675648c2785e9a3
حکمت معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران

چکیده

سهروردی چرا شکل چهارم را از دستگاه قیاسی‌اش حذف می‌کند؟ آیا دستگاه قیاسی او، همانند دستگاه قیاسی ارسطو، به رغم فقدان شکل چهارم پذیرای آن است؟ یا تنگناهایی دارد که نمی‌تواند شکل چهارم را صورت‌بندی کند؟ فرضیۀ این مقاله گزینۀ دوم است. دستگاه سهروردی در تنگنای سه اصل قرار داد که در این جستار «اصل بستگی»، «اصل ناوابستگی»، و «اصل یگانگی» نامیده شده‌اند. شکل چهارم نمی‌تواند هم به روش سهروردی صورت‌بندی شود و هم این اصول سه‌گانه را حفظ کند. این نشانگر یک محدودیت مهمِ دستگاه قیاسی سهروردی در سنجش با دستگاه قیاسی ارسطو است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

شکل چهارم قیاس حملی در منطق سهروردی

نویسنده [English]

  • Mahdi Azimi

چکیده [English]

سهروردی چرا شکل چهارم را از دستگاه قیاسی‌اش حذف می‌کند؟ آیا دستگاه قیاسی او، همانند دستگاه قیاسی ارسطو، به رغم فقدان شکل چهارم پذیرای آن است؟ یا تنگناهایی دارد که نمی‌تواند شکل چهارم را صورت‌بندی کند؟ فرضیۀ این مقاله گزینۀ دوم است. دستگاه سهروردی در تنگنای سه اصل قرار داد که در این جستار «اصل بستگی»، «اصل ناوابستگی»، و «اصل یگانگی» نامیده شده‌اند. شکل چهارم نمی‌تواند هم به روش سهروردی صورت‌بندی شود و هم این اصول سه‌گانه را حفظ کند. این نشانگر یک محدودیت مهمِ دستگاه قیاسی سهروردی در سنجش با دستگاه قیاسی ارسطو است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • منطق سهروردی
  • منطق اشراقی
  • منطق حکمة الإشراق
  • شکل چهارم
  • نظریۀ قیاس
ابن‌رشد، محمدبن‌احمد (1983م). تلخیص کتاب القیاس. با تحقیق دکتر محمود قاسم؛ مقدمه و تعلیقات بترورث وهریدی. القاهرة: الهیئة المصریة.
ابن‌سینا، حسین‌‌بن‌عبدالله (1383). الإشارات و التنبیهات. مع الشرح لنصیرالدین الطوسی و شرح الشرح لقطب‌الدین الرازی. قم: نشر البلاغة.
ارسطو (1387). منطق ارسطو (اُرگانون).ترجمة میرشمس‌الدین ادیب سلطانی. تهران: نگاه.
سهروردی، شهاب‌الدین (1380). حکمة الإشراق. در: مجموعه مصنفات شیخ اشراق (ج2). تصحیح و مقدمه هانری کربن. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شیرازی، قطب‌الدین (1394).شرح حکمة الإشراق. ج1، تصحیح و تحقیق: سید محمد موسوی، تهران: انتشارات حکمت.
عظیمی، مهدی (1395). تحلیل منطقی استدلال: شرح منطق اشارات ابن‌سینا (نهج‌های هفتم تا دهم)، قم: مجمع عالی حکمت اسلامی.
فلاحی، اسدالله (1393). «مقالة فی الشکل الرابع؛ أبوالفتوح أبوالصلاح الهمدانی»،جاویدان خرد، دورۀ 11، شمارۀ 25، تابستان و پاییز، صص 77-118.
فلاحی، اسدالله (1394). «تصحیح و تحقیق رسالۀ اللامع فی الشکل الرابع، نوشتۀ مجدالدین جیلی». فلسفه و کلام اسلامی، دورۀ 48، شمارۀ 2، پاییز و زمستان، صص 201-244.
موحد، ضیاء (1383). درآمدی به منطق جدید. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
 
Kneale, W. & M. Kneale (1978). TheDevelopment of Logic. Oxford: Clarendon Press.
Łukasiewicz, J. (1957).Aristotle’s Syllogistic from the Standpoint of the Modern Formal Logic. Oxford: Clarendon Press.
Rescher, Nicholas (1966).Galen and the Syllogism, including an Arabic Text, Edition and Annotated Translation of Ibn al-Şalāh Treatise “On the Fourth Figure of the Categorical Syllogism”, University of Pittsburgh Press.
Ross, S. D. (2004).Aristotle. with an Introduction by John L. Ackrill, Routledge, reprinted.