675648c2785e9a3
حکمت معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه دین، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استاد، فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران(نویسنده مسئول)،

3 دانشیار گروه فلسفه اسلامی؛دانشگاه پیام نور

4 دانشیار فلسفه و حکمت اسلامی در دانشگاه پیام نور

چکیده

یکی از الگوهای معرفت شناسی باور دینی معرفت شناسی فضیلت گرا است. این نظریه با تمرکز بر فضایل عقلانی بویژه فرزانگی و ویژگی منشی باورمند به ارزیابی باور دینی می پردازد. زگزبسکی در نظریه معرفت­شناسی فضیلت ناب با تکیه بر فضایل عقلانی بویژه فرزانگی به تبیین باورهای دینی پرداخته است. آراستگی باورمند به فضایل عقلانی موجب اعتبار معرفتی باور است. سهروردی نیز در نظام الهیاتی اشراقی خود با تکیه بر فضایل اخلاقی و عقلانی و علم حضوری و بهره­مندی از فرزانگی به تبیین عقلانیت باورهای دینی اقدام کرده است. با پایه قرار دادن شهود و اشراق با خوانشی فضیلت­گرایانه می­توان به ارزیابی باورهای دینی پرداخت. شهود و اشراق فرآیند رسیدن به شکوفایی عقلانی در پرتو بهره­مندی از فرزانگی است. با بهره مندی از فرزانگی می­توان به عقلانیت باورهای دینی بویژه یکتایی، هستی و صفات ویژه خدا دست یافت. لذا پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی به بررسی عقلانیت باور دینی در پرتو فرزانگی نزد سهروردی و زگزبسکی می­پردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A comparative Inqury of the Rationality of religious belief in light of Pheronesis in Suhrawardi and Zagzebski

نویسندگان [English]

  • Abbas khosravibizhaem 1
  • Mohammad Saeedimehr 2
  • seyyd ali alamolhoda 3
  • Gholamhossein khedri 4

1 PhD student in Philosophy of Religion, Payame Noor University, Tehran, Iran

2 Full Professor, Philosophy, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran(Corresponding Author)

3 Associate professor of Islamic philosophy of Payame noor university

4 Associate Professor of Islamic Philosophy and Wisdom at Payame Noor University

چکیده [English]

Extended Abstract
Introduction
A model for the epistemology of religious belief is Zagzebski’s virtue epistemology. It evaluates religious beliefs in terms of intellectual virtues such as understanding, wisdom (phronesis), and doxastic characters. A belief is stable and valid if its subject possesses intellectual virtues. We might embark on evaluating religious beliefs, particularly monotheism, God’s existence, and His attributes based on virtue renderings of intuitions and illuminations. Intuitions and illuminations are processes through which one achieves rational flourishing in light of wisdom. Both Suhrawardī and Zagzebski draw on intellectual virtues, particularly wisdom, to account for religious beliefs. In such an evaluation, instead of beliefs, believers are evaluated. Zagzebski’s account gives way to two readings: in terms of understanding and in terms of wisdom. This article deals with the role of wisdom in evaluating religious beliefs. This reading might be thought of as a version of Suhrawardī’s view of religious beliefs, particularly the belief in God. In a recapitulation of his view, Suhrawardī insists that attainment of genuine knowledge is enabled through theoretical wisdom, practical wisdom, intuitions and revelations, and possession of moral and intellectual virtues (Suhrawardī 1993, vol. 2; also see Zagzebski 1996, 1993a, 1993b, 2000, 2011). There has been research on religious beliefs in Iran in the last decade, but none of these studies has talked about the rationality of religious belief in the light of wisdom with all its aspects and independently. Therefore, the present research is novel in this connection, and its main contribution is its discussion of the virtue of wisdom according to Suhrawardī and Zagzebski.
Method
The method of this research is descriptive-analytic. It is based on Lakatos’s research program. The research is focused on wisdom and its role in choosing beliefs. Its positive strategy is the epistemic authority of the self and others in choosing beliefs, and its negative strategy is the critique of rival theories such as radical fideism and strong rationalism.
 
