نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

• سیدعلی علم‌الهدی

دانشیار گروه فلسفة اسلامی، دانشگاه پیام نور مرکزی

چکیده

در عمدة پژوهش‌هایی که در خصوص زمان در فلسفة اسلامی و تفکر مشایی و صدرایی صورت پذیرفته است عمدتاً به مقولۀ زمان از دریچة بحث حرکت نگریسته شده و معمولاً این پژوهش‌ها درصدد رمزگشایی از نسبت حرکت و زمان با یک‌دیگر در تفکرات و فلسفه‌های یاد‌شده بوده‌اند. اما در این تحقیق مسئلة رابطة زمان با ذهن و این‌که زمان امری عینی است یا ذهنی دغدغة اصلی است. از همین رو، ابتدا به دو مفهوم متفاوتی که از زمان می‌توان داشت و معمولاً از آن به سلسلۀ زمانی پویا و سلسلة زمانی ایستا یاد می‌شود اشاره شده است و سپس نشانه داده شده که مفهوم زمانی در تفکر ارسطویی و مشایی و در تفکر متکلمان یک امتداد متصل و متصرم است و لذا باید پذیرفت نگاه ایشان به زمان به صورت یک سلسلة زمانی ایستا است.
در گام نهایی این تحقیق، نشان داده می‌شود زمان به معنای سلسلة زمانی ایستا و به صورت یک امتداد متصل در فلسفة ملاصدرا امری ذهنی است و هیچ منشأ انتزاع عینی ندارد. لذا این مقاله انگارة معقول ثانی فلسفی بودن زمان در تفکر ملاصدرا را مردود می‌داند

کلیدواژه‌ها

• ذهنی
• عینی
• زمان
• حرکت
• معقول ثانی فلسفی
• ملاصدرا

عنوان مقاله [English]

Mulla Sadra on the Subjectivity of Time

نویسنده [English]

• Seyyed Ali Alamolhoda

چکیده [English]

Most of the researches who have thought on Time from the Islamic, Peripatetic, and Sadraian point of view, have concentrated on the relationship between motion and Time. This concentration perhaps caused the other faces of this sophisticated and ancient metaphysical problem be neglected. One of the most important of them is the subjectivity or objectivity of the time.
This paper wants to review the answer of Mulla Sadra’s philosophical thought to this important question. So at first I try to explain the distinction between ‘Date’ and ‘Tense’ as two separated concepts of the time. Then, I will show that the Ibn Sina and his Muslim followers’ understanding of time, is based on the first concept (Date), and on the other side, the Muslim theologians (like Ash’arites) have a similar concept.
So in The Final Step of this research, it will be shown that on the principles of Mulla Sadra’s thaught we can consider Time as a completely mental factor, so it has not been derived from any objective matter, like the ‘motion’. But we accept that this conclusion would be denied by the most followers of Mulla Sadra

کلیدواژه‌ها [English]

• subjective
• Objective
• Motion
• Time
• Mulla Sadra
• Secondary Intelligibles