teleological virtue ethics - with the interpretation that we consider the purpose of moral actions to be the mere realization of perfection. According to this theory, a good deed is an action that is compatible with perfection, and a bad deed is an action that is incompatible with perfection. This perfection is either the perfection of the moral agent himself or the perfection of a being other than the moral agent. Therefore, the perfection of creatures by God, which is itself pure perfection, is a moral act

کلیدواژه‌ها [English]

  • perfectionist teleological theory"
  • Value Theory"
  • mere of perfection"
  • God'
  • s moral actions"
  • Moral agent"
  • "
  • moral value"
اترک، حسین (1389). «وظیفه‌گرایی اخلاقی»، اخلاق در علوم و فناوری، سال5، ش1و2، ص27 ـ 35.
الاشعری، ابوالحسن (بی‌تا). اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، مصر: المکتبة الازهریة للتراث.
ایجی، میرسیدشریف (1325ق). شرح المواقف، قم: الشریف الرضی.
پینکافس، ادموند (1382)، از مسأله‌محوری تا فضیلت‌گرایی، ترجمه سیدحمیدرضا حسنی و مهدی علی‌پور، قم: معارف.
التفتازانی، سعدالدین (1409ق). شرح المقاصد، قم: الشریف الرضی.
حسینی قلعه‌بهمن، سیدعلی‌اکبر (1394). «تحلیلی بر ساختار نظام اخلاقی در ادیان»، معرفت ادیان، سال هفتم، ش1، پیاپی25، ص113 ـ 130.
حسینی قلعه‌بهمن، سیدعلی‌اکبر (1399). «گستره‌شناسی تحلیلی پژوهش‌های اخلاقی»، فصلنامه علمی ـ ترویجی در حوزه اخلاق، سال دهم، ش40، پیاپی62، ص97 ـ 126.
حسینی، سیدعقیل (1399). «نظریه ارزش»، دانشنامه اقتصاد، دوره3، ش1، ص1ـ5.
حلی، حسن بن یوسف (1382). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: مؤسسة الإمام الصادق علیه‌السلام.
دبیری، احمد (1389). «فضیلت‌گرایی در اخلاق»، معرفت اخلاقی، سال2، ش1، ص5 ـ 22.
رازی، فخرالدین (1411ق). المحصل، عمان: دار الرازی.
سبحانی، جعفر (1413ق). الإلهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، قم: مؤسسة الإمام الصادق علیه‌السلام.
سربخشی، محمد (1399). «وظیفه‌گرایی یا غایت‌گرایی و وجه مراعات ارزش‌های اخلاقی توسط خداوند متعالی»، پژوهش‌های نوین دینی، سال اول، ش1، ص77 ـ 96.
شیرزاد، امیر (1390). کلام اسلامی، تهران: سمت.
صبری، علی و سیدمحمدکاظم علوی (1395). «رابطه سعادت و فضیلت از دیدگاه ارسطو و فارابی»، الهیات تطبیقی، سال هفتم، ش16، ص101 ـ 114.
صدرای شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت: دار احیاء التراث.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1384). نهایه الحکمه، قم: مؤسسه امام خمینی(ره).
طوسی، نصیرالدین (1374). قواعد العقائد، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه.
طوسی، نصیرالدین (1405ق). تلخیص المحصل، بیروت: دار الاضواء.
عالمی، سیدمحمد (1389). رابطه دین و اخلاق، قم: بوستان کتاب.
فارسی‌نژاد، علیرضا (1395). «هدف‌داری آفرینش از منظر قرآن کریم و حکمت متعالیه»، دو فصلنامه عقل و دین، سال8، ش15، ص91 ـ 119.
کاپلسون، فردریک (1380). تاریخ فلسفه، ترجمه سیدجلال الدین مجتبوی، تهران: سروش.
مصباح یزدی، محمدتقی (1384الف). آموزش عقاید، تهران: سازمان تبلیغات اسلامى.
مصباح یزدی، محمدتقی (1384ب). نقد و بررسی مکاتب خلاقی، قم: مؤسسه امام خمینى(ره).
مصباح یزدی، محمدتقی (1389). خداشناسی، قم: مؤسسه امام خمینی(ره).
مک‌اینتایر، السدیر (1377). «اخلاق فضیلت‌مدار»، ترجمه حمید شهریاری، نقد و نظر، دوره4، ش13ـ14، ص286 ـ 299.
ملامحسنی، فاطمه، محمد سعیدی‌مهر و رضا اکبریان (1392). «کمال‌گرایی اخلاقی در بوته نقد»، اندیشه دینی، دوره13، ش3، پیاپی48، ص47 ـ 64.
میرصانع، سیدمحمدباقر و هادی صادقی (1396). «فضیلت‌گرایی پیشین و معاصر؛ یونان باستان و پینکافس»، اخلاق‌پژوهی، سال اول، ش1، ص87 ـ 112.
نوری، حسین بن محمدتقی (1408ق). مستدرک الوسائل، قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
 
