675648c2785e9a3
حکمت معاصر

مسئلة چگونگی تخلق به صفات الاهی در اخلاق عرفانی

هادی وکیلی؛ مهدی براتی فر؛ اسماعیل منصوری لاریجانی

دوره 11، شماره 1 ، شهریور 1399، ، صفحه 39-55

https://doi.org/10.30465/cw.2020.5335

چکیده
  «اخلاق عرفانی» عبارت از نوعی اخلاق خواهد بود که بر مبنای ارتباط بی‌واسطه با حقیقتی غایی/ غیبی، آراستگی به صفاتی خاص مشابه با صفات آن حقیقت را اقتضا می‌کند. مؤلفه‌های اخلاق عرفانی عبارتند از ابتنای بر وحی، توجه به  مبدأ‌ و معاد، جامعیت، شریعت محوری، تغییر ظاهری ناشی از تحول باطنی و بهره‌گیری از تربیت تدریجی. هدف از اخلاق ...  بیشتر

توصیف فطری‌گرایی کانت در تفکر فلسفی ایران معاصر و بررسی آن

مسعود امید

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1389، ، صفحه 41-58

چکیده
  این مقاله در پی آن است تا یکی از مباحث مهم مورد بحث و گفتگو میان تفکر فلسفی معاصر ایران با فلسفۀ کانت را مطرح سازد و مورد تحقیق قرار دهد. طیفی از نقادان کانت در ایران بر اساس تقریر ویژه‏ای از نظریۀ فطرت یا فطری‏گرایی به نقد آن پرداخته‏اند. این تفسیر و تقریر ویژه، خود را در نخستین مواجهۀ جدی فلسفۀ اسلامی‏معاصر ایران با فلسفۀ کانت، ...  بیشتر

تحلیل مبانی فلسفی و تکنولوژیکی بحران محیط زیست؛ ضرورت تولید علم دینی

سیدحسین حسینی

دوره 4، شماره 3 ، آذر 1392، ، صفحه 41-60

چکیده
  این مقاله به بررسی ارتباط و نسبت بحران زیست محیطی جهان معاصر با مبانی فلسفی آن می‌پردازد تا از این طریق راهی به سوی طرح دیدگاه‌های دینی در مسئله بگشاید. بحران جهانی موجود را جدای از ریشه‌های زیست‌شناسی و تجربی آن و آن‌چه در حوزة علوم طبیعی و زیستی و تکنولوژی مطرح می‌شود می‌توان با ریشه‌ها و علل عمیق‌تری نیز پیوند ...  بیشتر

رازگشایی وقوع خطا در ادراکات حسی در اندیشة خواجه نصیرالدین طوسی و علامه طباطبایی

فروغ السادات رحیم‌پور؛ فاطمه زارع

دوره 6، شماره 1 ، اردیبهشت 1394، ، صفحه 41-65

چکیده
  وقوع خطا در ادراک حسی، به‌کرات برای همگان رخ می‌دهد و رمز‌گشایی از کیفیت و منشأ وقوع آن می‌تواند در بسیاری از مسائل معرفت‌‌‌شناسی مؤثر باشد. با مراجعه به آثار فلاسفه‌ای هم‌چون خواجه نصیر‌الدین طوسی و علامه طباطبایی روشن می‌شود که هر دو فیلسوف معتقدند ادراک حسی حاصل تأثیر امر محسوس در اندام قوة حسی است. به گفتة خواجه و همچنین ...  بیشتر

استاد مطهری و نقد ایدئالیسم

عبدالرزاق حسامی‌فر

دوره 2، شماره 1 ، شهریور 1390، ، صفحه 43-59

چکیده
  از قرن هفدهم در فلسفة غرب تحولی بنیادی در پژوهش فلسفی روی داد و بحث دربارة نحوة شکل‌گیری شناخت و میزان اعتبار آن محور مسائل فلسفی شد. این تحول در قلمرو فلسفة اسلامی به‌علت نبود ارتباط میان دو عالم فلسفة اسلامی و غرب با سه قرن تأخیر بازتاب یافت. استاد مطهری به‌عنوان استاد مبرز فلسفة اسلامی کوشید تا ابتدا با آرای فیلسوفان جدید ...  بیشتر

