675648c2785e9a3
حکمت معاصر

بررسی تطبیقی مطابقت ذهن و عین در شناخت شناسی ملاصدرا و کانت

صغری باباپور؛ جعفر شانظری

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 1-29

https://doi.org/10.30465/cw.2019.3806

چکیده
   از موضوعات پیچیده و بحث ­برانگیز شناخت ‌شناسی چه در فلسفه­ اسلامی و چه در فلسفه­ غرب مسئله کیفیت ارتباط ذهن و عین با یکدیگر است. بحث اصلی در شناخت شناسی بحث مطابقت تصورات با آنچه در واقعیت موجود است، یعنی چگونگی انطباق صور ذهنی با صور عینی می­باشد. رئالیستها‌ به‌ مطابقت‌ ذهن‌ و عین‌ قائلند، ولی‌ گروهی‌ از فلاسفه‌ عقیده­ای ...  بیشتر

سازگاری اختیار انسان و ضرورت علّی از نگاه اصولیون شیعه (با تأکید بر آراء نائینی، شهید صدر، خوئی ، محمد تقی جعفری

عباس اسالم؛ شاکر لوائی

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 1-29

https://doi.org/10.30465/cw.2020.4934

چکیده
  اختیار به عنوان بدیهی‌ترین ادراک بشر همواره با موانع نظری روبرو بوده است. علم، قدرت، و اراده مطلق الهی از جمله موانع کلامی  و عوامل وراثتی، جغرافیا از موانع علمی و ضرورت علّی و معلولی که یکی از فروعات قانون علیّت است، از جمله موانع فلسفی تحقق اختیار می‌باشد. ناسازگاری ضرورت علّی و ادراک اختیار انسان، اندیشمندان حوزه‌های مختلف ...  بیشتر

بررسی دلالت آیه «اطیعوا» بر عصمت

حسین اترک

دوره 11، شماره 1 ، شهریور 1399، ، صفحه 1-20

https://doi.org/10.30465/cw.2020.5333

چکیده
  این مقاله در زمینة کلام اسلامی به بررسی دلالت آیة «أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ» (نساء /59) بر عصمت انبیاء می‌پردازد. این آیه یکی از مهم‌ترین آیات قرآنی است که از آن برای اثبات عصمت انبیاء، به ویژه نبی مکرم اسلام، و صاحبان امر استفاده شده است. استدلال به این صورت است که چون خداوند به‌طور ...  بیشتر

تبیین حکیم تنکابنی از رأی ابن سینا در باب حرکت در مقولات مقدّمۀ تحلیلی، تصحیح و تحقیق رسالة فی بیان الحرکة فی المقولة

محمد جواد اسماعیلی

دوره 11، شماره 2 ، بهمن 1399، ، صفحه 1-40

https://doi.org/10.30465/cw.2021.6283

چکیده
  "حرکت در مقولات" یکی از مسائل مهم در حرکت‌شناسی ابن سینا است. حکیم محمّد بن عبدالفتّاح تنکابنی (1713م/1124ق -1631م/1040ق) مشهور به فاضل سراب از اندیشمندان قرن یازدهم هجری است که اثری با عنوان رسالة فی بیان الحرکة فی المقولة دارد. وی در این اثر به تحلیل و ارزیابی مبحثی از فصل دوم از مقالۀ دوم فنّ «سماع طبیعیِ» کتاب الشفاء ابن سینا با عنوان ...  بیشتر

نگاهی تطبیقی به نظریه‌ی فطرت در اندیشه‌ی مولانا و مرتضی مطهری

سیده اکرم اصحابی

دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1400، ، صفحه 1-27

https://doi.org/10.30465/cw.2021.6834

چکیده
  در نهاد بشر گرایش هایی وجود دارد که فصل ممیز او از حیوانات است ، در فرهنگ قرآنی از آنها به «فطرت» تعبیر می‌شود. مولوی اساس انسان را بر مبنای فطرت پاک الهی می داند و برای وجود انسان مقام والایی ، قائل است، برخلاف دیگر عرفا که اصولا انسان را با گرایشهای غریزی و امیال نفسانی تعریف می کنند و لذا توصیه به مهار و سرکوب تمایلات نفسانی ...  بیشتر

