675648c2785e9a3
حکمت معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس دانشگاه فرهنگیان دانشکده شهید باهنر تهران

2 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

چکیده

امشاسپندان در نظام باور‌شناختی مزدایی به شش مفهوم متعالی اطلاق می‌گردد که برترین آفریدگان خداوند شناخته شده‌اند. در پژوهش حاضر کوشش شده است تا با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوا میزان آثار و نشانه‌های مستقیم و غیرمستقیم امشاسپند شهریور، که در باور مزدیسنان یکی از هفت فروزۀ اهورامزدا به شمار می‌رود، در مجموعۀ مصنفات شیخ اشراق تحلیل و بررسی گردد. در این پژوهش، پس از استقرای ویژگی‌های عمومی امشاسپندان و ویژگی‌های اختصاصی امشاسپند شهریور، با رجوع به متون مزدایی و منابع تحلیلی، به جست‌و‌جوی این ویژگی‌ها در آثار سهروردی پرداخته شده است. پس از محاسبۀ میزان فراوانی و بسامد ویژگی‌ها و نشانه‌های این امشاسپند، داده‌های به‌دست‌آمده مورد تحلیل محتوایی و مفهومی قرار گرفته است. در اثر این پژوهش، نتایجی همچون حضور شهریور به عنوان مثل اعلای نورانیت و اقتدار الهی، عدم حضور کارکرد رب النوعی این امشاسپند، و نیز کارکرد نجومی و نمادین آن در آثار سهروردی، اجتماع قوی‌ترین نشانه‌های شهریور در متون فارسی، و در ضمن یاد‌کرد از قهرمانان اساطیری ایرانی و موارد دیگر به دست آمده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The indications of Shahrivar Amshaspand in Sohravardi's works

نویسندگان [English]

  • morteza doroudi javan 1
  • Mahdi Azimi 2

1 Morteza Droudy Javan, PhD in Persian Language and Literature, Lecturer at Farhangian University

2 University of Tehran

چکیده [English]

Amshaspandan, are the best traits or creatures of Ahura Mazda in Zoroastrian belief. We have tried in this research using the content analysis method to examine the Direct and indirect signs and indications of Shahrivar Amshaspand, as one of the Amshaspandan in the works of Shahabuddin Suhrawardi, Iranian philosopher. By exploring this text, all the items containing the name of Shahrivar were counted and extracted. Also, after Induction the general features of Amshaspandan and specific features ofShahrivar, we searched for the signs of this Amshaspand in the text. As a result of this research, finding the presence of Shahrivar as the supreme light and divine authority , Absence of Shahrivar as the Lord of Kinds in this text , Gathering the strongest signs of Shahrivar in Persian texts while mentioning Iranian mythological heroes and other achievements can be mentioned.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sohravardi
  • Amshaspand
  • Shahrivar
  • Kian KEhoreh
  • Hurakh
  • province