 
Results and Discussion
This article begins with an overview of the epistemic foundations of Suhrawardī and Zagzebski:
(a) Intellectual virtues as modeled upon virtue ethics, (b) rational faculties or powers are not the only belief-forming powers. Indeed, moral faculties or powers play a reciprocal role in the formation and reception of beliefs, (c) an epistemic subject has both epistemic and moral duties, (d) just as we have an epistemic trust in our own rational and moral faculties, we have an epistemic trust in other people, (e) the will or motivation to attain the truth is as relevant to moral virtues as it is to intellectual virtues, (f) giving up on the scientific-empirical model of epistemology and tuning to the specialized model of religious epistemology, (g) extension of objects of religious beliefs from propositional to non-propositional facts, (h) taking into consideration the external and internal dimensions of knowledge-conferring character of non-epistemic factors in attainment of genuine knowledge, (i) special consideration of wisdom in reception of genuine knowledge, instead of explanation or justification of beliefs. A wise person is one who possesses moral and intellectual virtues, through which he or she decide under certain circumstances what is the right thing to believe or to do. Intuitions are crucial to the process of attaining wisdom. A wise person deploys intuitions, particularly rational intuitions, to make proper decisions about accepting or denying a belief or act.
Conclusion
There have been different versions of rational evaluation and stability of religious beliefs, including foundationalism, coherentism, and fideism. What matters is that the believer possesses moral and intellectual virtues to attain the beliefs that are proper to wise people. To take a wise person as a role model can pave the path for attainment of valid beliefs. In their virtue-theoretic framework, Suhrawardī and Zagzebski propose that a wise person, possessing spiritual virtues, is a superior model for those who seek genuine knowledge so that they can attain wisdom. Both Suhrawardī and Zagzebski begin with reflective reasons, and then turn to theoretical reasons. The highest degree of belief in monotheism, God’s existence, and His attributes can be attained in light of wisdom.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intellectual virtues
  • rationality of religious beliefs
  • intuition
  • wisdom (phronesis)
  • Suhrawardī
  • Zagzebski
ابن ترکه اصفهانی، علی بن محمد.1387. تصحیح جلال الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب
ابن سینا. 1403 ه ق. الاشارات و التنبیهات، ج 2، بیجا، نشر البلاغه‌
ابن سینا.1375. النفس من کتاب الشفا، محقق حسن زاده آملی، حسن، قم: مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی
ابن سینا.1376. الالهیات من کتاب الشفا، محقق حسن زاده آملی، حسن، قم: مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی
ابن مسکویه رازی.1412 ه ق. تهذیب الاخلاق و تطهیرالاعراق، قم: مطبعه امیر
ارسطو.1391. اخلاق نیکوماخوس، ترجمه سید ابوالقاسم پور حسینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
ارشادی نیا، محمدرضا. 1389. حکمت تابان، قم: بوستان کتاب
استینز بی، درک. 1388. علم، عقل و دین، ترجمه علی حقی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
اکبری، رضا. 1386. ایمان گروی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
اکبری، فتحعلی.1387. درآمدی بر فلسفه اشراق، آبادان، پرسش
باتلی، هئر.1397. بررسی‌هایی اخلاقی و معرفت‌شناختی، مترجم خداپرست، امیرحسین، تهران: گرکدن
بخشایش، رضا.1385. عقل و دین از دیدگاه کانت، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
بهشتی، محمد. 1393. فلسفه تعلیم و تربیت اشراق (جلد 1 و 2)، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
پورنامداریان، تفی.1392. عقل سرخ: تهران: انتشارات سخن
پویمن، لوئیس. 1387. معرفت‌شناسی مقدمه‌ای بر نظریه شناخت، مترجم محمدزاده، رضا، تهران: دانشگاه امام صادق
جوادپور، غلامحسین و مبینی، محمدعلی. 1393. داوری معرفتی بین خداباوری و الحاد براساس فضیلت گرایی معرفتی، اندیشه نوین دینی،10(38)، 44-25
جوادپور، غلامحسین. 1394. ارزیابی باورهای دینی بر اساس فضیلت گرایی معرفتی، قبسات،20(76)، 112-82
جوادپور، غلامحسین. 1394. تاثیرپذیری معرفت از مولفه های غیرمعرفتی از دیدگاه لیندا زگزبسکی، فلسفه دین، 12(3)، 652-623
جوادپور، غلامحسین. 1392. ساز و کار اثبات عقلانیت باور دینی در اندیشه لیندا زگزبسکی، آیین حکمت، 5(18)، 101-65
