Document Type : Biannual Journal

Authors

1 Graduate of Master of Art in Islamic Art, Faculty of Conservation and Restoration, University of Art of Tehran, Tehran, Iran

2 Assistant Professor of Art Studies Department, Faculty of Theories and Art Studies, University of Art of Tehran, Tehran, Iran

Abstract

Farr(ah)/xvarənah-, a key concept in Persian thought and culture which literally means ‘glory’ and ‘splendour’, probably related etymologically to the word xuar/n ‘sun’, but mostly understood as a divine power and glory endowed upon the chosen ones. The discourse formation of farr(ah), through texts belonging to different periods, reaches its full development during the Islamic period, especially in the teachings of Suhrawardī, the well-known founder of the Persian Illuminationist school of philosophy. Based on a qualitative method, the present study aims at classifying and arranging the different types of farr(ah) and also investigates how the Qur’ānic teachings, especially the Qur’ānic divine Names, influenced transformation of the concept of farr(ah) during the Islamic period. Farr(ah) was a royal and divine attribute and occurs in phrases like farr-u-awrang. Burz (the lofty one), warz (Av. varəcah, the vital energy) and bagh (a deity or divine power distributing settled portions and deserved fates, Sans. bhaga) may be mentioned among the other important words and notions accompanying the notion of farr(ah). Major types of farr(ah) are as the followings: farr-i kiyānī (royal splendour attributed to virtuous kings), farr-i Īrānī (showing that farr(ah) corresponded not only to the concept of royal fortune but also to that of ‘fortune’ in a more general sense), farr-i zartusht and farr-i mūbadī (fortune and splendour attributed to the priestly class). As a magic force of luminous and fiery nature, the notion of farr(ah) closely accompanied the key notions of ‘beauty’, ‘wisdom’ and ‘power’, hence, it may manifest itself through an interconnected network of living beings, including animals and plants, as well as non-living objects. As a result of the promotion of equality and hence removal of Sassanid social classes during the Islamic period, the concept of farr(ah) – influenced by the Qur’ānic divine Names and Qualities including Mercy and Light alongside the key notion of Sakīna (Spirit of Tranquility, divine Presence and Indwelling) - transformed into a more mature and rich form.

