675648c2785e9a3
حکمت معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه فلسفه دانشگاه تبریز، دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی (نویسنده مسئول).

2 دانشجو دکتری معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

گنبد مساجد چشم و دل را به بالا هدایت کرده و یادآور تعالی است. مرکز گنبد نماد وحدت و دیوارهای هشت وجهی که بر آن تکیه می­زند، نماد نظمی آسمانی و پایه­های چهار وجهی نماد جهان خاکی است. در این مقاله کوشش شده است تبیینی از گنبد بر اساس حکمت صدرایی ارائه گردد. در این حکمت عوالم به حس و خیال و عقل تقسیم می­شود و گنبد مساجد تداعی کنندۀ این عوالم است. مصالح فناپذیر گنبد که با چشم حس درک می­شود یادآور عالم ماده است. دو شکل مکعب و کره در گنبد که از خیال هنرمند معمار پدید آمده شبیه عالم خیال است و حالتی است از جمع شدن که از پایه گنبد (کثرت) شروع می­شود و به نوک گنبد (وحدت) می­رسد که جمع و ثبات عالم عقل تداعی می­شود. همچنان­که ذات خداوند مبدأ عوالم هستی است، اگر کل فضای مسجد را همانند عالم در نظر بگیریم که هر جزء از مسجد را همانند مرتبه­ای از مراتب در نظر بگیریم، به این نکته دست می­یابیم که همانند این عالم، در مسجد نیز مبدایی وجود دارد، یعنی با عبور از در ورودی و حیاط به مبدا یعنی فضای گنبدخانه می­رسیم که در گنبدخانه نیز، فضا به گنبد ختم می­شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Visualization the Relation Between the Mosque's Dome and the Levels of Existence in the Sublimated wisdom

نویسندگان [English]

  • morteza shajari 1
  • sonya silvayeh 2

1 The Professor at Tabriz University, Faculty of Literature and Foreign Languages. (The First Author), mortezashajari@gmail.com

2 PhD Student, Tabriz Islamic Art University

چکیده [English]

The dome of the mosque leads the eyes and heart of the viewer to the ascendancy, which it is reminder of sublimation. The center of the dome is the symbol of unity and the lower level is the symbol of the soul. In this paper, based on Sadra 's philosophy (including of the three worlds; sense, imagination and wisdom), a visualization the mosque's dome associated with these three cosmos is presented. Materials of the dome is perceived by the sense of eye as a reminder of the physical world. The cube and sphere in the dome, which emerged from the imagination of the architect artist, is like a fantasy world and a form of congregation, which begins from the base of the dome (multiplicity) and reaches to the top of the dome (unity), it shows the congregation and stability of the wisdom world. God is the origin of the universe, if the mosque's space is like the universe, then the mosque also has the origin with that passes through the entrance and the courtyard to it, which eventually ends to the dome.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mosque
  • Dome
  • Levels of existence
  • Sublimated wisdom and Cosmos of existence
احمدی ملکی، رحمان. (1378)، مجموعه مقالات همایش معماری مسجد: گذشته-حال-آینده، جلد اول، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
ارشد ریاحی، علی. واسعی، صفیه. (1390)، «ارتباط مراتب وجود با مراتب ادراک از نظر ملاصدرا»، نشریه مطالعات اسلامی؛ فلسفه و کلام، سال 43.
بمانیان، محمدرضا. جلوانی، متین. ارجمندی، سمیرا. (1395)، «بررسی ارتباط میان پیکربندی فضایی و حکمت در معماری اسلامی مساجد مکتب اصفهان»، فصلنامه مطالعات معماری ایران، شماره 9.
بورکهارت، تیتوس. (۱۳۶۵)، هنر اسلامی: زبان و بیان، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران، انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
بهشتی، سیدمحمد. (1389)، مسجد ایرانی مکان معراج مومنین، چاپ اول، تهران: انتشارات روزنه.
بلخاری­قهی، حسن. (1385)، جایگاه کیهان شناختی دایره و مربع در معماری مقدس اسلامی: از مجموعه مقالات سومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات رسانه­پرداز.
پورجعفر، محمدرضا، امیرخانی، آرین. لیلیان، محمدرضا. (۱۳۹۰)، معماری مساجد مدرن و معاصر، چاپ اول، تهران: انتشارات طحان.
پیرنیا، محمدکریم. (۱۳۸۴)، آشنایی با معماری اسلامی ایران، چاپ دوم، تهران: انتشارات سروش دانش.
زمرشیدی، حسین. (۱۳۷۴)، مسجد در معماری ایرانی، چاپ اول، تهران: انتشارات کیهان.
شایق، محمدصادق. پروا، محمد. حسینی، فرزانه. (1394). «حکمت ساخت گنبد در مساجد»، همایش بین­المللی معماری-عمران و شهرسازی در هزاره سوم، تهران.
شجاری، مرتضی. (۱۳۹۴)، انسان در حکمت صدرایی، چاپ اول، قم: انتشارات معارف.
شجاری، مرتضی. (1395). جزوه درسی «حکمت معماری اسلامی» دوره دکتری معماری اسلامی. دانشگاه هنر اسلامی تبریز. دانشکده معماری و شهرسازی.
عوض­پور، بهروز. نامور مطلق، بهمن. محمدی خبازان، ساینا. (1393)، «تجلی حکمت صدرایی در معماری اسلامی»، فصلنامه خردنامه صدرا، شماره 77.
کیانی، محمدیوسف. (۱۳۸۷)، تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی، چاپ دهم، تهران: انتشارات سمت.
گنون، رنه. (۱۳۸۱)، «معانی نمادین گنبد»، ترجمه فرزین فردانش، فصلنامه خیال.شماره 4.
ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی. (۱۳۶۲)، مبدا و معاد، ترجمه احمدبن محمد الحسینی اردکانی، به کوشش عبدالله نورانی، تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.
----. (۱۳۶۳)، اسرارالایات، محمد خواجوی، تهران: انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
----. (۱۳۷۱)، ترجمه مفاتیح الغیب، محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولی.
----. (1378)، رساله شواهد الربوبیه، حامد ناجی اصفهانی، تهران: انتشارات حکمت.
----. (1990)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
مطهری، مرتضی. (1387)، خدمات متقابل اسلام و ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات صدرا.
مقصودی، غلامرضا. (۱۳۸۷)، سیر تحول معماری مساجد و مصلاها از صدر اسلام تا کنون، چاپ اول، تهران: انتشارات شهیدی.
حسینی، سیدباقر. کاملی، محسن. (1393)، «تاثیر عناصر کالبدی معماری مساجد سنتی و مدرن ایران بر ذهن کودکان»، فصلنامه پژوهش­های معماری اسلامی، شماره دوم، سال اول.
نصر، سید حسین. (۱۳۷۵)، هنر و معنویت اسلامی، ترجمه رحیم قاسمیان، تهران: انتشارات موسسه سوره.
ورام، ابوالحسین. (1390)، مجموعه ورام، ترجمه محمدرضا عطایی، مشهد: انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی.
هیلن برند، روبرت. (۱۳۸۰)، معماری اسلامی: شکل- کارکرد- معنی، ترجمه باقر آیت الله زاده شیرازی. تهران: انتشارات روزنه