ارادۀ آزاد از دیدگاه صدرالمتألهین

محمد حسین‎زاده

دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1393، ، صفحه 43-63

چکیده
  تقابل ضرورت علّی با ارادة آزاد از مباحث مهمی است که همواره ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. خلط بین اراده و اختیار و تقریر نادرست اشکال ارادة آزاد، باعث شده تا این مسئله با ابهامات فراوانی همراه باشد. برخلاف تصور رایج محور اصلی اشکال ارادة آزاد، تسلسل اراده‎ها نیست، بلکه از یک طرف پذیرفتن ضرورت علّی، و از طرف دیگر حدوث اراده و منتهی‎شدن ...  بیشتر

جایگاه اصول اعتقادات شیعة دوازده‌امامی در آثار شیعه‏شناسان غربی

مریم صانع‌پور

دوره 5، شماره 3 ، آذر 1393، ، صفحه 43-63

چکیده
  نگارندۀ مقالة حاضر با بررسی آثار شیعه‏شناسان غربی درصدد است تا از میزان و نحوۀ شناخت آن‌ها در مورد آموزه‏های عقلانی ‌ـ اعتقادی شیعة امامیه (عدل و امامت) مطلع شود. شیعه‏شناسان مورد مطالعه در این مقاله عبارت‌اند از: ویلفرد مادلونگ، مایر بارآشر، اتان کوهلبرگ، ونزبرو، رون بوکلی، هانری کربن، مونتگمری وات، هاینس هالم، و آندرو نیومن. ...  بیشتر

نسبت کمال عقلانی (اتحاد با عقل فعال) با کمالات اخلاقی از نظر ملاصدرا

سید مرتضی حسینی شاهرودی؛ عظیمه پورافغان

دوره 6، شماره 2 ، تیر 1394، ، صفحه 43-57

چکیده
  نقش علم و عمل در رسیدن انسان به کمال و سعادت حقیقی، ازجمله مباحث قابل تأمل است که در نظام فکری ملاصدرا جایگاه ویژه‌ای دارد. عبارات صدرالمتألهین، نشان می‌دهد که غایت آفرینش، وصول انسان به مرحلة کمال عقلانی و مرتبة عقل مستفاد است که اتحاد با عقل فعال را دربر ‌دارد و عقل عملی ممد و زمینه‌ساز آن است. در حالی که با تعمق در مجموعة نظام تفکر ...  بیشتر

اشتراک معنوی وجود نقدِ مقالة «اشتراک لفظی وجود» از منوچهر بزرگمهر

منوچهر خادمی

دوره 3، شماره 2 ، بهمن 1391، ، صفحه 45-82

چکیده
  حکما برای اثبات اشتراک معنوی وجود و ابطال مشترک لفظی بودن آن به گونه‌ای استدلال کرده‌‌اند که می‌‌توان سه دلیل ذیل را اهم و اخص آن دلایل دانست. این سه دلیل عبارت‌اند از: 1. مقسم واقع‌شدن و قابل قسمت‌بودن وجود به واجب و ممکن و جوهر و عرض؛ 2. تردید ذهن و تردد گمان، در خصوصیات ماهیات اشیا، با بقای جزم و یقین به مطلق وجود؛ 3. ...  بیشتر

واکاوی روش‌شناسی پیرس و بررسی سهم آن بر رویکردهـا و روش‌هـای پـژوهش

رضاعلی نوروزی؛ شهناز شهریاری نیسیانی

دوره 7، شماره 2 ، شهریور 1395، ، صفحه 45-68

چکیده
  چکیده در پژوهش حاضر با تحلیل محتوایی که از آثار موجود در رابطه با فلسفه چارلز ساندرس پیرس انجام شد، روش‌شناسی این فیلسوف آمریکایی و بررسی سهم آن بر رویکردها و روش‌های پژوهش مورد توجه قرار گرفت. این بررسی ضمن اینکه بیانگر ارتباط بیانات پیرس در حوزه روش، با فن خطابه نظری در منطق، مقولات سه‌گانه و انواع استدلال است، نشان می‌دهد که ...  بیشتر

