675648c2785e9a3
حکمت معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه رازی کرمانشاه

2 عضو هیأت علمی گروه زمان و ادبیات فارسی دانشگاه کرمانشاه

3 عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

افضل‌الدّین کاشانی، فیلسوف و حکیم متألّه قرن ششم و هفتم، از جمله حکمایی است که آثار متعدّدی به‌ویژه در مبحث معرفت نفس از خود به جای گذاشته است. یکی از مفاهیم فلسفی مهمّی که تقریباً اغلب فلاسفه و حکما به آن پرداخته‌اند و افضل‌الدّین نیز دربارۀ آن رأی مستقلی ارائه کرده، مفهوم «زمان» و نسبت آن با دهر و سرمد است. وی همچون سایر حکمای متأله اصل برینی برای زمان در نظر دارد که متعلّق به عالم مبدعات یا معقولات است. او زمان را تصویر متحرّک سرمدیّت می‌داند، ولیکن به جای واژۀ سرمد از واژۀ «دهر» استفاده می‌کند. دهر از نظر افضل، مقدار وجود است. نکتۀ مهمّ آن است که فلسفۀ افضل مبتنی بر آگاهی (یا به تعبیر افضل آگهی)، شهود و ادراک ذات به ذات است. از این جهت، او به مسلک اشراقیون تعلّق می‌یابد. همچنین تأکید او بر دهر، به عنوان حقیقیت لم یزل و لایزال، ما را به ریشه‌های باستانی دیدگاه افضل، به‌ویژۀ پیوند آن با طریقت زروانی (از طرائق معنوی مزدیسنایی) سوق می‌دهد. در این مقاله، پس از ذکر پیشینه‌ای دربارۀ مفهوم فلسفی و عرفانی زمان، به بررسی نظرگاه باباافضل در این باره خواهیم پرداخت و رویکرد حکمی/ عرفانی او را تبیین خواهیم نمود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The relationship between aeon and time in the view of Afdal al-Din Kashani

نویسندگان [English]

  • maryam asadian 1
  • Eliyas nuraei 2
  • khalil beygzade 3

1 Razi university in kermanshah

2 Associate professor at the kermanshah university

3 Associate professor at the kermanshah university

چکیده [English]