بررسی هستی شناسی اخلاق نزد فارابی

حسین احمدی

دوره 12، شماره 2 ، آذر 1400، ، صفحه 1-27

https://doi.org/10.30465/cw.2021.7273

چکیده
  مهم‌ترین بحث فلسفه اخلاق، هستی‌شناسی اخلاق و مهم‌ترین بحث هستی‌شناسی اخلاق، واقع‌گرایی و غیرواقع‌گرایی اخلاقی است. واقع‌گرایی اخلاقی به نظریه‏ای اطلاق می‏شود که برای مفاهیم و جمله‌های اخلاقی صرف نظر از دستور و توصیه، احساس و سلیقه و توافق و قرارداد واقعیتِ قائل باشد یا آن‏ مفاهیم و جمله‌ها را بر واقعیت خارجی مبتنی کند ...  بیشتر

فلسفه
توسعۀ موضوعی فلسفه نزد «علامه طباطبایی» در مقایسه با ابن‌سینا و ملاصدرا ؛ و کارکرد آن در سایر علوم

رضیه سادات امیری؛ رضا اکبریان؛ علی فلاح رفیع

دوره 13، شماره 1 ، تیر 1401، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.30465/cw.2022.38607.1845

چکیده
  تفاوت موضوع فلسفه و در نتیجه گستره و دامنۀ آن نزد فیلسوفان، أثر قابل توجهی بر نسبت این دانش با سایر علوم دارد. بازخوانی موضوع فلسفه نزد علامه طباطبایی حاکی از تفاوت دیدگاه وی در این خصوص نسبت به متقدمین است. نگاشتۀ حاضر با روش توصیفی-تحلیلی، به این پرسش پاسخ می‌دهد که دامنۀ موضوع فلسفه نزد علامه طباطبایی چه تفاوتی با ابن‌سینا و ملاصدرا ...  بیشتر

بررسی انتقادی تجرد حافظه در فلسفه‌ی صدرایی

مهدی اسدی

دوره 13، شماره 2 ، بهمن 1401، ، صفحه 1-33

https://doi.org/10.30465/cw.2023.42535.1931

چکیده
  می‌دانیم فلسفه‌ی صدرایی حافظه را مجرد و غیرمادی به‌شمار می‌آورد و از این جهت در برابر فلسفه‌های پیش از خود و نیز دانش‌های امروزی قرار می‌گیرد. در این نوشتار درصددیم به‌نوعی به داوری میان این دو دیدگاه مخالف بپردازیم. بدین منظور نخست به گزارش‌ ادله‌ی فلسفه‌ی صدرایی پیرامون تجرد حافظه می‌پردازیم – خواه در فلسفه‌ی خود صدرا ...  بیشتر

رابطة صور مادی و صور علمی در نظریة شناخت ملاصدرا و کانت

مهدی دهباشی

دوره 2، شماره 2 ، دی 1390، ، صفحه 53-78

چکیده
  یکی از مهم‌ترین موضوعات پیچیده و بحث‌بر‌انگیز شناخت‌شناسی، چه در فلسفة اسلامی و چه در فلسفة غرب، مسئلة کیفیت ارتباط ذهن و عین با یک‌دیگر و به‌عبارتی چگونگی انطباق صور ذهنی با صور عینی و مادی است. این مشکل موجب نابه‌سامانی و تشویش اندیشة فلاسفه در تبیین مطابقت شناخت با عالم خارج شده است. در این مقاله سعی شده است تا بر ...  بیشتر