Keywords

قرآنکریم(1384)، ترجمة فارسی، توضیحات ‌و واژه‌‌نامه ‌از بهاء‌الدین‌ خرمشاهی، تهران: دوستان.
ابراهیمیدینانی،غلامحسین (1383)،شعاعاندیشهوشهوددراندیشة سهروردی، تهران: حکمت.
احمد‌وند، شجاعو دیگران (1395)، «فهم تحول و تطور اسطورةفرة ‌ایزدی؛ از عهد ساسانی تا دورةاسلامی»، نشریةتحقیقاتتاریخاجتماعیپژوهشگاهعلومانسانیومطالعاتفرهنگی، س 6، ش 1.
اَشه، رهام (1383)، راسته؛آموزة پزشکی مغان، تهران: اساطیر.
اوشیدری،جهانگیر(1378)، دانش‌نامة مزدیسنا، واژه‌نامة توضیحی آئین زرتشت،تهران: مرکز.
بویل، جی. آ. (1368)، تاریخ ایران، از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانی، ترجمة حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
بهار، مهرداد (1372)، تخت‌ جمشید، عکس‌ها از نصرالله کسراییان، تهران: سکه.
بهار، مهرداد (1389)، پژوهشی در اساطیر ایران: پارةنخست و پارةدوم،تهران: آگه.
بیچرانلو، مهستی (1384)، فرة ایزدی و تجلی آن در تشیع و تصوف ایرانی در سده‌هاینخستین،پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان.
پاکزاد، فضل‌الله (1384)، «اَبرنگ،اَورنگ،اَورند، و اَروند»،نامة ایران باستان، س 5، ش 1 و 2.
تبریزی،محمدحسین بن خلف (برهان) (1376)، برهانقاطع، به‌اهتمام محمد معین، 5 ج، تهران: امیرکبیر.
ثروتیان، بهروز (1350)، بررسی«فَر»درشاه‌نامة فردوسی،تبریز: دانشگاه تبریز.
ثمودی، فرح (1387)، ایزدبانواندرایرانباستانوهند،تهران: اَروَن.
حامی، احمد (2535)، مهر؛ ایزد ازیادرفتهایکهازبامدادتادلشبدرپگاه،درنیمروز،درپسین، و در شامگاهان، همةزندگیماراپرکردهاست،تهران: داورپناه.
دلیر،نیره (1393 الف)،«تبیینوتحلیلفرةایزدیدرآثارمنثوردورة اسلامی؛ تاریخی، حکمت اشراقی و اندرزنامه‌ای»، نشریة علمیـ پژوهشیِپژوهشهایتاریخیایرانواسلام،دورة 8، ش 14، بهار و تابستان.
دلیر، نیره (1393 ب)، «فرهنگسیاسیومبانینظریپادشاهیوسلطنت؛بررسیتطبیقیفرة‌ایزدیوظل‌الهی»،نشریة مطالعاتتاریخفرهنگی، س 5، ش 20.
دوست‌خواه، جلیل (1385)، گزارشوپژوهشاوستا؛کهنترینسرودهاومتنهایایرانی، دورة دوجلدی، تهران: مروارید.
دهخدا، علی‌اکبر (1385)، لغت‌‌نامه،زیر نظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی، 16 ج، تهران: دانشگاه تهران.
رازی، ابوالفتوح (1404 ق)،تفسیر روُحُ الجِنان و رَوح الجَنان، قم:کتاب‌خانة آیت‌الله مرعشینجفی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1390)،مفرداتالفاظقرآن، ترجمة حسین خداپرست، قم: نوید اسلام.
رستگارفسایی، منصور (1388)، پیکرگردانیدراساطیر،تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رضی، هاشم (1379)، حکمتخسروانی: سیرتطبیقیفلسفهوحکمتوعرفاندرایرانباستان، تهران: بهجت.
ریحانی، محمد و غلام‌رضا معروف (1390)، «بیت آغازینشاه‌نامه،سرسلسلة مثنوی‌هایفارسی»، ادب‌پژوهی، ش 15.
ستاری، جلال (1385)، جهاناسطوره‌شناسی؛اسطورةایرانی، تهران: مرکز.
سودآور، ابوالعلا (1384)، فرةایزدیدرآئینپادشاهیایرانباستان، تهران: نشرنی.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1380)، مجموعهمصنفاتشیخاشراق،ج 3، تحشیه و مقدمة سیدحسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
شاپور شهبازی، علی‌رضا (1390)، جستاریدربارةیکنمادهخامنشی؛فروهَر،اهورامزدایاخورنه،ترجمة شهرام جلیلیان، تهران: شیرازه.
شنکایی، مرضیه (1388)، بررسیتطبیقیاسمایالهی،تهران: سروش.
فردوسی،ابوالقاسم (1968)،شاه‌نامةفردوسی، متن انتقادی،9 ج، مسکو: آکادمی علوم اتحاد شوروی.
کربن، هانری (1384)، بنمایه‌هایآئینزرتشتدراندیشة سهروردی، ترجمة محمود بهفروزی، تهران: جامی.
کربن، هانری(1387)، ارضملکوتازایرانمزداییتاایرانشیعی: کالبدانساندرروزرستاخیز، ترجمة ضیاءالدین دهشیری، تهران: طهوری.
کربن، هانری (1390)، واقعانگاریرنگ‌هاوعلممیزان،تهران: سوفیا.
کربن، هانری (1391)، چشم‌اندازهایمعنویوفلسفیاسلامایرانی؛ سهروردیوافلاطونیانپارس، ج 2، مقدمه و ترجمه و توضیح انشاءالله رحمتی، تهران: سوفیا.
کزازی، میرجلال‌الدین (1376)، سوزن عیسی: گزارش چامةترسایی از افضلالدینبدیلخاقانیشروانی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
کزازی، میرجلال‌الدین (1379)، نامةباستان؛ ویرایش و گزارش شاه‌نامةفردوسی، ج 1، از آغاز تا پادشاهی منوچهر، تهران: سمت.
کومن، فرانتس (1386)، دینمهری،ترجمة احمد آجودانی، تهران: ثالث.
کومن، فرانتس (1393)، آئینپررمزورازمیترا؛اسرارآئینمیترا، ترجمه و پژوهش ‌هاشم رضی، تهران: بهجت.
ماه‌وان،فاطمهودیگران (1394)،«بررسی نمادهای تصویری”فَر“ (با تأکیدبرنگاره‌‌هایشاه‌نامه)»، پژوهش‌نامةادبحماسی، ش 19، دورة یازدهم.
معین، محمد (1339)، «ورج»، مجلة یغما، ش 23.
مقدم، محمد (1380)، جستاردربارةمهروناهید،تهران: هیرمند.
مهر، فرهنگ (1384)، دیدینوازدینیکهن، تهران: جام.
نظامی، ابومحمد الیاس بن یوسف (1316)، شرفنامة حکیم نظامی گنجوی، یادگار و ارمغان وحید دستگردی، تهران: مطبعة ارمغان.
نوربخش، سیماسادات (1391)، نوردرحکمتسهروردی،تهران: سهروردی.
نیولی، گراردو (1391)، «مدخل ”فَر“، در دایرةالمعارف ایرانیکا»، ترجمة سعید انواری و سپیده رضی، نشریة هفت‌آسمان، ش53.
وراوینی، سعدالدین (2535)، مرزبان‌نامه، ‌تصحیح محمد روشن، ج 1، تهران: فرهنگ ایران.
هرمان، جورجینا (1373)، تجدیدحیاتهنروتمدندرایرانباستان، ترجمة مهرداد وحدتی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
یاحقی،محمدجعفر (1369)،فرهنگاساطیرواشاراتداستانیدرادبیاتفارسی،تهران: سروش.
یشت‌ها (2536)، گزارش داود ابراهیم‌پور، به‌کوشش بهرام فره‌وشی، ج 2، تهران: دانشگاه تهران.
یوسفی، روح‌الله و خلیل بیگ‌زاده (1394)، «”فرة ‌ایزدی“ و ”عنایت الهی“ در جهان‌بینی اسطوره‌ای و عرفانی با تأکید بر شاه‌نامة فردوسی و مثنوی مولوی»،مجلة عرفانیاتدرادبفارسی، ش 22، بهار.
 
Bailey, H. W (1943), Zoroastrian Problems in the Ninth-Century Books, Oxford: Clarendon Press.