تبیین نظریۀ انکشاف در مسئلۀ علم

منوچهر خادمی؛ سید مرتضی حسینی شاهرودی؛ سید حسین سید موسوی

دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 47-74

چکیده
  چگونگی علم انسان به مراتب و منازل وجودی خویش و همچنین کیفیت و نحوة علم او به عالم واقع و خارج از حقیقت خود با تمام مواقف و مواطن وجودی آن و سرانجام تطابق و تناظر آن‌ها، از اهم و اخص مسائلی است که اذهان بسیاری از متفکرین معاصر و فلاسفه را به خود مشغول کرده و معرکه‌ای از آرا و اقوال متعدد و متنوعی را به دنبال خود، ایجاد کرده است. نگارنده ...  بیشتر

مواجهه فلسفی و عرفانی ملاصدرا با مسئله مرگ

عین‌الله خادمی؛ عبدالله صلواتی؛ لیلا پوراکبر؛ مروه دولت‌آبادی

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1397، ، صفحه 47-62

https://doi.org/10.30465/cw.2018.3261

چکیده
  مقالۀ حاضر تبیین مواجهۀ فلسفی – عرفانی ملاصدرا با مسئله مرگ است. نگارندگان در نظام وحدت تشکیکی و وحدت شخصی وجود، به تبیین این مواجهه پرداخته‌‏اند. ملاصدرا معتقد است مرگ کمال نفس ناطقه است. نفس در پایان مسیر استکمالی، وارد عالم عقول شده و با عقل فعال، همچنین با عقل اول متحد می‏‌شود؛ اما حجاب‏‌های دنیایی مانع اتحاد کامل است. ...  بیشتر

تأثیر اصالت وجود بر «حدّ تام» دراندیشة فلسفی ملّاصدرا

رویا تیزهوش؛ علی اکبر عبدل آبادی

دوره 9، شماره 2 ، آذر 1397، ، صفحه 47-69

https://doi.org/10.30465/cw.2018.3585

چکیده
  ملّاصدرا معتقد است که «وجود» یگانه امر حقیقت­ساز است. این عقیدۀ ملّاصدرا که «اصالت وجود» نام دارد، مبنای فلسفة او را تشکیل می­دهد و حتّی بر مبحث «ماهیّت و احکام آن» تأثیر می­نهد. پذیرش تأثیرپذیری مبحث ماهیّت و مباحث مرتبط با آن از اصالت وجود́ لازمه­هایی، از جمله تأثیرپذیری حدّ تام از اصالت وجود، را در پی می­تواند ...  بیشتر

تبیینی جدید از حرکت جوهری بر اساس علم ذاتی طبایع

ابراهیم خانی؛ محمدکاظم فرقانی

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1392، ، صفحه 51-64

چکیده
  کیفیت رابطة ثابت و سیال از جمله مسائل دشوار فلسفی است که فلاسفه از دیرباز به آن پرداخته‌اند. ملاصدرا نیز بر اساس اثبات حرکت جوهری و لوازم آن پاسخی متفاوت با گذشتگان به این مسئله داده است. لیکن هنوز در تبیین و نحوة جمع‌بندی مبانی او در این مسئله ابهاماتی وجود دارد. از جمله این‌که حرکت جوهری چگونه با ثبات طبایع در عالم دهر که ملاصدرا ...  بیشتر

تحلیل «وجود» کانتی از منظر حکمت متعالیه

روح‌الله کریمی

دوره 6، شماره 3 ، مهر 1394، ، صفحه 51-74

چکیده
  هدف اصلی این پژوهش تحلیل «وجود» نزد کانت با کمک‌گرفتن از دیدگاه ولف، هیوم، و فلاسفۀ اسلامی دربارۀ وجود است. با توجه به این‌که کانت در نقد عقل محض در دو موضع به تحلیل «وجود» می‌پردازد، ابتدا در بخش تحلیل استعلایی در مبحث «مقولات محض فاهمه»، به‌منزلۀ یکی از مقولاتِ وجهه‌نظر «جهت»، و دیگربار در بخش دیالکتیک استعلایی ...  بیشتر

