675648c2785e9a3
حکمت معاصر

در ـ جهان بودن و موجودیت بالعرض ماهیت؛ استدلال‌هایی برای در ـ جهان بودن ماهیت در فلسفه صدرا

داود حسینی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1396، ، صفحه 23-37

https://doi.org/10.30465/cw.2017.2975

چکیده
  در ادبیات معاصر درباره در ـ جهان بودن یا در ـ ذهن بودن ماهیت ازمنظر صدرا اختلاف نظر وجود دارد. در این نوشتار قصد داریم که دلایلی اقامه کنیم مبنی‌بر این‌که ازمنظر صدرا ماهیت امری در ـ جهان است. برای این منظور، استدلال خواهد شد که برخی از تعابیر کلیدی صدرا درباره ماهیت (انتزاعی بودن ماهیت و صادق بودن ماهیت بر وجود)، در حضور نظر خاص صدرا ...  بیشتر

مبنای انسجام‌گرویِ وجودیِ ملاصدرا در باب رکن توجیه

مرتضی حسین‌زاده؛ سحر کاوندی؛ محسن جاهد

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1397، ، صفحه 23-45

https://doi.org/10.30465/cw.2018.3272

چکیده
  حقیقت معرفت از دیرباز مورد توجه فیلسوفان و معرفت‌شناسان بوده و تعریف رایج از معرفت «باور صادق موجّه» بوده است. اغلب معرفت‌شناسان در باب توجیه، مبناگروی یا انسجام‌­گروی را در پیش گرفتند. حکمای مسلمان، در مؤلفه­ صدق، نظریه مطابقت و در مؤلفه­ توجیه، مبناگروی را روش خود قرار دادند. ملاصدرا با توجه به وجودی دانستن علم و تأکید ...  بیشتر

معناشناسی علم الهی از دیدگاه علامه طباطبایی

مریم باروتی؛ رضا اکبریان؛ محمد سعیدی مهر

دوره 9، شماره 2 ، آذر 1397، ، صفحه 23-45

https://doi.org/10.30465/cw.2018.3448

چکیده
  دیدگاهِ غالبِ علامه طباطبایی در معناشناسی صفات الهی و از جمله علم الهی، دیدگاه " اصلِ معنا"ست. اما این نظریه به عنوان مبنایِ معناشناختی در فلسفه ی علامه، با مبنای معناشناختی دیگری در فلسفه ی ایشان یعنی قاعده ی سیاق، در تعارض است؛ این مقاله سعی دارد که با تبیین سیاقِ کلام و ارائه ی آن به دیدگاهِ اصل معنا، نواقص این دیدگاه را بیان کند ...  بیشتر

مقایسة مبانی و راه‌حل‌های ابن‌سینا و ملاصدرا برای نفی تناسخ

فروغ رحیم‌پور

دوره 5، شماره 3 ، آذر 1393، ، صفحه 25-41

چکیده
  تناسخ که در‌ اصطلاح رایج فلسفی به معنی انتقال نفس از بدن خود به بدن مادی دیگر در همین دنیا و پس از مرگ افراد است قاطعانه از سوی ابن‌سینا و ملاصدرا با برهان عقلی رد شده است؛ هر یک از این دو فیلسوف بزرگ با تکیه بر مبانی خود، رابطة ویژة نفس انسان با بدن وی را نشان می‌دهند و با استناد به آن، تعلق نفس به بدن/ بدن‌های دیگر را نفی می‌کنند. استدلال‌های ...  بیشتر

نقدی بر واقع سلبی و برخی نظریه‌های ثبوت: مشکل تسلسل

مهدی اسدی

دوره 5، شماره 4 ، بهمن 1393، ، صفحه 25-36

چکیده
  در این مقاله نخست به گزارش و تحلیل مختصر ادعا و ادلة ثبوت معتزلی، دیدگاه سابق راسل دربارة شیء اعم از وجود در مبادی ریاضیات، و دیدگاه بعدی راسل دربارة واقعیت سلبی خواهم پرداخت، سپس به این مسئله اشاره خواهیم کرد که به‌ علت پویایی و احیای چنین دیدگاه‌هایی، حتی در سال‌های اخیر، بایسته است از نو به تحلیل و نقد جدی دیدگاه‌هایی چون واقع ...  بیشتر