آموزگار، ژاله و احمد تفضلی (1374)، اسطورۀ زندگی زردشت، تهران: چشمه.
آموزگار، ژاله و احمد تفضلی (1385)، تاریخ اساطیر ایران، تهران: سمت.
اعتماد مقدم، علیقلی (2535)، آئین و رسم‌های ایـرانیان بـاستان بـربنیاد شاه‌نامۀ فردوسی، تهران: ادارۀ کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر.
اکبری مفاخر، آرش (1389)، «هستی‌شناسی دیوان در حماسه‌های ملی برپایۀ شاه‌نامۀ فردوسی»، کاوش‌نامۀ زبان و ادبیات فارسی، ش21.
امام، سیدمحمد‌کاظم (1353)، فلسفه در ایران باستان و مـبانی حـکمةالاشـراق و افکار و آثار و تاریخچۀزندگانی سهروردی، تهران: بـنیاد نیکوکاری نوریانی.
اوشیدری، جهانگیر (1371)، دانش‌نامۀ مزدیسنا، تهران: مرکز.
ایرانی، دین‌شاه (1361)، فلسفۀ ایران باستان، تهران: فروهر.
باردن، لورنس (1374)، تحلیل محتوا، ترجمۀ ملیحه آشتیانی و محمد یمنی‌دوزی سرخابی،تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
بویس، مری (1376)، تاریخ کیش زرتشت، ترجمۀ همایون صنعتی‌زاده، تهران: طوس.
بویس، مری (1386)، زرتشتیان، باورها، و آداب دینی آن‌ها، ویراست دوم، ترجمۀ عسکر بهرامی، تهران: ققنوس،
بهار، مهرداد (1375)، ادیان آسیایی، تهران: چشمه.
بهار، مهرداد (1376)، جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران: فکر روز.
بهار، مهرداد(1380)، بندهشن، فرنبغ دادگی، تهران: طوس.
بهار، مهرداد (1386)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه.
بیرونی، ابوریحان (1352)، آثـار البـاقیه، ترجمۀ اکبر داناسرشت صیرفی، تهران: کتاب‌خانۀخیام.
پانوسی، استفان (1381)، تأثیر فرهنگ و جهان‌بینی ایرانی‌ بر افلاطون، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
پورداوود، ابراهیم (1354)، گاتاها، تهران: دانشگاه تهران.
پورداوود، ابراهیم (1356)، یشت‌ها، ج 1، به‌کوشش ابـراهیم فـره‌وش، تهران: دانشگاه تهران.
ثاقب‌فر، مرتضی (1377)، شاه‌نامۀ فـردوسی و فلسفۀ تاریخ ایران، تهران: معین.
خورشیدیان، اردشیر (1383)، جهان‌بینی اشو زرتشت، پیام‌آور ایرانی، تهران: فروهر.
دلاور، علی (1374)، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، تهران: رشد.
دورانت، ویل (بی‌تا)، تاریخ تمدن، ج 1، ترجمۀ احـمد آرام، ع پاشـایی، و امیرحسین‌ آریان‌پور.
دوست‌خواه، جلیل (1362)، اوستا، نامۀ مینوی آیین زرتشت، تهران: مروارید.
دوست‌خواه، جلیل (1385)، گزارش و پژوهش اوستا،تهران: مروارید.
سجادی، سیدجعفر (1363)، شهابالدین سهروردی و سیری در فـلسفۀ اشـراق، تهران: فلسفه.
سخایی، مژگان (1382)، «آموزۀ توحید در دین زرتشتی»، حکمت سینوی، ش23.
سرکاراتی، بهمن (1357)، «بنیان اساطیری حماسۀ ملی ایران»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز، ش 125،بهار.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1372)، مجموعه‌مصنفات شیخ اشراق، ج 1-4، به‌تصحیح هانری کوربن و دیگران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شریف، میان محمد (1365)، تاریخ فلسفه در اسلام، ج 2، تهران: مرکز نشر دانـشگاهی.
شیرخدایی، ملیحه و بخش‌علیقنبری (1391)، «نام‌های اهورامزدا در اوستا»، نشریۀ پژوهش‌نامۀادیان، ش 12‌، پاییز.
طباطبایی، سیدجواد (1368)، درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
عالیخانی، بابک (1379)، بررسی لطایف عرفانی در نصوص عتیق اوستایی، تهران: هرمس.
عالیخانی، بابک (1388)، «مسالک سبعه، حکمةالاشراق سهروردی»، جاویدانخرد، ش 10، بهار.
عالیخانی، بابک (1389)، «هورقلیا درنزد سهروردی»، جاویدانخرد، ش 15، تابستان.
عفیفی، رحیم (1374)، اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته‌های پهلوی، تهران: توس.
قادری، حاتم و تقی رستم‌وندی (1385)، «اندیشۀ ایران‌شهری، مختصات و مؤلفه‌های مفهومی»، فصل‌نامۀعلمیـپژوهشیعلوم انسانی، س 16، ش59، دانشگاه الزهرا.
کوربن هانری (1371)، آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: آگاه.
کوربن هانری (1380)، تاریخ فلسفۀ اسلامی، ترجمۀجواد طباطبایی، چاپ کویر، انجمن ایران‌شناسی فرانسه.
نیبرگ، ساموئل هنریک (1355)، دین‌های ایران باستان، ترجمۀسیف‌الدین نجم‌آبادی، تهران: مرکز ایـرانی مطالعۀ فرهنگ‌ها.
مجتبایی، فتح اللّه (1352)، شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان، تهران: انجمن فرهنگ ایران باستان.
مزداپور، کتایون (1369)، شایست ناشایست، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
معین، محمد (1363)، فرهنگ معین، تهران: امیر‌کبیر.
مهر، فرهنگ (1384)، دیدی نو از دینی کهن، فلسفۀ زرتشت، تهران: جامی.
وحیدی، حسین (1357)، «تداوم فلسفۀ باستانی ایران در دوران اسلامی»، نشریۀ کاوه (مونیخ)، ش 68، تابستان.
هینلز، جان (1373)، شناخت اساطیر ایران، ترجمۀژاله آمـوزگار و احـمد تفضلی، تهران: چشمه.
 
Bartholomae, Christian (1961),Altiranisches Wörterbuch,Berlin.
Boyce, M. (1975), A History of Zoroastrianism, Leiden.
Boyce, M. (1989), “AMƎŠA SPƎNTA”, Encyclopædia Iranica, vol.I, no. 9, available at:<http://www.iranicaonline.org/articles/amesa-spenta-beneficent-divinity>.