675648c2785e9a3
حکمت معاصر
فلسفه
باز خوانی تحلیلی نقدها و توجیهات وارد شده بر دیدگاه علامه طباطبایی درباره کابرد برهان لمی در فلسفه

محمدعلی وطن دوست؛ مهدی چنعانی

دوره 13، شماره 1 ، تیر 1401، ، صفحه 301-328

https://doi.org/10.30465/cw.2022.41024.1894

چکیده
  یکی از مسائل مهمی که در دوران معاصر توسط علامه طباطبایی در مباحث فلسفی راه پیدا کرده است، کاربرد برهان لمّی در دانش فلسفه است. دیدگاه علامه طباطبایی دو رویکرد مختلف از سوی فلسفه‌پژوهان معاصر را پدید آورده است. برخی دیدگاه ایشان را پذیرفته‌اند و در مقام دفاع از آن برآمده‌اند و گروهی دیگر دیدگاه ایشان را مورد نقد و ارزیابی قرار داده‌اند. ...  بیشتر

بررسی تحلیلی دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی درباره «قلم» با رویکرد فلسفی و روایی

محمدعلی وطن دوست

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 99-118

https://doi.org/10.30465/cw.2019.4209

چکیده
  در آیات و روایات اسلامی، دو اصطلاح «قلم» و «لوح» در کنار هم به کار رفته و از مراتب علم فعلی خداوند دانسته شده است. از همین‌رو، دو اصطلاح یاد شده در فلسفه اسلامی نیز راه یافته و جزو مسائل فلسفه اولی قرار گرفته است. در این میان، فیلسوفانی مانند ملاصدرا، به گونه‌ای اجمالی و علامه طباطبایی، به گونه‌ای تفصیلی، با بهره‌گیری از ...  بیشتر

معناشناسی علم الهی از دیدگاه علامه طباطبایی

مریم باروتی؛ رضا اکبریان؛ محمد سعیدی مهر

دوره 9، شماره 2 ، آذر 1397، ، صفحه 23-45

https://doi.org/10.30465/cw.2018.3448

چکیده
  دیدگاهِ غالبِ علامه طباطبایی در معناشناسی صفات الهی و از جمله علم الهی، دیدگاه " اصلِ معنا"ست. اما این نظریه به عنوان مبنایِ معناشناختی در فلسفه ی علامه، با مبنای معناشناختی دیگری در فلسفه ی ایشان یعنی قاعده ی سیاق، در تعارض است؛ این مقاله سعی دارد که با تبیین سیاقِ کلام و ارائه ی آن به دیدگاهِ اصل معنا، نواقص این دیدگاه را بیان کند ...  بیشتر

بررسی تطبیقی دیدگاه علامه طباطبایی و ویلیام کریگ در باب مسئلة «تقدیرگرایی الاهیاتی»

عبدالرسول کشفی؛ متین طایفه رستمی

دوره 6، شماره 3 ، مهر 1394، ، صفحه 75-100

چکیده
  در برابر «تقدیرگرایان کلامی»، که معتقدند علم پیشین الاهی با ارادة آزاد انسان در تعارض است، «سازگارگرایان» بر این باورند که علم پیشین خداوند با ارادة آزاد انسان سازگار است. «علامه طباطبایی» و «ویلیام کریگ» به گروه اخیر تعلق دارند و برای حل این مسئله راه‌حل ارائه می‌دهند. در این مقاله به بررسی تطبیقی «نظریة ...  بیشتر

نظام فکری علامه طباطبایی: عقل‌گرایی اعتدالی و ایمان‌ورزی خردمندانه

عصمت همتی؛ مهدی دهباشی

دوره 6، شماره 3 ، مهر 1394، ، صفحه 121-141

چکیده
  علامه طباطبایی (1281- 1360 ش) اولین متفکر دوران معاصر است که به بحث‌های معرفت‌شناسی پرداخته است. او در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم به شبهات مکاتب سوفسطایی، شکاکیت، و تجربه‌گرایی افراطی در عدم اعتماد به عقل در دریافت حقیقت پاسخ داده است و فلسفة اسلامی را نظام رئالیستی مبتنی بر عقل‌گرایی معرفی می‌کند. وی هم‌چنین به نقش بی‌بدیل عقل در ...  بیشتر

رازگشایی وقوع خطا در ادراکات حسی در اندیشة خواجه نصیرالدین طوسی و علامه طباطبایی

فروغ السادات رحیم‌پور؛ فاطمه زارع

دوره 6، شماره 1 ، اردیبهشت 1394، ، صفحه 41-65

چکیده
  وقوع خطا در ادراک حسی، به‌کرات برای همگان رخ می‌دهد و رمز‌گشایی از کیفیت و منشأ وقوع آن می‌تواند در بسیاری از مسائل معرفت‌‌‌شناسی مؤثر باشد. با مراجعه به آثار فلاسفه‌ای هم‌چون خواجه نصیر‌الدین طوسی و علامه طباطبایی روشن می‌شود که هر دو فیلسوف معتقدند ادراک حسی حاصل تأثیر امر محسوس در اندام قوة حسی است. به گفتة خواجه و همچنین ...  بیشتر

