نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

• قاسم پورحسن

استادیار گروه فلسفه، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

نظریة مبناگرایی یکی از دیرینه‌ترین و مهم‌ترین رهیافت‌ها در معرفت‌شناسی تلقی ‌می‌شود. از دو قسم اساسی مبناگرایی، مبناگرایی کلاسیک و معتدل، در مقالة حاضر، مبناگرایی کلاسیک را انتخاب کرده‌ایم و از دو شکل مبناگرایی درون‌گرایانه و برون‌گرایانه، دومی را بررسی می‌کنیم. در نوشتار حاضر هر دو دسته از مبناگرایی ساده و مضاعف و تمایزات اساسی آن‌ها را کاویده‌ایم. ادعای اصلی مبناگرایی کلاسیک برون‌گرایانه این است که باورهای ما به دو دستة پایه و استنتاجی تقسیم می‌شوند و همة باورهای استنتاجی ما، در فرایند توجیهی، باید به باورهای پایه بازگردند، در غیر این‌ صورت دچار دور یا تسلسل خواهیم شد. در مقالة حاضر کوشش خواهد شد تا علاوه ‌بر آن‌که کاستی‌های نظریة مبناگرایی نشان داده می‌شود به این کاستی‌ها، بر اساس نظام معرفتی علامه، پاسخ‌هایی داده شود.
علامه طباطبایی در نظام معرفتی خود دستگاهی از روابط میان باورها، بر اساس سه اصل، سامان می‌دهد که این دستگاه اولاً، تمایز میان بدیهیات اولیه و ثانویه را مشخص ‌می‌کند؛ ثانیاً، ضمن نقد معرفت خطاپذیر از معرفت خطاناپذیر دفاع می‌کند؛ ثالثاً، روش دست‌یابی به معرفت یقینی را تبیین ‌می‌کند؛ و بالاخره، ضمن نقد بر مبناگرایی ساده، مبناگرایی مضاعف را رویکرد درست بر‌می‌شمارد.
خطاپذیری و خطاناپذیری و درنتیجه، تصحیح باورهای پایه اساسی‌ترین ضعف و کاستی در مبناگرایی است. با توجه به مبنای علامه طباطبایی، دربارة معرفت یقینی، که باید درنهایت همة معرفت‌ها به بدیهیات ختم و بدیهیات ثانویه نیز با روابط ویژه‌ای به بدیهیات اولی یا سه اصل اولی منتهی شوند؛ می‌توان خلل اساسی در مبناگرایی، که همان معرفت تزلزل‌پذیر غیر یقینی است، را مورد پرسش قرار داد.
مهم‌ترین دستاورد علامه، در حوزة معرفتی، دفاع از معرفت یقینی بر اساس اولیات و امکان دست‌یابی به معرفت خطاناپذیر است.

کلیدواژه‌ها

• مبناگرایی
• علامه طباطبایی
• معرفت یقینی
• بدیهیات
• باورها

عنوان مقاله [English]

Basic Belief and Tabatabaii’s Epistemological System

نویسنده [English]

• Ghasem Pourhasan

چکیده [English]

Foundationalism is considered the most important approaches in epistemology. Traditional foundationalism is expounded in present article. Its main claim is the division of beliefs into two kinds: Basic beliefs and deductive beliefs. Because of the regressive argument, all deductive beliefs finally should be referred to basic beliefs.
In present essay, meanwhile explaining the objections to foundationalism, I would offer the responses regarding to Tabatabaii’s epistemological system. Fallibility and corrigibility are considered the main deficiency of foundationalism theory.
Tabatabaii explains both the possibility and the method of grasping certain knowledge on the basis of three principles. He emphasizes that all deductive beliefs should referred syllogistically to basic particularly self-evident propositions

کلیدواژه‌ها [English]

• foundationalism
• Tabatabaii
• certain knowledge
• self-evident propositions
• Beliefs