675648c2785e9a3
حکمت معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

هیآت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق(ع)- پردیس خواهران

چکیده

از نگاه فلاسفه عقل به معنای قوه‌ی ادراکی است که با آن می‌توان حقایق را به نحو کلی درک کرد. سؤالی که مطرح می‌شود این است که، این معنا از عقل چه مقدار بـا بـرداشتی کـه از تعقل در قرآن می‌شود تطبیق می‌کند؟
فیلسوفان اسلامی معتقدند عقل دارای توانمندی‌ها و کارکردهای گـوناگـون است و می‌توانـد مراتب مختلفی را کسب نماید. عقل در پایین‌ترین مرتبه قدرت استنتاج و تجزیه و تحلیل مفاهیم را دارد ولی همین قوه با توسعه وجودی که در اثر تفکر و تأمل در پدیده‌های عالم و به همراهی تهذیب نفس حاصل می‌نماید، می‌تواند با عالم ماوراء اتصال یافته و با اتحاد با عقول مجرد حقایق عالم را مستقیماً بدست آورد.
بنابراین عقل همه فعالیت‌های ادراکی انسان نظیر تفهیم، استنتاج، ارزیابی، تعمیم، مشاهدات قلبی و نیز فعالیت‌های عملی او را در برمی‌گیرد؛ به عبارت دیگر حقیقت وجودی انسان همواره تعقل می‌کند و براساس آن رفتار می‌نماید. این معنا از عقل و تعقل؛ معنایی است که آیات قرآن بدان توجه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparing the Functions of Intellect from the Viewpoint of Mullasadra and Holy Quran

نویسنده [English]

  • fateme soleimani

Assistant Professor, Imam Sadiq University

چکیده [English]

According to philosophers intellect is the rational faculty of the soul, by which one can understand the truth universally. Now the question is how much this definition of intellect conforms to the Quran's view.
Islamic Philosophers believe that intellect has got various capabilities to reach differing degrees. In the lower degrees intellect can deduce, analyze and synthesize the concepts. Through contemplation, reflection as well as purification, this faculty could develop and would be able to connect with the world beyond and unify with separated intelligences and reach the truth immediately.
 Thus, the intellect controls the whole cognitive activities of human being including understanding, deduction, assessment, development, spiritual observation and his practical actions. In other words, the real existential dimension of man always thinks and acting accordingly. This concept of intellect is the one Quran verses admitted.

کلیدواژه‌ها [English]

  • philosophical intellect
  • Quranic intellect
  • functions of intellect
  • intellectual observation
  • unification with active intellect
  • Mullasadra
قرآن کریم
نهج البلاغه، (1392)، ترجمه محمد دشتی، انتشارات پیام عدالت
آمدی، عبدالواحد،(بی تا)، غررالحکم، ترجمه محمدعلی انصاری، قم، دارالکتاب
ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1374)، الاشارات و التنبیهات، قم، نشرالبلاغه
ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1400ق)، رسائل، کتاب الحدود، قم، بیدار
ابن عربی، محیی الدین، (بی تا)، الفتوحات المکیه، بیروت، دار صادر
ابن منظور، (1410ق)، لسان العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی
باقری، خسرو، (1386)،  نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران، انتشارات مدرسه
بهمنیار، (1375)،  التحصیل، تصحیح شهید مطهری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
جوادی آملی، عبدالله، (1375)، رحیق مختوم، قم، مرکز نشر اسراء
--------------، (1378)، فطرت در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء
--------------، (1376)، معرفت شناسی در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء
حائری یزدی، مهدی، (1384)، کاوشهای عقلی عملی، تهران، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران
رازی، قطب الدین محمد، (1375)، تعلیقه بر الاشارات و التنبیهات، قم، نشرالبلاغه
رامپوری، غیاث الدین محمد بن جلال الدین، (1388)، غیاث اللغات، به کوشش منصور ثروت، انتشارات امیرکبیر
زبیدی، محمد مرتضی، (بی تا)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: المکتبه الحیاه
صادقی، افلاطون،( 1395)، حوزه معنایی واژه عقل در قرآن کریم، مجله کتاب قیم، سال ششم، شماره چهاردهم
صدرالمتألهین شیرازی، ابراهیم، (1981م)، اسفار اربعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی
---------------، (1367)، شرح اصول کافی، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
---------------، (1389)، شواهدالربوبیه، ترجمه جواد مصلح، تهران، سروش
---------------، ( 1389)، تفسیر القرآن الکریم،تصحیح محسن بیدارفر، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا
---------------، (1381)، مبدأ و معاد، تصحیح محمد ذبیحی و جعفر شاه نظری، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا
---------------، (1390) مبدأ و معاد، ترجمه و شرح محمد ذبیحی و جعفر شاه نظری، انتشارات دانشگاه قم
---------------، (1354)، مبدأ و معاد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه
---------------، (1386)، مفاتیح الغیب، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا
---------------، (1363)، مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسه تحقیقات فرهنگی
---------------، (1360)، اسرار الایات، تصحیح خواجوی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران
---------------، (1378)، سه رساله فلسفی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی
---------------، (1387)، رسالهاتحاد عاقل و معقول، تصَحیح بیوک علیزاده، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا
صفی پور، عبدالرحیم بن عبدالکریم، (1377ق)، منتهی الادب، تحقیق و تعلیق محمد حسن فوادیان، دانشگاه تهران
طباطبایی، سید محمدحسین، (1370)، تفسیر المیزان، تهران، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی
طوسی، محمدبن‌حسن، (بی‌تا)، التبیان فی تفسیرالقرآن، بیروت، داراحیاء التراث‌العربی
فخر رازی، محمد بن‌ عمر، (1371)، التفسیر الکبیر، ترجمه علی‌‌‌اصغر‌ حلبی، تهران، اساطیر
قطب الدین شیرازی، محمود بن مسعود، (1388)، شرح حکمت الاشراق، تصحیح و تحقیق محمد موسوی، تهران، حکمت
کلینی،(بی‌تا)، اصول‌کافی، ترجمه سیدجواد مصطفوی، تهران، دفتر نشر فرهنگ‌اسلامی
عبدالباقی، محمدالفؤاد، (1364ق)، المعجم المفهرس الفاظ القرآن الکریم،قاهره، دارالکتب المصریه
علم الهدی، جمیله، (1388)، نظریه اسلامی تعلیم و تربیت، تهران، انتشارات سازمان پژوهش و برنامه ریزی درسی و دانشگاه امام صادق(ع)
مجلسی، محمد باقر، (1403ق)، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء
مصباح یزدی، محمد تقی، (1380)، معارف قرآن، قم، مؤسس آموزش و پژوهش امام خمینی
مصطفوی،حسن، (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی