مهدی فیاض؛ سیّدمحمّدعلی تقوی؛ محمّدرضا رضوانی
چکیده
آیرونی یکی از مضامین محوری اندیشهی ریچارد رورتی است. این مفهوم سابقهای دیرپا در تاریخ فلسفه دارد؛ نخستین بار در دوران یونان باستان برای توصیف روش تجاهُلگرایانهی سقراطی بهکار گرفته شد و مورد توجّه اندیشمندان بزرگی همچون سورن کیرکگور قرار داشت. از سویی دیگر مفهوم رندی نیز تاریخی طولانی و پُرپیچ و خَم در زبان فارسی دارد. این ...
بیشتر
آیرونی یکی از مضامین محوری اندیشهی ریچارد رورتی است. این مفهوم سابقهای دیرپا در تاریخ فلسفه دارد؛ نخستین بار در دوران یونان باستان برای توصیف روش تجاهُلگرایانهی سقراطی بهکار گرفته شد و مورد توجّه اندیشمندان بزرگی همچون سورن کیرکگور قرار داشت. از سویی دیگر مفهوم رندی نیز تاریخی طولانی و پُرپیچ و خَم در زبان فارسی دارد. این مفهوم بهطور خاص جایگاهی کانونی در شعر حافظ دارد و اهمّیت آن تا جایی است که «رندی» را منسجمترین آموزهی اندیشهی حافظ پنداشتهاند. هدف اصلی از انجام پژوهش پیشِرو، فراهم آوردن امکانی است برای مقایسهی دو مفهوم رندی و آیرونی در منظومهی فکری دو اندیشمند برجسته، که در دو بستر متفاوت فرهنگی زیسته و بالیدهاند.. چنین مقایسهای گرچه در نظر اوّل نامأنوس، نامُمکن و یا دستِکم همراه با دشواری مینُماید امّا علیرغم تفاوتهای فرهنگی-زبانی حافظ و رورتی، مشابهتهای بسیاری میان دو مفهوم پیشِ چشم خواننده قرار میدهد. آیرونیست رورتی همچون رند حافظ شخصیتی است پرسشگر و استقلالطلب که نگاهی آمیخته بهتردید دارد. رند و آیرونیست افرادی آزاد و بازیگوشاند و خلّاقانه در اندیشهی ارائهی بدیلند. از سویی، ظرفیتهای زبان شاعرانه به حافظ این امکان را میدهد تا رند را شخصیتی معرّفی کند که بیپروا وارونهگویی میکند امّا تلاش آیرونیست رورتی معطوف به تمهید واژگانی کمتناقض است که جهانی نو بیافریند.