نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

• داود حسینی

دانشگاه تربیت مدرس تهران

چکیده

چکیده: صدرا در أسفار استدلالی را علیه موجودیت وجود به سهروردی نسبت می‌دهد که از این قرار است: «موجود» یعنی دارای وجود؛ حال اگر وجود موجود باشد دارای وجود است و از تکرار این استدلال، تسلسل وجودها لازم می‌آید؛ پس وجود موجود نیست. حامیان حکمت متعالیه پس از صدرا و تقریباً همه معاصران این استدلال را به تبع صدرا به سهروردی نسبت داده‌اند. دلایلی تاریخی می‌آورم که این استدلال از آنِ سهروردی نیست. مشخصاً سهروردی نسخه‌های متفاوت این استدلال را به مخالفان اتباع مشائیان و خصوصاً ابن سهلان نسبت می‌دهد. بیش از این، او اظهار می‌کند که اتباع مشائیان به این استدلال‌ها پاسخ‌های درخور داده‌اند. شواهدی ارائه می‌کنم این انتساب‌های سهروردی مقرون به صحت هستند. همچنین با تحلیل استدلال‌های تسلسل سهروردی نشان می‌دهم که هیچ‌کدام از استدلال‌های تسلسلی که سهروردی بر آن صحه گذاشته است، مبتنی بر مقدمه‌ای درباره مفهوم «موجود» نیستند. به جای آن این استدلال‌ها همگی دارای مقدمه‌های متافیزیکی اصیلی هستند. از این یافته‌ها نتیجه می‌گیرم که استدلال تسلسل یاده شده تفسیر نادرستی از متن سهروردی در حکمة الإشراق است. ریشه این تفسیر نادرست را می‌توان تا شرح قطب رازی ردیابی کرد. در ادامه تفسیر مطلوبی از استدلال او در حکمة الإشراق ارائه می‌کنم. دلایلی اقامه می‌کنم که این استدلال دشوارتر از آن است که از ابتدا به نظر می‌رسیده است: به نظر می‌رسد که این استدلال تسلسل راه گریز ساده‌ای جز قائل شدن به وحدت شخصی وجود برای حامی موجودیت وجود باقی نمی‌گذارد.

کلیدواژه‌ها

• وجود
• موجود
• استدلال تسلسل سهروردی
• اتباع مشائیان
• ابن سهلان
• صدرا

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

Existence's Having Existence and the Regress Argument

چکیده [English]

Abstract: Mullasadra in Asfar attributes to Suhrawardi an argument against the existence of existence as follows: To exist means to have existence; now, if existence exists, it has existence, and by repeating this argument a vicious regress arises; then existence does not exist. The followers of transcendent philosophy after Mullasadra and almost all contemporary researchers attribute such an argument to him. I give some reasons against this attribution. Suhrawardi himself attributes versions of this argument to the opponents of the followers of the Peripatetics, namely Ibn Sahlan. Moreover, he claims that the followers of the Peripatetics have their own response to this argument. I provide some evidence for his claim. I then analyze his real regress arguments and show that none of them rests on a semantic premise about 'to exist'. Instead, they have metaphysical assumptions, as they should. I conclude that the said regress argument is a misinterpretation of his texts in Hihmat al-Ishragh. This misinterpretation goes back at least to Qutb al-Din Shirazi's commentary. Finally, I present a proper interpretation of Suhrawardi's real regress argument in Hihmat al-Ishragh. I argue that the struggle with this argument is harder than it seems: there is no easy way out of the argument other than to admit the unity of existence.

کلیدواژه‌ها [English]

• existence
• existent
• Suhrawardi&rsquo؛ s regress argument
• the followers of the Peripatetics
• Ibn Sahlan
• Mullasadra