حائری یزدی، مهدی.1384. کاوش های عقل عملی (فلسفه اخلاق)، ویرایش مسعود علیا، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
خداپرست، امیرحسین.1397. باور دینی و فضیلت فکری، تهران: هرمس
خداپرست، امیرحسین و حجتی، غزاله.1393. باور دینی و فضیلت عقلانی گشودگی ذهنی، جستارهای فلسفه دین، 8(2)، 52-37
دشتکی، منصوربن‌محمد. 1383. اشراق هیاکل النور، قم: موسسه نشر میراث مکتوب
ذبیحی، محمد. 1392. داوری‌ ها، شناخت‌ شناسی و نظام نوری در فلسفه اشراق، تهران: سمت
زگزبسکی، لیندا.1392. معرفت شناسی، ترجمه کاوه بهبهانی، تهران: نشر نی
زگزبسکی، لیندا.1394. درآمدی تاریخی، فلسفه دین، ترجمه شهاب الدین عباسی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه
ژیلسون، اتین.1370. روح فلسفه ی قرون وسطی، ترجمه علیمراد داوودی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
سهرودی، شهاب الدین یحیی.1372. مجموعه مصنفات (جلد 1،2)، تصحیح و مقدمه کربن هنری، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگ
سهرودی، شهاب الدین یحیی.1372. مجموعه مصنفات (جلد 3)، تصحیح و مقدمه حسین نصر، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگ
صادقی، هادی. 1386. عقلانیت ایمان، قم: کتاب طه
عالیخانی، بابک. 1379. بررسی لطایف عرفانی در نصوص عتیق اوستایی، تهران: هرمس
عباس زاده، مهدی. 1391. اشراق و کارکرد معرفتی آن در تفکر سهروردی، ذهن، شماره 52، 87-53
عباس زاده، مهدی. 1391. تصویری نظاممند از معرفت شناسی سهروردی، ذهن، شماره 51،89-55
عباس زاده، مهدی. 1394. تأثیر عوامل غیرمعرفتی بر معرفت در فلسفة اشراق، ذهن، شماره 62،128-101
عسکرزاده مزرعه، اکرم و علم الهدی، سید علی. 1395. مسئله فهم در معرفت شناسی ملاصدرا و نظریه فضیلت محور زاگزبسکی، حکمت معاصر، 7(3)، 37-15
عسکرزاده مزرعه، اکرم. 1394. روش توجیه گزاره های الهیاتی در فلسفه ملاصدرا، رساله دکتری، منتشر نشده، دانشگاه پیام نور تهران مرکز
عظیمی دخت شورکی، سید حسین.1385. معرفت شناسی باوردینی از دیدگاه پلنتینگاه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فخار نوغانی، سعیده. 1399. انکار معقولیت باور به وجود خدا و راه‌حل متفاوت معرفت‌شناسی فضیلت‌محور، فلسفه دین، 17(2)، 234-213
فروغی، محمد علی.1387. سیر حکمت در اروپا، تصحیح جلال الدین اعلم، تهران: انتشاران نیلوفر
قیصری رومی، محمد داوود. 1375. شرح فصوص الحکم، تصحیح جلال الدین آشتیانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
کاپلستون، فردریک چالز.1386. تاریخ فلسفه، ترجمه غلامرضا اعوانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
کمالی زاده، طاهره.1390. بررسی مراتب شهود در معرفت شناسی اشراقی، فلسفه و کلام اسلامی،44(1)، 113-93
مبینی، محمد علی.1394. عقلانیت باوردینی در معرفت شناسی های برون گرا، نشر سمت و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
ملکیان، مصطفی. 1381. راهی به رهایی، تهران: نشر نگاه معاصر
مهجور، علی؛ جوادی، محسن و فنایی، ابوالقاسم. 1398. چیستی شهود اخلاقی (بررسی معنا و انواع شهود و شهود اخلاقی در آثار فیلسوفان)، اخلاق وحیانی،7(2)، 146-119
نصر، سید حسین. 1371. سه حکیم مسلمان، ترجمه احمد آرام، تهران: شرکت سهامی کتاب های جیبی
نصر، سید حسین. 1385. معرفت و معنویت، مترجم رحمتی ان شالله، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
یثربی، یحیی. 1386. حکمت اشراق سهروردی، قم: بوستان کتاب
یزدان پناه، سید یدالله.1391. حکمت اشراق (جلد 1 و 2)، تهران: نشر سمت و طه
Goldman, Alvin. 1979. Reliablism what is Justified Belief? In G. Pappas, ed. Justification and Knowledge: New Studies in Epistemology, Dordrecht, Reidel: 1-23.
Plantinga, A. 1993a. Warrant and proper function: New York University Press.
Sosa, E. 1991. Knowledge in perspective: Selected essays in epistemology: Cambridge University Press.
Zagzebski, L. 1993. Intellectual virtue in religious epistemology. Faith in Theory.
Zagzebski, L. 1993. Religious Knowledge and the Virtues of the Mind.
Zagzebski, L. 1999. Phronesis and christian belief The rationality of theism (pp. 177-194): Springer.
Zagzebski, L. 2000. Phronesis and Religious Belief. Knowledge, Belief and Character: Readings in Virtue Epistemology, 205-220.
Zagzebski, L. 2011. Epistemic self-trust and the Consensus Gentium argument. Evidence and religious belief, 22-36.
Zagzebski, L. 2011. First person and third person reasons and religious epistemology. European journal for philosophy of religion, 3(2), 285-304.
Zagzebski, L. T. 1996. Virtues of the mind: An inquiry into the nature of virtue and the ethical foundations of knowledge: Cambridge University Press.
Zagzebski, L. T. 2009. On Epistemology: Belmont, CA: Wadsworth.
Zagzebski.T.2004.Divine Motivation Theory,Cambridge:Cambridge University press.
Zagzebski, L. T. 1995. The place of phronesis in the methodology of theology in philosofhy and the future of Christian theology