بررسی و مقایسۀ مبانی اثبات وحدت وجود در اندیشۀ ملاصدرا و ابن‌عربی

عزیز جشان‌نژاد؛ عباس جوارشکیان

دوره 6، شماره 2 ، تیر 1394، ، صفحه 15-41

چکیده
  در تفکر ملاصدرا و ابن‌عربی، از سه جنبة هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی، می‌توان به اثبات وحدت وجود پرداخت، و می‌توان گفت این سه به نوعی در هم آمیخته‌اند. روح افکار ابن‌عربی، چیزی جز وحدت وجود نیست. وحدت وجودی که، مبنای آن، واقع‌گرایی، یا همان اصالت وجود مبتنی بر کشف، شهود و تجربه است. ملاصدرا نیز، با طرح اصالت وجود، راه ...  بیشتر

مسئله فهم در معرفت شناسی ملاصدرا و نظریه فضیلت محور زاگزبسکی

اکرم عسکرزاده مزرعه؛ سید علی علم الهدی

دوره 7، شماره 3 ، آذر 1395، ، صفحه 15-37

چکیده
  چکیده: ملاصدرا و زاگزبسکی دایرۀ معرفت را به فهم وسعت داده اند، معتقدند فاعل شناسا می تواند با کسب فضایل عقلانی و اخلاقی به طور ارادی بستر مناسب شکل گیری باور صادق را مهیا نماید. ایشان فضایل عقلانی را موجد باور می دانند و معتقدند فضایل اخلاقی در مؤدی بودن باور به صدق مؤثرند و رذایل اخلاقی مانع حصول باور صادق هستند. از نظر زاگزبسکی و ملاصدرا ...  بیشتر

ارتباط عقل و دین در فارابی

مهری چنگی آشتیانی

دوره 2، شماره 2 ، دی 1390، ، صفحه 17-34

چکیده
  نقش عقل و کارکرد آن در مدعیات دینی بسیار حائز اهمیت است. رویکرد عقل‌گرایی در جهان اسلام بسیار متفاوت است. مشرب‌های مختلف فلسفی و کلامی و نزاع‌های نظری در جهان همه ناشی از نقش عقل و فرایند عقلانیت‌اند. کندی، فارابی، بوعلی‌سینا، سهروردی، و ملاصدرا از بزرگ‌ترین فلاسفة مشرق‌زمین‌اند که رویکردهای مختلفی در ارتباط عقل ...  بیشتر

اخلاق در نظر و عمل

عبدالله جوادی آملی

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1389، ، صفحه 19-28

چکیده
  انسان دوستی و مفاهیم مرتبط با آن، از جمله مباحثی است که در طول تاریخ بشر، مورد توجه بوده و از اهمیت ویژ‌ه‌ای در روابط انسانی برخوردار است. مفهوم انسان دوستی و مسائل مرتبط با آن، بار‌ها از سوی صاحب‌نظران و اندیشمندان نقد و بررسی شده است. البته این مفهوم، از گسترة معنایی وسیعی برخوردار است و بحث و بررسی تمامی مسائل مربوط به آن، از عهدة ...  بیشتر

گفت‌وگوی عرفا و ابلیس

سیدعلی‌رضا حجازی؛ مریم افرافر

دوره 2، شماره 1 ، شهریور 1390، ، صفحه 19-42

چکیده
    این مقاله به گفت‌‌وگوی عارفان با ابلیس پرداخته است. در‌مجموع سی‌و هشت1 گفت‌‌وگو از متون ادبیات عرفانی انتخاب شده که آن‌ها را از جهات گوناگون همچون تصویر ابلیس، زمان و مکان، جملات، آغازکنندة سخن‌، یک‌طرفه یا دوطرفه بودن گفت‌‌وگوها در دیدار با ابلیس، آشنابودن او برای عارفان، عناصر داستان و مانند آن بررسی ...  بیشتر

مقایسة دیدگاه افلوطین و ملاصدرا دربارة ویژگی‌های نفس

فروغ‌السادات رحیم‌پور؛ محمد نصر اصفهانی

دوره 6، شماره 3 ، مهر 1394، ، صفحه 19-50

چکیده
  موارد تشابه بسیاری بین دیدگاه‌های فلسفی افلوطین و ملاصدرا وجود دارد؛ یکی از این موارد مباحث نفس است. هدف ما در این تحقیق بررسی میزان اشتراک دیدگاه این دو فیلسوف بزرگ در خصوص احوال نفس در سه مقطع نفس قبل از بدن، با بدن، و بعد از بدن است که با شیوة توصیفی ـ ‌‌تحلیلی انجام می‌شود. در اولین مقطع هر دو فیلسوف با اختلافی اندک به وجود نفسِ ...  بیشتر