نقد و بررسی اشکالات استاد مصباح به دو برهان صدرالمتألهین در اثبات اتحاد عالم و معلوم

محمدهادی توکلی

دوره 6، شماره 1 ، اردیبهشت 1394، ، صفحه 25-39

چکیده
  قدمت نظریة اتحاد عاقل و معقول به یونان باز می‌گردد و در آثار ارسطو و شاگردانش و نیز نو افلاطونیان به‌روشنی از آن یاد شده است، اما صدرالمتألهین این بحث را به کمال شکوفایی خود رساند؛ وی در اثبات اتحاد عاقل و معقول از دو برهان مدد می‌گیرد: در یکی از تحلیل وجود معلوم و در دیگری از طریق تحلیل وجود عالم سعی می‌کند مطلوب خویش را اثبات کند، ...  بیشتر

مقایسه تحلیلی نفس شناسی ابن مسکویه و نظریه شخصیت فروید

رهام شرف؛ محمد رضا منصفی

دوره 7، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 25-49

چکیده
  در روان شناسی، شناخت شخصیت و اجزای آن نقش بنیادینی در درمان اخلالات روانشناختی دارد. از طرفی نفس شناسی نیز در بسیاری از نظریات اخلاقی مبنای شکل گیری فضایل اخلاقی است. از آنجا که نفس در نظریات اخلاق فلسفی اسلامی قرابت هایی با شخصیت در نظریات روان شناسی دارد، می توان از شباهت ها و تفاوت های نفس شناسی و شخصیت شناسی سراغ گرفت. نظریه شخصیت ...  بیشتر

بررسی تطبیقی چیستی مفهوم خدا از دیدگاه ابن‏‌سینا و ملاصدرا

قاسم اخوان نبوی

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1389، ، صفحه 29-39

چکیده
  این مقاله بنا دارد که دیدگاه‎های ملاصدرا و ابن‌‏سینا را در مقام تحلیل مفهوم واجب‏‌الوجود بررسی و تطبیق نماید. از نظر ابن‏‌سینا «واجب‌‏الوجود» ذاتى است که صرف‏‌الوجود باشد، اما ملاصدرا معتقد است براى وجوبِ وجود شرط است که موجود، علاوه بر حقیقى بودن، حیثیّت تقییدیّه، و واسطه در عروض نداشتن، بى‏‌نیاز از «حیثیّت ...  بیشتر

نقد و بررسی دیدگاه استاد حائری یزدی (ره) دربارة مسئلة اتحاد عاقل و معقول (با ابتنا بر جستارهای فلسفی)

محمدهادی توکلی

دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1393، ، صفحه 29-42

چکیده
  از آن مدد می‏گیرد، استاد حائری یزدی هم در کاوش‏های عقل نظری و نیز در مقاله‏ای که در کتاب جستارهای فلسفی چاپ شده است، به طور مبسوط در بیان و تحلیل برهان، کوشیده است. اما بیانات ایشان در زمینة اتحاد، که در جایی به نقد مرحوم رفیعی قزوینی پرداخته‌اند، مورد نقد دیگر اندیشمندان قرار گرفته است؛ در این مقاله به بررسی دیدگاه آقای حائری ...  بیشتر

امکان گفت‌وگو بین «مکتب کیوتو» و «حکمت اسلامی»

محمد اصغری

دوره 6، شماره 4 ، اسفند 1394، ، صفحه 29-51

چکیده
  چکیده در این مقاله سعی می‌کنم نشان دهم که با وجود اختلاف زمانی یا تاریخی و جغرافیایی بین فلسفة مکتب کیوتوی ژاپن در قرن بیستم و حکمت اسلامی شباهت‌های درخور تأملی برای مطالعات تطبیقی وجود دارد. بنابراین به نظر نگارنده «امکان گفت‌وگو» بین این دو تصورشدنی است. با این حال، این مقاله ادعا نمی‌کند که تطبیق کامل و منطقی بین این دو مکتب ...  بیشتر

