نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• ملیحه خدابنده ¹
• فاطمه رجائی ²
• علی جلینی ³
• مصطفی مومنی ⁴

¹ استادیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور، صندوق پستی ۴۶۹۷-۱۹۳۹۵ ، تهران ، ایران

² گروه فقه و حقوق دانشگاه حکیم سبزواری

³ دکتر فلسفه حقوق، پژوهشگر دانشگاه حکیم سبزواری

⁴ دانشگاه علوم پزشکی نیشابور

چکیده

مقاصد شریعت اغراضی هستند که در وضع احکام شریعت برای جلب مصالح اخروی و دنیوی و تحقق خیرات برای انسان‏ها و دفع مفاسد و شرور از آنها، از ناحیه شارع دنبال شده است؛ هدف این تحقیق بررسی اهداف و مقاصد شریعت از دیدگاه فلاسفه اسلامی است و بنابراین مسأله آن عبارت است: از دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا، به عنوان دو فیلسوف مسلمان، مقاصد شریعت و نقش آن در تنظیم و تکامل دانش فقه و نیز تثبیت و تعمیق رویکردهایی مانند فقه حکومتی چگونه تبیین شده است؟ این پژوهش با روش تحلیلی–توصیفی و بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده است. بر حسب یافته‌های تحقیق، این دو فیلسوف با روش‏شناسی عقلی خویش به تحلیل و تقسیم مقاصدالشریعه پرداخته‏اند؛ مبانی آنها، به خاطر نزدیکی با فقه حکومتی در غایت(اداره اجتماع) پشتوانه محکمی برای فلسفه فقه حکومتی محسوب می‌شود. در نتیجه از این دیدگاه تقرب الهی و متذکر شدن انسان به ذکر الله مهم‌ترین مقصد وضع احکام عبادی، تشکیل حکومت و اجرای سیاست الهی در جهت هدایت و راهنمایی و تکامل اجتماع به‌سوی خداوند و تنظیم و اداره معاش جامعه توسط انبیا مهم‌ترین مقصد در وضع احکام سیاسی و حفظ جان، نسل و مال به‌عنوان اصلی‏ترین قواعد بنیادین در کشف مقاصدالشریعه در حوزه قواعد حقوقی شریعت هستند.

کلیدواژه‌ها

• مقاصدالشریعه
• علل الشرایع
• فضیلت‏گرایی
• فضیلت‏گرایی سیاسی ـ حقوقی
• ملاصدرا

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

واکاوی مقاصد الشریعه در فقه، از دیدگاه ملاصدرا و ابن سینا

نویسندگان [English]

• malihe khodabandehbigy ¹
• Fatemeh Rajaei ²
• Ali Jollaini ³
• mostafa momeni ⁴

¹ استادیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور، صندوق پستی ۴۶۹۷-۱۹۳۹۵ ، تهران ، ایران

² hakim sabzevari university

³ دکتر فلسفه حقوق، پژوهشگر دانشگاه حکیم سبزواری

⁴ nyshabur university of medical sience

چکیده [English]

مقاصد شریعت اغراضی هستند که در وضع احکام شریعت برای جلب مصالح اخروی و دنیوی و تحقق خیرات برای انسان‏ها و دفع مفاسد و شرور از آنها، از ناحیه شارع دنبال شده است؛ هدف این تحقیق بررسی اهداف و مقاصد شریعت از دیدگاه فلاسفه اسلامی است و بنابراین مسأله آن عبارت است: از دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا، به عنوان دو فیلسوف مسلمان، مقاصد شریعت و نقش آن در تنظیم و تکامل دانش فقه و نیز تثبیت و تعمیق رویکردهایی مانند فقه حکومتی چگونه تبیین شده است؟ این پژوهش با روش تحلیلی–توصیفی و بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده است. بر حسب یافته‌های تحقیق، این دو فیلسوف با روش‏شناسی عقلی خویش به تحلیل و تقسیم مقاصدالشریعه پرداخته‏اند؛ مبانی آنها، به خاطر نزدیکی با فقه حکومتی در غایت(اداره اجتماع) پشتوانه محکمی برای فلسفه فقه حکومتی محسوب می‌شود. در نتیجه از این دیدگاه تقرب الهی و متذکر شدن انسان به ذکر الله مهم‌ترین مقصد وضع احکام عبادی، تشکیل حکومت و اجرای سیاست الهی در جهت هدایت و راهنمایی و تکامل اجتماع به‌سوی خداوند و تنظیم و اداره معاش جامعه توسط انبیا مهم‌ترین مقصد در وضع احکام سیاسی و حفظ جان، نسل و مال به‌عنوان اصلی‏ترین قواعد بنیادین در کشف مقاصدالشریعه در حوزه قواعد حقوقی شریعت هستند.

کلیدواژه‌ها [English]

• مقاصدالشریعه
• علل الشرایع
• فضیلت‏گرایی
• فضیلت‏گرایی سیاسی ـ حقوقی
• ملاصدرا