احاطه علمی انسان کامل از دید صدرا و نسفی

سید علی حقی؛ سیده سمیه حسینی

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 19-34

چکیده
  چکیده نوشتار حاضر کوششی در راستای فهم احاطه علمی انسان کامل از دید صدرا و نسفی است . نگارنده بر این باور است که احاطه علمی انسان کامل ، ارتباط مستقیمی با حقیقت علم و تهذیب نفس دارد . حقیقت علم در نظر صدرا و نسفی نوری از جانب حق‌تعالی است همچنین هر دو بر این نکته واقف‌اند که این نور براثر سیر و سلوک به دست می‌آید .بالاترین مرتبه این نور ...  بیشتر

اخبار از معدوم از منظر ویلیامسون و ملاصدرا و پاسخ به چالش‌ دیدگاه آن‌ها در چهارچوب نظریة علامه طباطبایی

رضا اکبریان؛ سیاوش اسدی

دوره 3، شماره 2 ، بهمن 1391، ، صفحه 21-43

چکیده
  این مقاله در تلاش است به این مسائل پاسخ گوید که: ملاصدرا و ویلیامسون چه راهکاری را برای پاسخ به مسئلة اخبار از معدوم ارائه می‌دهند و نقاط اشتراک و افتراق این راهکارها چیست و به‌علاوه هریک از این راهکارها با چه چالش‌هایی روبروست. ویلیامسون برای حل این مسئله، ضمن تأکید بر مساوقت شیء و موجود، به وجود ضروری اشیا قائل می‌شود. به ...  بیشتر

اصالت وجود و اصالت ماهیت؛ مواجهۀ دو مسئلۀ فلسفی یا دو نظام فلسفی؟

رضا اکبری

دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1392، ، صفحه 21-36

چکیده
  مسئلة اصالت وجود و اصالت ماهیت در ابتدا ممکن است به صورت دو مسئلة مقابل هم جلوه نمایند ولی درواقع دو نظام با مجموعه‌ای از اصول در تقابل با یک‌دیگر قرار گرفته‌اند که در صف مقدم آن دو، اصالت وجود و اصالت ماهیت قرار دارند. برای مثال، توجه به دلیل مبتنی‌بر حرکت اشتدادی نشان می‌دهد که ملاصدرا نظام مبتنی‌بر اصول اصالت ماهیت، نفی حرکت ...  بیشتر

لاادری‌بودن عرفا در مقام ذات

منوچهر خادمی

دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1392، ، صفحه 21-51

چکیده
  تقریر متداول و مرسوم از سخنان عرفا در خصوص مقام ذات حق تعالی، لابشرط مقسمی بودن آن است. اما در این مقاله با الهام از تقسیم‌بندی عمیق و جدیدی که مرحوم غروی اصفهانی از صرف حقیقت، ماهیت، و هویت ارائه داده است اعتبار دیگری که در آن نه لحاظ با غیر، که مفاد لابشرط مقسمی است درنظر گرفته می‌شود و نه عدم لحاظ با غیر را اثبات کرده و این اعتبار ...  بیشتر

روش تحلیل مؤلفه‌های مفهومی تمدن

سیدحسین حسینی

دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 21-45

چکیده
  ویژگی میان‌رشته‌ای بودن مطالعات «تمدن پژوهی»، دایرة نگاه به مسائل این حوزه را از حصر در یک یا چند دستة تخصصی خاص بیرون کرده و در گسترة وسیع‌تری قرار می‌دهد. این چالش به‌ویژه در تحلیل اصل مفهوم تمدن بیش از هر جای دیگر خود را نمایان می‌سازد، چراکه ما با واژه‌ای چندوجهی روبه‌رو هستیم که مفاهیم هم‌عرض دیگری را نیز در جنب خود ...  بیشتر