Al-Ash'ari, Abul-Hasan. No date. Al-loma' Fe Radde Ahle Zayghe Val Beda', Egypt: Al-Azhar Heritage Library.
Alemi, Seyed Mohammad. 2010. Rabeteye Din Va Akhlagh, Qom: Book Garden.
Atrak, Hussein. 2010. "Ethical Deontological", Akhlagh Dar Oloom Va Fanavary5, No.1&2: 27-35.
Copleston, Frederick. 2002. Tarikhe Falsafe, Translated by Seyed Jalaluddin Mojtabavi, Tehran: Soroush.
Dabiri, Ahmad. 2010. "Fazilatgerayi Dar Akhlagh", Ma'refate Akhlaghi2, No.1: 5-22.
Eiji, Mirsayyed Sharif. 1908. Sharhol Mavaghef, Qom: Al-Sharif Al-Radhi.
Farsi Nejad, Alireza. 2016. "Hadafdarye âfarinesh Az Manzare Qurâne Karim Va Hekmate Motaâliye", Dofaslnameye Aghl Va Din8, No.15: 91-119.
Frankena, William. 1963. Ethics, USA: Prentice-Hall INC.
Heli, Hassan Ibn Yusuf. 2003. Kashfolmorad Fi Sharhe Tajridel E'teghad, Qom: Imam Al-Sadiq Foundation.
Hirose, Iwao & Jonas Olson. 2015. The Oxford Handbook of Value Theory, New York: Oxford University Press.
Holmes, Robert. 1993. Basic moral philosophy, California: Wadsworth.
Honderich, Ted. 1995. The Oxford Companion to Philosophy. New York: Oxford University Press.
Hosseini Ghaleh Bahman, Sayyed Ali Akbar. 2015. "Tahlily Bar Sâkhtâre Nezâme Akhlâghy Dar Adyân", Ma'refate Adyân7, No.25: 113-130.
Hosseini Ghaleh Bahman, Seyyed Ali Akbar. 2021. "Gostare Shenâciye Tahlilye Pajooheshhâye Akhlaghy", Faslnâme Elmy-Tarviji Dar Hawzeye Akhlagh10, No.62: 97-126.
Hosseini, Seyyed Aqeel. 2021. "Nazariye Arzesh", Dâneshnâmeye Eghtesad3, NO.1: 1-5.
Hurka, Thomas. 2006. “value theory”, The Oxford Handbook of Ethical Theory, edited by David Copp, New York: Oxford University Press, p357 – 379.
MacIntyre, Alasdair. 1998. "Akhlâghe Fazilatmadâr", translated by Hamid Shahriari, Critique and Opinion4, No.13-14: 286-299.
Mesbah Yazdi, Mohammad Taghi. 2010. Khodâshenâci, Qom: Imam Khomeini Institute.
Mesbah Yazdi, Mohammad Taqi. 2005a. Amozeshe A'ghâyed, Tehran: Islamic Propaganda Organization.
Mesbah Yazdi, Mohammad Taqi. 2005b. Naghd Va Barreciye Makâtebe Akhlaghy, Qom: Imam Khomeini Institute.
Mirsâne', Seyyed Mohammad Bâqer and Hâdi Sâdeghi. 2017. "Fazilatgerâye Pishin Va Moâser, Yoonâne Bâstân Va Pincoffs". Akhlâghpajoohy1, No.1: 87-112.
Mullâh Mohseni, Fâtemeh & Mohammad Sae'dimehr & Rezâ Akbariân. 2013. "Kamâlgerâyi Akhlâghy Dar Boote Naghd", Andisheye Diny13, No.48: 47-64.
Nouri, Hussein Ibn Muhammad Taqi. 1988. Mustadrak al-Wasa'il, Qom: Alolbayt Institute.
Pincoffs, Edmund. 2003, Az Masalemehvary Tâ Fazilatgerâyi, translated by Seyed Hamid Reza Hassani and Mehdi Alipour, Qom: Maaref.
Razi, Fakhruddin. 1991. Almohassal, Oman: Dar Al-Razi.
Rescher, Nicholas. 1969. Introduction to value theory, New Jersey: Prentice-Hall, Englewood Cliffs.
Sabri, Ali & Seyed Mohammad Kazem Alavi. 2016. "Râbete Saâdat Va Fazilat Az Didgâhe Arasto Va Fârâby", Elâhiyyâte Tatbighy7, No.16: 101–114.
Sadra Shirazi, Mohammad Ibn Ibrahim. 1981. Alhekmatol Motaâliyah Fel Asfârel Aghliyatel Arba'h, Beirut: Dâr Al-Ahya Al-Torath.
Sarbakhshi, Mohammad. 2015. "Vazifegerâyi Yâ ghâyatgerâyi Va Vajhe Morâ'te Arzeshhâye Akhlâghy Tavassote Khodâvand", Pajooheshhâye Novine diny1, No.1:77-96.
Shirzad, Amir. 2011. Kalâme Eslâmy, Tehran: Samt.
Sobhani, Jafar. 1995. Alelâhiyât Alâ Hadyel Ketâb Va Sonnate Val Aghl, Qom: Imam Al-Sadiq Foundation.
Tabatabai, Seyed Mohammad Hussein. 2005. Nehâyatol Hekmat, Qom: Imam Khomeini Institute.
Taftazani, Sa'd al-Din. 1989.Sharhol Maghâsed, Qom: Al-Sharif Al-Radhi.
Tusi, Nasir al-Din. 1985. Talkhisol Mohassal, Beirut: Dar Al-Azwa.
Tusi, Nasir al-Din. 1995. Ghavâedol Aghâed, Qom: Seminary Management Center.
Zagzebski, Linda. 2004. Divine motivation theory, New York: Cambridge University Press.