675648c2785e9a3
حکمت معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد تمام و عضو هیأت علمی گروه فلسفه، دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه تبریز.

2 دانشجوی دکتری تخصصی معماری اسلامی دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز(نویسنده مسئول).

3 دانشیار و عضو هیأت علمی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.

چکیده

حرکت لازمه‌ی ادراک معمارانه است. فضای معماری به واسطه خواص پویایی، سیالیت و مکث، موجبات حرکت فیزیکی، بصری و ذهنی را در ناظر فراهم می‌آورد.در فلسفه، عامل حرکت مبنای ادراک حقایق جهان مادی است. فیلسوفان اسلامی، حرکت را امری کمالی و دارای غایت می‌دانستند که مشمول اصل قوه و فعل است.طبق نظریه‌ی حرکت جوهری ملاصدرا، وجود مادی به واسطه‌ی حرکت دائمی خود به سمت وجود روحانی، با طی مراتب و گذر از عوالم محسوسات، خیالات و معقولات به ادراک حقیقی جهان نائل می‌شود.پژوهش حاضر از نوع کیفی تحلیلی-توصیفی بوده و راهبرد پژوهش مطالعه ی موردی با رویکرد تفسیری می‌باشد. این مقاله با تحلیل تجربه‌ی ادراکی ناظر در مسجد جامع تبریز، مقارنه‌ی حرکت و ادراک در فلسفه و معماری را مورد بررسی قرار می دهد. از نتایج عمده‌ی پژوهش، بین مراتب استکمالی بدن تا نفس در کسب معرفت بر مبنای فلسفه‌ی حرکت جوهری و مراحل ادراک تجربی فضا از ماده به معنا در معماری اسلامی، هم خوانی قابل توجهی مشاهده می‌شود. معماری اسلامی با ایجاد فضای معنوی خاص همواره بستری برای کشف و شهود درونی ناظر فراهم می‌ساخته و با توجه به ویژگی‌های سیالیت، تجربه‌ی ادراکی ناظر را از نازل‌ترین مراتب به سوی کامل‌ترین آن هدایت می‌کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Levels of fluid space perception in TabrizJame mosque; Through the concept of Movement in MullaSadra's votes

نویسندگان [English]

  • morteza shajari 1
  • safa salkhi 2
  • maziar asefi 3

1 Full Professor and faculty member, University ofTabriz, Department of Philosophy, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages

2 Ph.D. Candidate in Islamic Architecture(Corresponding Author), Tabriz Islamic Art University, Faculty of Architecture & Urban Planning

3 Associate Professor,Tabriz Islamic Art University, Faculty of Architecture & Urban Planning

چکیده [English]

Motion is necessary for architectural perception. Architecturalspace provides the observer with physical, mental, and intuitivemovement due to dynamic properties, fluidity and pause.In philosophy, the cause of the motion is the basis of perceiving the facts of the material world. Islamic philosophers believed that motion was related toperfection and has an aim to pursue that been subject to the principle of potential and action.According to MullaSadra theory ofSubstantial Movement, the material existence through its constant movement toward the spiritual presence, by passing through the realms of sensibility, imagination andrationality, is achieved through the true perception of the world.The research methodology is qualitative particularly analytical-descriptive one and with an interpretive approach, the research strategy is a case study. Through analyzing the perceptual experience of the observer in themosque of Tabriz, this research views the implication of movement and perception inboth philosophy and architecture.From the main findings of the study, there is a significant correlation between the steps toward perfection from the body to the soul in acquiring knowledge based on the philosophy of Substantial Movement and the stages of experiential perception of space from material to meaning in Islamic architecture.With thecreation of a particular spiritual environment, Islamic architects of Iran have always provided a place for theobserver's inner discovery and intuition, and according to its fluiditycharacteristics, the perceptual experience of the observer was guidedfrom the lowest to its highest.

