نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 پژوهشگر پژوهشکده اخلاق و روانشناسی دانشگاه قرآن و حدیث
2 استاد تمام دانشگاه قرآن و حدیث قم
3 دانشیار فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب قم
چکیده
در این پژوهش برای فراهم ساختن زمینه‌های فلسفه اخلاق اسلامی، نظریه سودگروی اخلاقی با آموزه‌های اسلامی و آیات قرآنی تطبیق داده شده و با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی، در دو بخش تنظیم شده است: نخست، ملاک وضع قواعد الهی با توجه به ابتنای نظام اخلاقی قرآن بر قواعدی عام بررسی شده و حاصل اینکه احکام الهی نهایتاً در دنیا یا آخرت، به نحو فردی یا اجتماعی، به مصلحت و نفع بندگان بوده و به افزایش سود در کل مجموعه منجر می‌شود و دوم، ملاک فعل اخلاقی در مقام عمل بندگان است که برای پاسخ به چگونگی ملاک و معیار عملی قرآن برای افعال و منش‌ها و هماهنگی یا عدم هماهنگی آن با اصول سودگروی مطرح شده است. به رغم اینکه مفاد بسیاری از آیات قرآن از نظر نتایج عملی، با اصول سودگروی سازگار است، نمی‌توان «اصل سود» را مبنای اعمال یا منش‌های اخلاقی دانست. با این حال، آیاتی که با سودگروی ناسازگار به نظر می‌رسند نیز ذکر و بررسی شده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Utilitarianism; Qur'anic-Islamic View (emphasizing the expedient of the servants)
نویسندگان [English]
- amirhosein pashaei 1
- hadi sadeqi 2
- hamidreza shariatmadari 3
1 .
2 a
3 a
چکیده [English]
In this research, for provide the basis of Islamic ethics philosophy, the theory of utilitarianism Has been compared to Islamic doctrines and Qur'anic verses and is organized in a descriptive-analytical approach in two parts: First, the ordain of divine rules has been examined since the Quran's moral system is based on general rules. And second, the impetus to enact laws has not been taken into consideration and the status of the servants has been considered and the standard of moral action has been explored in terms of existing laws and regulations. as a result although the contents of many Qur'anic verses are consistent with the principles of utilitarianism in terms of practical results, the "principle of profit" cannot be regarded as the basis of moral practice or principle. However, verses that appear to be incompatible with profitability have also been mentioned.
کلیدواژه‌ها [English]
- Utilitarianism
- Islamic ethics
- Quranic ethics
- The principle of utility
- Expectations of the servants
1. ابن منظور، محمد بن مکرم، 1414 ، لسان العرب، دار صادر، چاپ سوم، بیروت.
2. ارسطو، 1389، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه محمد حسن لطفی، طرح نو، چاپ سوم، تهران.
3. افلاطون، 1357، دوره آثار افلاطون، ترجمه محمد حسن لطفی، خوارزمی، تهران.
4. انصارى، مرتضى بن محمد امین، 1415 ، المکاسب، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، چاپ اول، قم.
5. حُرّ عاملی، محمد بن حسن، 1409، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت، قم.
6. حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، 1413 ، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، قم.
7. ـــــ، 1403 ، معارج الأصول، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، قم.
8. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، 1412 ، المفردات فی غریب القرآن، دارالعلم الدار الشامیة، چاپ اول، بیروت.
9. سبحانى، جعفر، بی‌تا، الأضواء على عقائد الشیعة الإمامیة، مؤسسه امام صادق(ع)، قم.
10. سید مرتضی، 1250ق، تنزیه الأنبیاء، الشریف الرضی، قم.
11. ــــــــ، 1411ق، الذخیرة فی علم الکلام، مؤسسة النشر الإسلامی، قم.
- 12. ـــــــ، 1405 ق، رسائل الشریف المرتضى، دار القرآن الکریم، چاپ اول، قم.
13. شاهرودى، محمد ابراهیم جناتى، بی‌تا، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامى، بی‌نا.
14. صدر، سیدمحمدباقر، بی‌تا، قاعدة لا ضرر و لا ضرار، بی‌نا.
15. طباطبایی، سیدمحمدحسین، 1374، المیزان فی تفسیر القرآن الکریم، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، قم.
16. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، 1417، العدة فی أصول الفقه، چاپخانه ستاره، چاپ اول، قم.
17. ــــ، 1406 ق، الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، دار الأضواء، چاپ دوم، بیروت.
18. ـــــ، بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
19. غزالی، محمد بن محمد، بی تا، المستصفی من علم الاصول، تصحیح و تحقیق رمضان، ابراهیم محمد، دار الارقم بن ابی الارقم، بیروت.
20. فاضل، جمال الدین مقداد بن عبداللَّه، 1405، إرشاد الطالبین إلى نهج المسترشدین، کتابخانه آیت الله مرعشى نجفی ره، چاپ اول، قم.
21. ـــــ، 1404، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى ره، چاپ اول، قم.
22. فرانکنا، ویلیام کی، 1389، فلسفه اخلاق، ترجمه هادی صادقی، کتاب طه، چاپ سوم، قم.
23. فراهیدى، خلیل بن احمد، 1410، العین، هجرت، چاپ دوم، قم.
24. فهیم نیا، محمد حسین، 1389، مبانی و مفاهیم اخلاق اسلامی در قرآن، مؤسسه بوستان کتاب، چاپ دوم، قم.
25. کلینی، محمدبن یعقوب بن اسحاق، 1365، اصول کافی، دارالکتب الإسلامیه، تهران.
26. لاهیجى، فیاض، 1372، سرمایه ایمان در اصول اعتقادات، الزهراء، چاپ سوم، تهران.
27. مصباح یزدی، محمد تقی، 1384، اخلاق در قرآن، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، قم.
28. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، 1413ق، أوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اول، قم.
29. مور، جرج ادوارد، 1382، اخلاق، ترجمه اسماعیل سعادت، علمی و فرهنگی، چاپ سوم، تهران.
30. موسوى خویى، سید ابوالقاسم، بی‌تا، مصباح الفقاهة (المکاسب) ، بی‌نا.
31. میل، جان استوارت، 1390، فایده‌گرایی، ترجمه مرتضی مردیها، نی، چاپ دوم، تهران.
32. میرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمد حسن، بی‌تا، غنائم الأیّام فی ما یتعلق بالحلال و الحرام، بی نا.
33. نجفى، محمد حسن بن باقر، بی‌تا، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بیروت.
34. هولمز، رابرت. ال، 1385، مبانی فلسفه اخلاق، ترجمه مسعود علیا، ققنوس، چاپ سوم، تهران.
35. Bentham, Jeremy, 1998, An Introduction to the Principles of Morals and Legislation, (Prometheus Books).
36. Chappell, Tim & Roger, Crisp, 1998, "utilitarianism", in Routledge Encyclopedia of Philosophy, )London and New York, Routledge(.
37. Sidgwick, Henry, 2000, "utilitarianism", in Singer, Marcus G. (Ed.), Essays on Ethics and Method, )Oxford, University of Wisconsin.(
)