نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

• فاطمه صادق زاده قمصری

دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

فیلسوفان مسلمان در آثار الهیاتی خود پس از اثبات واجب الوجود، معمولاً یگانگی و سایر صفات او را تبیین می‌کنند. آن‌ها در این نوع مباحث، ذات را با همراهی صفات مورد بررسی قرار می‌دهند و در باره ذات بدون ملاحظه صفات سکوت می‌کنند. ابن‌سینا، ملاصدرا و علامه طباطبایی در برخی از آثار خود به چرایی سکوت در این باره اشاره دارند. شیخ الرئیس بر مبنای اصل بساطت و تنزه ذات از هر نوع ترکیب و کثرت، به نظریه اتحاد مفهومی صفات می‌رسد و صفات ذاتی چون علم و قدرت را به عنوان لوازم ذات و متأخر از ذات به شمار می‌آورد. از دیدگاه صدرالمتألهین، همه تعینات در ذات احدی فانی هستند و صفات، اسماء و مظاهر آن‌ها در مرتبه واحدیت به صورت جمعی حضور دارند. علامه طباطبایی هر یک از صفات کمالی خدا را شامل کمالات دیگر می‌داند. طباطبایی با تکیه بر اطلاق ذات، و نیز تفکیک دو مقام احدی و واحدی، اسماء و صفات را متأخر از مقام ذات می‌داند. بر اساس توصیف ناپذیری ذات، هر گونه سخن‌گفتن در باره ذات احدی ناشدنی است.

نوشتار حاضر با روش توصیفی تحلیلی سعی دارد با واکاوی اندیشه‌های ابن‌سینا، ملاصدرا و علامه طباطبایی، سکوت حکیمانه در مواجهه با ذات احدی را مورد بررسی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

• بساطت
• احدیت
• سکوت
• ابن سینا
• ملاصدرا
• علامه طباطبایی

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

The Mystery of Awe and Silence at the Level of the Uniqueness of Divine Essence: The Views of Avicenna, Mullā Ṣadrā, and ʿAllāma Ṭabāṭaāʾī

نویسنده [English]

• Fatemeh Sadeqzadeh Qamsari

Imam Sadeq University

چکیده [English]

In their theological works, Muslim philosophers tend to elaborate on the unity and other attributes of the Necessary Existent (wājib al-wujūd) after establishing its existence. In such discussions, they examine the essence (dhāt) alongside its attributes but remain silent regarding the essence independent of the attributes. In some of their works, Ibn Sīnā (Avicenna), Mullā Ṣadrā, and ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī address the reasoning behind this silence. Drawing upon the principle of simplicity (bisāṭa) and the transcendence (tanazzuh) of the essence from any form of composition or multiplicity, Avicenna arrives at the theory of the conceptual unity of attributes. He considers essential attributes such as knowledge and power to be inextricable concomitants (lawāzim) of, and posterior to, the essence. From Ṣadr al-Mutaʾallihīn’s perspective, all determinations dissolve in the Unique Essence (al-dhāt al-aḥadiyya), while attributes, names, and their manifestations are collectively present at the level of Oneness (wāḥidiyya). ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī holds that each of God's perfectional attributes (al-ṣifāt al-kamāliyya) encompasses other perfections. Emphasizing the absoluteness of the essence and distinguishing between the two ranks of Uniqueness (aḥadiyya) and Oneness (wāḥidiyya), Ṭabāṭabāʾī regards names and attributes as posterior to the rank of essence. Given the indescribability of the essence, any discourse on the Unique Essence is deemed impossible.

The present study employs a descriptive-analytical method, seeking to examine the philosophical silence in confronting the Unique Essence by analyzing the views of Ibn Sīnā, Mullā Ṣadrā, and ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī.

کلیدواژه‌ها [English]

• simplicity
• uniqueness
• silence
• Avicenna
• Mullā Ṣadrā
• Allāma Ṭabāṭabāʾī