امکان معرفت عقلی به خداوند متعال از منظر حکیم سبزواری

محمدهادی توکلی؛ اعظم قاسمی

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1396، ، صفحه 21-38

https://doi.org/10.30465/cw.2017.2825

چکیده
  به‌طور معمول در آثار فلسفی مسلمین، معرفت‌پذیری خداوند به‌صورت مستقل مورد بررسی قرار نگرفته است بلکه در بیشتر موارد به‌عنوان یک اصل موضوع تلقی گشته است. حکیم سبزواری علی‌رغم رویکرد منتقدانه‌ای که در نسبت با اندیشه‌های تعطیل‌گرایانه اتخاذ نموده، عقل را بدون مدد الهی عاجز از معرفت خداوند می‌داند و بیان می‌کند آنچه که خداوند را ...  بیشتر

تمایز احاطی در اندیشه‌ی صائن الدین ابن ترکه و اسپینوزا

حسن احمدی زاده

دوره 11، شماره 1 ، شهریور 1399، ، صفحه 21-38

https://doi.org/10.30465/cw.2020.5334

چکیده
  ارتباط میان خداوند و مخلوقات، هم در عرفان اسلامی و هم در سنت دینی و الهیاتیِ غربی، همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است. اساساً عرفا برای تبیین امکان برقراری ارتباط با خداوند و در عین حال، حفظ تعالی او نسبت به مخلوقات، به این بحث توجه جدی داشته‌اند. صائن الدین ابن ترکه، از عرفای بنام قرن هشتم و نهم هجری و از شارحان برجسته‌ی عرفانِ ...  بیشتر

نقد و بررسی نظریۀ انحصار «پاداش و کیفر» در «تجسم اعمال»

کاظم استادی

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1392، ، صفحه 23-49

چکیده
  در دو قرن اخیر، برخی فلاسفة اسلامی نظریه‌ای رواج داده‌اند که آموزة آن، حکایت از این دارد که بهشت و جهنم چیزی نیست به جز تجسم اعمال و رفتار انسان، که به صورت‌های گوناگون برای وی ظاهر می‌شود. این مقاله درصدد آن است تا این آموزه را که مورد مخالفت متکلمین و مورد موافقت فیلسوفان متأخر است پیکره‌سازی و نقد کند. و در آخر این ادعا ...  بیشتر

نقد و بررسی اشکالات علامه طباطبایی بر برهان تضایف در اثبات اتحاد عاقل و معقول

محمدهادی توکلی؛ محمد سعیدی‌مهر

دوره 4، شماره 3 ، آذر 1392، ، صفحه 23-39

چکیده
  برهان تضایف یکی از مهم‌ترین براهینی است که ملاصدرا برای اثبات اتحاد میان عاقل و معقول اقامه کرده است. این برهان پس از ملاصدرا مورد مناقشة فراوانی قرار گرفت؛ برخی از حکما آن را پذیرفتند و برخی دیگر به چالش کشیدند. مرحوم علامه طباطبایی از آن دسته حکمایی است که برهان مذکور را تام ندانسته و بر آن اشکالات متعددی وارد کرده است و خود در بدایة ...  بیشتر

خلاقیت در معماری با الهام از حکمت متعالیه

مرتضی شجاری؛ زکیه‌السادات طباطبایی لطفی

دوره 7، شماره 2 ، شهریور 1395، ، صفحه 23-44

چکیده
  چکیده این جستار ذیل پرسش از مفهوم خلاقیت در معماری به بررسی مفهوم خلاقیت انسان و خلاقیت هنری در حکمت متعالیه پرداخته‌ است. در این راستا، بحث خلافت الهی انسان، وجود ذهنی، تعریف صدرایی از نفس انسان، تناظر مراتب ادراکی او با مراتب عالم، نظریه‌‌‌های ادارکی انسان و جایگاه و نقش عقل و خیال، و مبحث کشف و الهام بررسی گردیدند. بر مبنای این ...  بیشتر