Afdal al-Din Kashani, the philosopher and divine sage of the sixth and seventh centuries, has written several works, in particular in the field of self-knowledge. One of the most significant philosophical concepts to which almost every philosopher has paid attention and Afdal al-Din has also given an independent vote on, is the concept of the “time” and its relation to the aeon and eternity. He, like other metaphysicians, considers a transcendent principle for time which belongs to the world of immaterial things or intelligentsia.  He considers “time” as the moving image of immortality, while he applies the word “aeon” instead of benefiting from the word of immortality. From Afdal’s point of view, Dahr is determined as the amount of existence. The important point is that the philosophy of Afdal is based on intuition and self- consciousness. Therefore, he is more likely to belong to the Ishraqiyun. Also, his emphasis on aeon, as the truth from eternity to eternity, leads us to the ancient origins of Afdal's viewpoint, in particular its relation to Zurvanite esoterism. In present paper, after mentioning the background about philosophical and mystical concepts of time, we will examine the Baba Afdal’s viewpoint in this regard beside explaining his mystical approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Time
  • aeon
  • oriental metaphysics
  • Zurvanite esoterism
  • Afdal al-Din Kashani
1-   آگوستین (1396). اعترافات. ترجمۀ سایۀ میثمی، ویراستۀ مصطفی ملکیان، تهران: انتشارات سهروردی.
2-   آملی، سیدحیدر (1391). جامع‌الاسرار و منبع‌الانوار. ترجمۀ محمّدرضا جوزی، تهران: انتشارات هرمس.
3-   ابراهیمی‌دینانی، غلامحسین (1393). معمای زمان و حدوث جهان. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
4-   ـــــــــــــــــــــــــــ (1392). ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام. مجلّد اوّل، تهران: انتشارات طرح نو.
5-   ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبداللّه (1364). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات. به تصحیح محمّدتقی دانش‌پژوه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
6-   ـــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). التعلیقات. تصحیح عبدالرّحمن بدوی، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.
7-   ابن‌عربی، محی‌‌الدّین (بی‌تا). الفتوحات المکیه. بیروت: دار صادر.
8-   ارسطو (1389). سماع طبیعی (فیزیک). ترجمۀ محمّدحسن لطفی، تهران: انتشارات طرح نو.
9-   استرآبادی، محمّدتقی (1358). شرح فصوص‌الحکم. به کوشش محمّدتقی دانش‌پژوه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
10-                   استیس، والتر ترنس (1388). زمان و سرمدیّت (جستاری در فلسفۀ دین). ترجمۀ احمدرضا جلیلی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
11-                   اُشنوی، تاج‌الدّین (1368). مجموعه آثار. به کوشش نجیب مایل هروی. تهران: انتشارات طهوری.
12-                   افلاطون (1380). دورۀ آثار. مجلّد سوم، ترجمۀ محمّدحسن لطفی، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
13-                   بغدادی، هبة‌‌اللّه بن علی ابوالبرکات (1357 ق). المعتبر فی الحکمة. مجلّد سوم، به کوشش زین‌العابدین موسوی، تعلیق سلیمان ندوی، چاپ حیدرآباد دکن.
14-                   چیتیک، ویلیام (1392). قلب فلسفۀ اسلامی: در جستجوی خودشناسی در تعالیم افضل‌الدّین کاشانی. ترجمۀ شهاب‌الدّین عباسی، تهران: انتشارات مروارید.
15-                   رسائل اخوان‌الصّفا و خلّان‌ الوفا (1405 ق.). المجلّد الثانی و الثالث، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
16-                   روایات داراب هرمزدیار (1922). چاپ اونوالا، بمبئی.
17-                   سهروردی، شهاب‌الدّین یحیی (1388). مجموعه مصنّفات شیخ اشراق. مجلّد اوّل و دوم و سوم، به تصحیح هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
18-                   ـــــــــــــــــــــــــــــ (1388). مجموعه مصنّفات شیخ اشراق. مجلّد چهارم، به تصحیح و تحشیه و مقدّمۀ نجفقلی حبیبی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
19-                   ـــــــــــــــــــــــــــ (1396). پرتونامۀ سلیمانشاهی و بستان‌القلوب (دو رسالۀ آموزشی). تصحیح و توضیح بابک عالیخانی، تهران: مؤسّسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
20-                   شهرستانی، محمّد بن عبدالکریم (1995 م). الملل و النحل. به تحقیق علی حسن فاعور، بیروت: دارالمعرفة.
21-                   شیرازی، محمّدمعصوم علیشاه (1382). طرائق‌الحقائق. به تصحیح محمّدجعفر محجوب، تهران: کتابخانۀ سنایی.