«دوستی» در سنت فلسفه سیاسی اسلامی

مرتضی بحرانی؛ سیدمحسن علوی‌پور

دوره 8، شماره 1 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 29-54

https://doi.org/10.30465/cw.2017.2709

چکیده
  متفکران مسلمان، به‌تأسی از حکیمان کلاسیک یونانی، در فلسفة سیاسی‌شان به «دوستی»به‌مثابة مفهومی فلسفی و سیاسی توجه کرده‌اند. بااین‌حال، توجه آن‌ها به این مقوله دارای نقاط ممیزه‌ای است که می‌تواند نشان‌دهندة تفاوت‌های تفکر اسلامی با تفکر یونانی باشد. این نقاط تمایز خود را بیش‌تر در کم‌اهمیت‌تردانستن این مقوله در چهارچوب ...  بیشتر

پدیدۀ فراطبیعی: برسنجش و بازسازی تعریف‌ها

اکبر امیری؛ مهدی عظیمی

دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1400، ، صفحه 29-56

https://doi.org/10.30465/cw.2021.6811

چکیده
  تعریف پدیده‌های فراطبیعی بر هر تبیینی از آن‌ها مقدم است و، بنابراین، تحلیل دقیق تعاریف ارائه‌شده از این پدیده‌ها در تبیین آنها نقشی بنیادین دارد. در فراروانشناسی تعریف «پدیدۀ فراطبیعی» با معیار تبیین‌ناپذیری علمی، اشکالات و ابهامات فراوانی دارد. در فلسفه و عرفان اسلامی نیز تعریف «پدیدۀ فراطبیعی» نه به صورت تعریف مفهومی، ...  بیشتر

عرفان اسلامی
بررسی و تحلیل رویکردهای تصوف‌پژوهی لئونارد لویزُن

امیر پوررستگار

دوره 12، شماره 2 ، آذر 1400، ، صفحه 29-57

https://doi.org/10.30465/cw.2022.39260.1857

چکیده
  رویکرد زوایۀ دید و اسلوب نظام­مندی است که پژوهشگر با اتّکا به آن، به پروژۀ مفروض خود نزدیک می­شود و فهم ژرف­تری از موضوع به دست می­آورد. گستردگی تصوف سبب شده است که رویکردهای گسترده­ای نسبت به آن پدید آید. تصوف­پژوهان غربی در مواجهه با تصوف از رویکردهای متنوعی بهره گرفته­اند؛ لذا برای فهم تصوف­پژوهیِ شرق­شناسان، تبیین ...  بیشتر

عرفان اسلامی
بررسی تجلی وحدت در مسجد امام اصفهان براساس آراء ابن عربی

آزیتا بلالی اسکویی؛ مرتضی شجاری؛ مینا حیدری ترکمانی؛ سید جلال موسوی شربیانی

دوره 13، شماره 1 ، تیر 1401، ، صفحه 29-59

https://doi.org/10.30465/cw.2022.39889.1870

چکیده
  معماری یکی از هنرهای بسیار مهم بشری است که تأثیری شگفتی همواره بر انسان‌ها داشته است و همانند هر هنری چه بسا بتوان گفت، مهم‌ترین و محوری‌ترین موضوع آن "هارمونی" است. گرچه هارمونی در موارد بسیار گوناگونی تعریف می‌شود، اما جوهره‌ی هارمونی در واقع همان "وحدت" است. یعنی اجزای متکثر در کلّیتی وحدت و تمامیت می‌یابند. که لازمه ادراک فضای ...  بیشتر

نقد و بررسی استدلالات حکیمِ سبزواری در اثبات مسئله اتّحاد عاقل و معقول

حسین حسینی امین؛ فاطمه معین الدینی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 31-46

https://doi.org/10.30465/cw.2019.3807

چکیده
  حکیم سبزواری که از مدافعینِ مسئله اتّحاد عاقل و معقول است علاوه بر شرح و تقریرِ براهینِ صدرالمتألّهین خود، براهینی را در اثباتِ این مسئله اقامه کرده است. در این پژوهش سه برهانِ  مادّه و صورت؛  تجرّد معقول؛ و تبدیلِ مشتقّ به مبدأ که از براهینِ ابتکاری وی می باشند، موردِ نقد و ارزیابی صوری و مادّی قرار گرفته اند. برهان مادّه و صورت ...  بیشتر