کلیدواژه‌ها [English]

  • space perception
  • movement
  • fluid space of mosque
  • Mullah Sadra'sSubstantial Movement
  • Tabriz Jame Mosque
ارجح ، اکرم. (1379). رمزپردازی در مسجد. مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی معماری مسجد-افق آینده. جلد اول. دانشگاه هنر.
اعتمادالسلطنه، محمد حسن خان. (بدون تاریخ). مرآه البلدان (جلد 4). تدوین کنندگان: ع. نوایی و م. محدث، انتشارات دانشگاه تهران.
بروجردی، اشرف. (1376). بررسی تطبیقی روشهای تربیتی در مکتب رفتارگرایی و مکتب اسلام. فصلنامه‌ی فرهنگ. شماره 23و 22. صص 350-337.
پاپکین ، ریچارد؛ استرول، آوروم. (1374). کلیات فلسفه. مترجم: ج. مجتبوی، تهران: انتشارات حکمت.
پروند، شادان؛ تولایی، نوین. (1376). آشنایی با ویژگیهای فضایی- مکانی مسجد در ایران. معماری مسجد، مجموعه مقالات همایش معماری مسجد؛ گذشته، حال، آینده. اصفهان: انتشارات دانشگاه هنر، دانشکده پردیس اصفهان.
پنج تنی، منیره؛ منصوریان، یزدان؛ مبینی، مهتاب (1396). پدیدارشناسی تجربه‌ی زیباشناختی مکان: مطالعه‌ی موردی میدان نقش جهان. نشریه‌ی پژوهش‌های فلسفی. دانشگاه تبریز. سال 11. شماره 20. صص. 60-23.
.................. . (1394). حرکت درادبیات و معماری.. بازیابی از باشگاه مهندسان ایران: http://www.iran-eng.com.(2013.10.10).
دامیار، سجاد؛ ناری قمی، مسعود. (1391). مطالعه تطبیقی مفهوم فضا در معماری بومی و معماری مدرن. نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی. شماره1. دوره 17، صص 72-65.
رضازاده ، راضیه. (1380). تأثیر شکل معماری مسجد در درک و انتقال معانی و مفاهیم. معماری مسجد-افق آینده. جلد اول. دانشگاه هنر.
ستاری ساربانقلی، حسن. (1380). تجلی عرفان، نور و رنگ در معماری مساجد. معماری مسجد-افق آینده. جلد دوم. دانشگاه هنر.
سلیمانی، محمد. (1378). انتزاع گری در مساجد ایران. مجموعه مقالات همایش معماری مسجد؛ گذشته،حال، آینده. دانشگاه هنر، دانشکده پردیس اصفهان.
شیرازی، صدرالمتألهین. (1383). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة. جلد 3. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
شولتز، کریسین نوربرگ. (1353). هستی، فضا و معماری. مترجم: محمد حسین حافظی. تهران: کتابفروشی تهران.
عرفانیان، جواد؛ رسا، پریسا. (1376). رابطه بین صورت و معنا در فرآیند شکل گیری مسجد. همایش معماری مسجد؛ گذشته،حال،آینده. دانشگاه هنر، دانشکده پردیس اصفهان.
فیروزیان ، محمد. (1392). تحلیل سیالیت فضایی در معماری اسلامی ایران. اولین کنفرانس معماری و فضاهای شهری پایدار. مشهد: گروه پژوهش های کاربردی پرمان.
کاپلستون، فردریک. (1362). تاریخ فلسفه.جلد 1.. مترجم: ج. مجتبوی. تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
کاوندی، سحر. (1384). معرفت شناسی ادراک عقلی از نظر ملاصدرا. نامه حکمت، شماره 2. دوره 3. صص 107-89.
کربلایی تبریزی، حافظ حسین. (1383). روضات الجنان و جنات الجنان. تدوین: م. سلطان القرایی. نشر ستوده.
گروتر کورت،یورگ. (1386) .زیبایی شناسی در معماری.مترجم: جهانشاه پاکزاد،عبدالرضا همایون. چاپ سوم. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
محمد حجازی، مهرداد. (1380). سمبولیسم در معماری مسجد. معماری مسجد - افق آینده. دانشگاه هنر.
مددپور، محمد. (1387). حکمت انسی و زیبایی شناسی عرفانی هنر اسلامی. تهران: انتشارات سوره ی مهر.
معماریان، غلامحسین. (1386). سیری در مبانی نظری معماری . سروش دانش.
ملازاده، کاظم؛ محمدی، مریم. (1379). مساجد تاریخی. نسخه چاپ دوم. تهران: انتشارات سوره.
ملاصدرای شیرازى، صدرالمتألهین. (1282ق ). اسفار. جلد 3. انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا، صدرالمتألهین. (1394). شناخت شناسی. بازیابی از پایگاه اطلاع رسانی بنیاد حکمت اسلامی صدرا: .http://www.mullasadra.org (2018.3.12)
مومنی، ناصر. (1391). واکاوی دیدگاههای صدرایی پیرامون فرآیند ادراک حسی. مجله علمی-پژوهشی متافیزیک، شماره 13. دوره ی جدید. سال چهارم. صص 30-15.
مهدوی نژاد، محمدجواد؛ ناگهانی، نوشین. (1390). تجلی مفهوم حرکت در معماری. فصلنامه علمی-پژوهشی شهر ایرانی اسلامی. شماره 3. دوره 1. صص 21-34.
مینورسکی، ولادیمیر. (1337). تاریخ تبریز. مترجم: ع. کارنگ. تبریز.
نادر میرزا. (1351). تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز. ب‍ا م‍ق‍دم‍ه‌ و ش‍رح‌ و ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ات‌ و ت‍ن‍ظی‍م‌ ف‍ه‍رس‍ت‍ه‍ای‌ لازم‌ از: م‍ح‍م‍د م‍ش‍ی‍ری‌. ‌ نشر اق‍ب‍ال. چاپ سوم. ت‍ه‍ران.
نجفی افرا، مهدی. (1388). معنی و وجود حرکت در فلسفه ابن سینا. فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینه معرفت. شماره 20. دوره 7.  صص25-1.
نورمحمدی، سوسن. (1390). جایگاه انسان در تحول معنای فضای معماری در قرن نوزدهم و بیستم. نشریه صفّه. دانشگاه شهید بهشتی. شماره 53. دوره 2. صص. 209-197.
............ . (1394). مستند ایران: مسجد جامع تبریز. http://www.telewebion.com(2018.3.12)
 