22-                   شیرازی، صدرالدّین محمّد (1390). مجموعه رسائل فلسفی. مجلّد سوم، رسالۀ اکسیرالعارفین، زیر نظر آیت‌اللّه سید محمّد خامنه‌ای، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
23-                   صفا، ذبیح‌اللّه (1369). تاریخ ادبیات در ایران. مجلّد سوم، بخش اوّل و دوم، تهران: انتشارات فردوس.
24-                   ضرابی، عبدالرحیم کلانتر (۱۳۷۸). تاریخ کاشان. به کوشش ایرج افشار، ت‍ه‍ران‌: انتشارات ام‍ی‍رک‍ب‍ی‍ر.
25-                   ـــــــــــــــــــــــــ (1387). نهایة‌الحکمة. مجلّد اوّل، ترجمه و شرح علی شیروانی، قم: نشر دارالفکر.
26-                    طوسی، خواجه نصیرالدّین (1384 ). شرح  الاشارات و التنبیهات. نمط پنجم، به تحقیق حسـن‌زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
27-  عالیخانی، بابک (1379). لطائف عرفانی در نصوص عتیق اوستایی. تهران: هرمس.
28- ـــــــــــــــ (1395). «کلمات قصار سهروردی». مجلۀ ترنّم حکمت، شمارۀ ششم، موسّسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
29- ـــــــــــــــ (1386). «سهروردی و توأمان». مجلۀ اشراق، بهار و تابستان، شمارۀ 4 و 3، ص 50
30- ــــــــــــــ  (1389). «توحید هند و ایرانی». پژوهشنامۀ عرفان. سال دوم، شمارۀ سوم.
31-                   فدایی مهربانی، مهدی (1391). ایستادن در آن سوی مرگ (پاسخ‌های کربن به هایدگر از منظر فلسفۀ شیعی). تهران: نشر نی.
32-  فرحقیقی، رضا؛ رحمتی، انشاءاللّه (1391). «هزاره‌اندیشی در ادیان ایران باستان و نظریۀ ادوار نبوّت اخوان‌الصّفا». دو فصلنامۀ علمی- پژوهشی پژوهشنامۀ ادیان، سال ششم، شمارۀ دوازدهم، پاییز و زمستان، صص 97 -126.
33-                    فلوطین (1389). دورۀ آثار (تاسوعات). مجلّد اوّل، ترجمۀ محمّدحسن لطفی، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
34-                    فناری، محمّد بن همزه (1374). مصباح‌الانس. به کوشش محمّد خواجوی، تهران: انتشارات مولی.
35-  فیض کاشانی، محمّدبن شاه مرتضی (1377). علم‌الیقین فی اصول الدّین. تصحیح و تعلیق محسن بیدارفر، قم: انتشارات بیدار.
36-  قاضی سعید قمی، محمّدسعید بن محمّد مفید (1415ق.) شرح توحید الصدوق. به تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
37-  قیصری، داوود بن محمود (1357). رسائل قیصری. با حواشی آقامحمّدرضا قمشه‌ای، تعلیق و تصحیح و مقدّمۀ سیّد جلال‌الدّین آشتیانی، مشهد: چاپخانۀ دانشگاه مشهد.
38-  کاشانی، افضل‌الدّین محمّد (1366). مصنّفات. به تصحیح مجتبی مینوی و یحیی مهدوی، تهران: انتشارات خوارزمی.
39- کربن، هانری (1392). ابن‌سینا و تمثیل عرفانی. ترجمۀ انشاءاللّه رحمتی، تهران: انتشارات سوفیا.
40- ــــــــــــ (1394). اسلام در سرزمین ایران. مجلّد اوّل: تشیّع دوازده‌امامی، ترجمۀ رضا کوهکن، تهران: موسّسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
41- ــــــــــــ (1390). اسلام در سرزمین ایران. مجلّد دوم: سهروردی و افلاطونیان ایران، ترجمۀ رضا کوهکن، تهران: موسّسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
42-  
43- ــــــــــــ (1394). زمان ادواری در مزدیسنا و عرفان اسماعیله. ترجمۀ انشاءاللّه رحمتی، تهران: نشر سوفیا.
44- گنون، رنه (1392). سیطرۀ کمیّت و علائم آخر زمان. ترجمه علی‌محمّد کاردان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
45- ـــــــــ (1397). انسان و صیرورت او بنا بر ودانته. ترجمۀ بابک عالیخانی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
46- مجلسی، علامّه محمَّدباقر (بی‌تا). بحارالانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
47-  محمود، شریف مصباح (2009). الزمان فی القرآن. قاهره: الهیئة المصریة العاملة للکتاب.
48- موسوی، سیدهادی (1388). «اهمیّت جاودان‌نامه افضل‌الدّین کاشانی و تأثیر آن بر اکسیرالعارفین صدرالمتألهین شیرازی». فصلنامۀ پژوهش‌های فلسفی-کلامی، سال یازدهم، پاییز، شمارۀ 1 (پیاپی 41)، صص 149- 166.
49- میرداماد، سید محمّدباقر (1367). القبسات. تحقیق دکتر مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
50- نفیسی، سعید (1343). رباعیات باباافضل کاشانی: به ضمیمۀ مختصری در احوال و آثار وی. تهران: انتشارات فارابی.
51-                    نصر، سیدحسین (1383). سنّت عقلانی اسلام در ایران. ترجمۀ سعید دهقانی، تهران: نشر قصیده‌سرا.
52-                   ــــــــــــــــ (1375). تمهیدات. به تصحیح عفیف عسیران، تهران: کتابخانۀ منوچهری.
 
53- Coomaraswamy, Ananda. K. (1988). Time and Eterniey, New Delhi: Munshiram Manoharlal Publishers.
54- Guénon , René (1995). Fundamental Symbols: The Universal Language of Sacred Science, ed. Michel Vālsan, transl. Alvin Moore Jr,  reviser and ed. Martin Lings, Cambridge.
55-Guénon , René (2001). The Great Triad, Translated by Henry D.Fohr, Sophia Perennis. 2001
56-Schuon, Frithjof (2006). Light on The Ancient Worlds. Edited by Deborah Casey, world wisdom, Inc.