نسبت دهر و زمان در نظرگاه افضل‌الدّین کاشانی

مریم اسدیان؛ الیاس نورایی؛ خلیل بیگ زاده

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 31-59

https://doi.org/10.30465/cw.2020.4850

چکیده
  افضل‌الدّین کاشانی، فیلسوف و حکیم متألّه قرن ششم و هفتم، از جمله حکمایی است که آثار متعدّدی به‌ویژه در مبحث معرفت نفس از خود به جای گذاشته است. یکی از مفاهیم فلسفی مهمّی که تقریباً اغلب فلاسفه و حکما به آن پرداخته‌اند و افضل‌الدّین نیز دربارۀ آن رأی مستقلی ارائه کرده، مفهوم «زمان» و نسبت آن با دهر و سرمد است. وی همچون سایر حکمای ...  بیشتر

رب‌النّوع انسانی یا حقیقت نفس ناطقه از دیدگاه افضل‌الدّین کاشانی

مریم اسدیان؛ الیاس نورایی

دوره 13، شماره 2 ، بهمن 1401، ، صفحه 35-61

https://doi.org/10.30465/cw.2023.43771.1959

چکیده
  افضل‌الدّین کاشانی از جمله فیلسوفانی است که بر سیاق حکمای اشراقی، به دو عالم جسمانی و روحانی قائل است و برای هر نوعی از انواع در این عالم جسمانی، یک صورت نوعی به‌عنوان کلّی مطلق در عالم نفسانی برمی‌شمارد. فلاسفۀ اسلامی - به‌ویژه اشراقیون –رب‌النّوع‌ انسانی را برابر می‌دانند با «عقل دهم» یا همان «روح‌القدس» (جبرئیل) ...  بیشتر

هرمنوتیک «بازگشت عاشقانه» در رسالـﮥ الابراج سهروردی با رویکرد پدیدارشناسانۀ اشراقی هانری کربن

زهرا بهره مند

دوره 11، شماره 2 ، بهمن 1399، ، صفحه 41-61

https://doi.org/10.30465/cw.2021.6207

چکیده
  رساﻟـﮥ الابراج یا کلمات ذوقیه تنها رسالۀ رمزی سهروردی به زبان عربی است و کمتر بررسی شده است. با تأویل پدیدارشناسانۀ هانری کربن درمی‌یابیم که این رساله در حقیقت حکایت بازگشت عاشقانۀ نفس به موطن اصلی خویش است، که در پدیدار رمزهای واقعی و زنده در سیر حکایت نفس بر او ظاهر می‌شود، به گونه‌ای که از طریق این ظهور می‌تواند او را نجات دهد ...  بیشتر

نظریۀ یاد‌آوری و مبانی آن در عرفان اسلامی با تأکید بر دیدگاه عین‌القضات و مولوی

مرتضی شجاری

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1389، ، صفحه 29-54

چکیده
  از نظر عدّه‌ای از عارفان مسلمان، علم یاد‌آوری حقایقی است که روح آدمی پیش از تعلّق به بدن و گرفتار آمدن در حجاب دنیا مشاهده کرده است. این امر در فلسفة افلاطون به «نظریّة تذکر» شهره است و بر قبولِ تجرد روح، نوع خاصی از ارتباط روح و جسم، و تقدم روح بر بدن مبتنی است. پیامبران و اولیای الهی برای تذکر و به یاد‌آوردن حقایق در حجاب درون ...  بیشتر

بررسی رویکرد حکمای طبقة بعد از ملاصدرا به مسئلة اصالت وجود (با محوریت آرای حکیم لاهیجی و رجبعلی تبریزی)

غلامحسین خدری؛ محمدهادی توکلی

دوره 2، شماره 2 ، دی 1390، ، صفحه 35-52

چکیده
  قول به اصالت وجود در میان معاصران صدرا، لااقل در میان شاگردان میرداماد، با اقبال چندانی مواجه نشد، اما پس از ملاصدرا شاگردان وی اصالت وجود را پذیرفتند و حتی حکیم لاهیجی، که برخی او را اصالت ماهوی می‌دانند، به اصالت وجود قائل بوده است؛ رجبعلی تبریزی و شاگردانش، که ‌به جریان فرعی اصفهان موسوم شده‌اند، نیز گویا، تحت تأثیر ملاصدرا، ...  بیشتر