مبانی حکمی پیوند دیانت، معنویت و سیاست

مسعود کریمی بیرانوند؛ یحیی فوزی

دوره 7، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 51-68

چکیده
  چکیده این مقاله در پاسخ به این مسئله مهم که "پیوستگی میان «معنویت» و «سیاست» چرا و چگونه محقق می­شود؟" کوشیده است تا با روش و داده­های مبتنی بر حکمت متعالیه، ابتدا درک درستی از مقوله­های «دین»، «معنویت» و «سیاست» به دست دهد و سپس مبانی حکمی ارتباط آن­ها را به‌طور مستدل روشن سازد. نتایج به دست آمده از ...  بیشتر

تأثیر ابن عربی در نگرش‌های کلامی فیض کاشانی

حسین شکرابی؛ علی شیخ الاسلامی؛ هادی وکیلی

دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1392، ، صفحه 53-68

چکیده
  رواج عرفان ابن عربی در سرزمین‌های شرقی جهان اسلام، با ممالک عربی و غربی قابل مقایسه نیست. مخصوصاً جوهر فکر او که اندیشة وحدت وجود و مبحث انسان کامل است را فقط اندیشه‌وران شرق مخصوصاً ایرانیان شیعی به‌درستی توضیح داده‌اند. فیض کاشانی، متکلم و محدث شیعی، از بزرگانی است که با وجود نقدهای معدودی که بر محی‌الدین دارد، با پذیرش اصول عرفان ...  بیشتر

بررسی رویکردهای متفاوت علمای مسلمان دربارة آرا و افکار حلّاج‌

جمشید جلالی شیجانی؛ علی دلشاد نداف

دوره 6، شماره 4 ، اسفند 1394، ، صفحه 53-73

چکیده
  چکیده حسین بن منصور حلّاج (244- 309 ق) از چهره‌های سرشناس تصوّف و عرفان اسلامی است که زندگی، اندیشه، و به‌ویژه کشته‌شدن وی در تاریخ تصوّف پیوسته معرکة آرای متقابل و حتی متناقض بوده است. در گفتار و نوشتار وی بیش از هر موضوع دیگری اندیشه‌های وحدت وجود با زبان رمز و شطح و بیانِ سرشار از وجد و سُکر نمود دارد تا جایی که می‌توان «أنا الحق» ...  بیشتر

بررسی و مقایسه فضیلت‌گرایی ابن مسکویه و مایکل اسلوت

محسن حبیبی؛ علی صادقی نژاد

دوره 8، شماره 1 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 55-72

https://doi.org/10.30465/cw.2017.2710

چکیده
  اخلاق فضیلت‌‌گرا یکی از نظریه‌های اخلاق هنجاری است که،به‌جای تأکید بر وظیفه‌‌گرایی یا سودگرایی، بر فضیلت‌مندی فاعل اخلاقی تأکید می‌‌کند. ابن‌‌مسکویه در فضیلت‌‌گرایی متأثر از ارسطو و مایکل اسلوت متأثر از آرای هیوم است. مقایسة این دو نظریه نشان‌دهندة نقاط اشتراک و افتراق دو قرائت متفاوت از فضیلت‌گرایی است. نقش سعادت‌گرایی ...  بیشتر

بررسی چگونگی تصرفات تکوینی انسان کامل در دفع شرور، با تأکید بر اندیشه ابن عربی

محمد جواد پاشایی

دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1400، ، صفحه 57-79

https://doi.org/10.30465/cw.2021.6821

چکیده
  جهان طبیعت که گزیری از پدیده های شرآمیز در آن وجود ندارد، همواره فکر و خاطر بشر را در جستن چاره برای غلبه بر شرور به خود مشغول داشته است. برخی از این بیم ها را باید معطوف به چگونگی کاربست دین و توسل به اولیای الهی در مقابله با شرور و بیماری ها دانست. اینکه از منظر عرفانی چگونه می توان با توسل به انسان کامل بر صدمات روحی و جسمی ناشی از شر ...  بیشتر