 
Chan,C. (2012). Motion in design. Retrieved from http://www.public.iastate.edu.(2018.3.12).
Collins, P. (2014). Encyclopaedia Britannica. http://www.britannica.com.(2015.5.6).
Dursun , P. (2009). Architects are Talking about Space. 7th International Space Syntax Symposium.School of Architecture and the Built Environment, Stockholm.
Harris, y. (2002). Architecture and Motion: Ideas on Fluidity in Sound, Image and Space. Baden-Baden. Germany: Proceedings of 2nd international Symposium on Systems Research in the Arts.
Bourdieu, P. (1984). Distinction: A Social Critique of the Judgment of. Translated by R. Nice.Cambridge, MA: HarvardUniversity Press.
Kurtuncu, B. K. (2008). Decoding Spatial Knowledge and Spatial Experience. Amsterdam: Proceedings of Design Train Congress.
Porter, t. (1997). the architects's eye: The Architect's Eye: Visualisation and depiction of space in arc_itecture. london: E & FN Spon.
Gibson, James J., (2014), The Ecological Approach to Visual Perception: Classic Edition (Psychology Press&Routledge Classic Editions),2nd edition, New York: Psychology Press.
Wollfin. H. (1885), Principles of Art History: The Problem of the development of style in later art, Translated: M. D. Hotlinge, New York: Dover.
Lipps, Theodore, (1897), Raumaestheetik und geometrisch - optische tauschungen, Leipzig; Barth.
Nohl, W. (2001) Sustainable landscape use and aesthetic perception preliminary reflections on future landscape aesthetics. Landscape and Urban Planning54(1–4): 223–237.