کانت به روایت دیلتای

مالک شجاعی جشوقانی

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 35-55

چکیده
  چکیده: با اینکه دیلتای کانت را در « نقد عقل محض » پیشگام خود دانسته و طرح ابتکاری خود را  به تبع کانت ، «نقد عقل تاریخی» نامیده است معهذا او را در عقلانی سازیِ سوژۀ انسانی ناکام می داند. وی نه فقط بر بُعد شناختی سوژه ، بلکه بر بُعد ارادی و احساسی آن هم تاکید می کند و کانت را به عقلانی کردنِ سوژه متّهم می کند . از سوی دیگر طرح ...  بیشتر

بررسی برهان علامه طباطبایی بر اتحاد عاقل و معقول

محمدهادی توکلی؛ محمد سعیدی‌مهر

دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1392، ، صفحه 37-52

چکیده
  اثبات نظریۀ اتحاد عاقل و معقول و پاسخ به ایرادات ابن سینا بر این مسئله، از جمله ابتکارات و نوآوری‌های فلسفی صدرالمتألهین به‌شمار می‌رود. علامه طباطبایی با وجود انتقاداتی که بر یکی از براهین صدرالمتألهین دارد، خود اتحاد عاقل و معقول را می‌پذیرد و برای اثبات آن روش جدیدی را به‌کار می‌گیرد. در این مقاله علاوه‌بر بررسی ...  بیشتر

مطالعة تطبیقی تبیین فلسفی نظریة وحدت شخصیة وجود از دیدگاه محقق دوانی و صدرالمتألهین

باقر حسین‌لو؛ حامد ناجی

دوره 5، شماره 4 ، بهمن 1393، ، صفحه 37-66

چکیده
  وحدت وجود منشأ عرفانی دارد اما شاید اولین تبیین فلسفی از دیدگاه وحدت وجود عرفا از آن محقق دوانی باشد. این تبیین فلسفی، پیامدها و لوازمی دارد که چندان موجه و معقول نیست. صدرا نیز در جهت تبیین فلسفی نظریة وحدت وجود عرفا نهایت تلاش خود را به‌کار بسته است. او با گذر از نظریة وحدت تشکیکی وجود با پیشنهاد یک نظام و دستگاه فلسفی نو فلسفه را نه ...  بیشتر

چیستی درد از دیدگاه ابن سینا

محمد سعیدی مهر

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1396، ، صفحه 39-53

https://doi.org/10.30465/cw.2017.2785

چکیده
  فیلسوفان از گذشته تا کنون کوشیده اند با رویکردی فلسفی پرده از زوایای پنهان پدیده ای که آن را «درد» می نامیم، بردارند. یکی از پرسش‌های اساسی و مقدماتی در این زمینه، پرسش از چیستی (ماهیت) درد است. ابن سینا به مسئله چیستی درد پرداخته است. در نظر ابن سینا مفهوم درد مفهومی بدیهی نیست و از این رو، می توان - بلکه باید- آن را تعریف کرد. وی ...  بیشتر

استعارۀ موجود حقیقی به‌مثابه امر ثابت نزد ابن‌سینا و ملاصدرا

وحید خادم‌زاده

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1396، ، صفحه 39-67

https://doi.org/10.30465/cw.2017.2826

چکیده
  براساس نظریۀ شناختی استعاره، فهم مفاهیم انتزاعیازطریق استعاره‌های مفهومی میسر می‌شود، به‌گونه‌ای‌کهایناستعاره­هابخشیازفرایندشناختمحسوب می‌شوندوباحذفآن‌ها بخشی از معنای مفاهیمنیزازدست می‌رود. استعارۀ موجود حقیقیبه‌مثابۀ امر ثابت رافلاسفۀیونانی و مسلمان همانند پارمینیدس، افلاطون، ارسطو، ابن‌سینا، و ملاصدرا به‌طورگستردهبه‌کاربرده‌اند. ...  بیشتر