تحلیل نسبت علوم انسانی و اجتماعی کاربردی و حکمت عملی

سیدمحمدرضا امیری طهرانی

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 61-82

https://doi.org/10.30465/cw.2020.4607

چکیده
  این نوشتار بر آن است که نسبت علوم انسانی و اجتماعی کاربردی را با حکمت عملی بررسی و تحلیل کند. برای این هدف و به کمک روش تحلیل مفهومی، در آغاز با اشاره به تعریف کاربرد و هم چنین فعل و عمل، به تحلیل مفهوم علوم انسانی و اجتماعی کاربردی و حکمت عملی می پردازد. سپس مفهوم فرونسیس نزد ارسطو و هم چنین حکمت عملی نزد فیلسوفان مسلمان را مطالعه و تحلیل ...  بیشتر

فلسفه
استعارۀ مفهومی «دانستن به مثابه ی دیدن» در نظام فلسفی ملاصدرا

وحید خادم زاده؛ فاطمه کنعانی

دوره 13، شماره 1 ، تیر 1401، ، صفحه 61-93

https://doi.org/10.30465/cw.2022.40073.1874

چکیده
  در چارچوب نظریه­ی استعاره های مفهومی، استعاره ها بخش جدایی ناپذیری از نظریات و تئوری های علمی محسوب می گردند. بسیاری از مفاهیم انتزاعی و تئوری های حامل این مفاهیم بواسطه استعاره های مفهومی قابل فهم و تبیین شده اند. استعاره «دانستن به مثابه­ی دیدن» ریشه در تجارب مشترک انسانی دارد. این استعاره علاوه بر حضور در زبان روزمره و ...  بیشتر

مروری بر پژوهش‌های انجام شده در موضوع علم و عقل در حوزه‌ی فلسفه صدرایی

علی ترابی میبدی؛ زینب صادقی؛ مهران نحفی؛ زهرا لطفی

دوره 11، شماره 2 ، بهمن 1399، ، صفحه 63-89

https://doi.org/10.30465/cw.2021.6300

چکیده
  در سالهای اخیر، پژوهش های متعددی با رویکرد مروری در حوزه­های علوم انسانی به زبان فارسی به نگارش درآمده ، اما در حوزه­ی فلسفه اسلامی به این امر کمتر پرداخته­اند. نوشتار حاضر به منظور مرور تولیدات علمی در زمینه­ی پایان­نامه­ها و مقالات موجود سال­های 1380تا 1399، در دو محور علم و عقل از دیدگاه ملاصدرا نگارش یافته است. پرسش پایه­ای ...  بیشتر

فلسفه
جستاری در مراتب ادراکی مسجد_مدرسه آقا بزرگ کاشان، براساس نظریه حرکت جوهری ملاصدرا

مهدی بنی‌اسدی باغمیرانی؛ سید بهشید حسینی؛ آزاده شاهچراغی

دوره 13، شماره 2 ، بهمن 1401، ، صفحه 63-87

https://doi.org/10.30465/cw.2023.39386.1860

چکیده
  مباحث معرفتی در معماری وام‌دار حرکت افراد در فضاست. ادراک با عنایت به مفهوم فلسفی حرکت و نظریه حرکت جوهری ملاصدرا، اشاره به دریافت تدریجی افراد از فضاهای معماری دارد. بر همین اساس، ادراک عمیق و جامع از فضاهای مسجد_مدرسه، بدون حرکت امکان‌پذیر نمی‌باشد(به دلیل تنوع حرکتی در قالب دو کاربری نیایشی و آموزشی). برای دست‌یابی به درکی عمیق ...  بیشتر

فلسفه
لذت از آثار هنری و نسبت آن با قوای ادراکی از دیدگاه ابن سینا

افرا خاکزاد؛ هادی ربیعی؛ محمد اکوان

دوره 12، شماره 2 ، آذر 1400، ، صفحه 89-86

https://doi.org/10.30465/cw.2022.38376.1841

چکیده
  در مقاله حاضر به بررسی این پرسش پرداخته می‌شود که قوای ادراکی در حصول لذت از آثار هنری چه نقشی دارند؟ آثار هنری اموری محسوس قلمداد می‌شوند و بنا به تعریف ابن سینا از لذت حسی به مثابه‌ ادراک امر محسوس ملائم، این آثار نیز همچون دیگر محسوسات ممکن است متعلَّق ادراک حسی قرار بگیرند و به شرط ملائمت موجدِ لذت حسی گردند. با این حال، مدعای ...  بیشتر