بررسی تطبیقی دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی در باب سلوک عرفانی

اعظم اسلامی نشلجی؛ رضا اکبریان

دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 1-19

چکیده
  در این مقاله سعی بر آن است تا به مسئلة سلوک عرفانی در تفکر فلسفی ملاصدرا و علامه طباطبایی بپردازیم. مهم‌ترین هدف پژوهش حاضر این است که نشان دهد که نوآوری‌های علامه طباطبایی در این مسئله، بر اساس مبانی نظری فلسفة او، چه بوده است. ملاصدرا اسفار اربعة خود را بر اساس آموزه‌های عرفانی ابن‌عربی، به‌‌خصوص سفرهای چهارگانة انسان برای سلوک ...  بیشتر

بررسی برهان علامه طباطبایی بر اتحاد عاقل و معقول

محمدهادی توکلی؛ محمد سعیدی‌مهر

دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1392، ، صفحه 37-52

چکیده
  اثبات نظریۀ اتحاد عاقل و معقول و پاسخ به ایرادات ابن سینا بر این مسئله، از جمله ابتکارات و نوآوری‌های فلسفی صدرالمتألهین به‌شمار می‌رود. علامه طباطبایی با وجود انتقاداتی که بر یکی از براهین صدرالمتألهین دارد، خود اتحاد عاقل و معقول را می‌پذیرد و برای اثبات آن روش جدیدی را به‌کار می‌گیرد. در این مقاله علاوه‌بر بررسی ...  بیشتر

اخبار از معدوم از منظر ویلیامسون و ملاصدرا و پاسخ به چالش‌ دیدگاه آن‌ها در چهارچوب نظریة علامه طباطبایی

رضا اکبریان؛ سیاوش اسدی

دوره 3، شماره 2 ، بهمن 1391، ، صفحه 21-43

چکیده
  این مقاله در تلاش است به این مسائل پاسخ گوید که: ملاصدرا و ویلیامسون چه راهکاری را برای پاسخ به مسئلة اخبار از معدوم ارائه می‌دهند و نقاط اشتراک و افتراق این راهکارها چیست و به‌علاوه هریک از این راهکارها با چه چالش‌هایی روبروست. ویلیامسون برای حل این مسئله، ضمن تأکید بر مساوقت شیء و موجود، به وجود ضروری اشیا قائل می‌شود. به ...  بیشتر

بررسی نظریة علامه طباطبایی در باب سازگاری ضرورت علّی و اختیار انسان

محمد سعیدی‌مهر؛ سعید مقدس

دوره 3، شماره 2 ، بهمن 1391، ، صفحه 99-123

چکیده
  در تبیین نسبت میان اختیار انسان با ضرورت علّی فعل اختیاری، دو دیدگاه کلی وجود دارد: «سازگارگرایی» که به سازگاری این دو باور دارد و «ناسازگارگرایی» که اختیاری‌بودن فعل را با ضرورت علّی آن ناسازگار می‌داند. علامه طباطبایی در مقام بسط یکی از نظریات سازگارگرایانه، با توسل به «امکان بالقیاس» فعل اختیاری در مقایسه ...  بیشتر

بررسی و نقد دیدگاه‌های ابن عربی، ملاصدرا، و علامه طباطبایی در معناشناسی صفات الهی

رضا برنجکار؛ حسین حجت‌خواه

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 1-32

چکیده
  معناشناسی اسما و صفات الهی از مباحث مهم اعتقادی در حوزة فلسفة دین، فلسفه، کلام، عرفان، و دین‌پژوهی معاصر است. این بحث در حوزة علوم اسلامی بیش‌تر با عنوان تشبیه و تنزیه مطرح می‌شود. ابن ‌عربی تشبیه را در عین تنزیه و تنزیه را در عین تشبیه می‌داند. از دید وی، شباهت صفاتِ خداوند و ممکنات در این است که صفات خداوند تجلیات او و ...  بیشتر

مسئلة باور پایه و نظام معرفتی علامه طباطبایی

قاسم پورحسن

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 33-54

چکیده
  نظریة مبناگرایی یکی از دیرینه‌ترین و مهم‌ترین رهیافت‌ها در معرفت‌شناسی تلقی ‌می‌شود. از دو قسم اساسی مبناگرایی، مبناگرایی کلاسیک و معتدل، در مقالة حاضر، مبناگرایی کلاسیک را انتخاب کرده‌ایم و از دو شکل مبناگرایی درون‌گرایانه و برون‌گرایانه، دومی را بررسی می‌کنیم. در نوشتار حاضر هر دو دسته از مبناگرایی ساده ...  بیشتر