675648c2785e9a3
حکمت معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

فیلسوفان از گذشته تا کنون کوشیده اند با رویکردی فلسفی پرده از زوایای پنهان پدیده ای که آن را «درد» می نامیم، بردارند. یکی از پرسش‌های اساسی و مقدماتی در این زمینه، پرسش از چیستی (ماهیت) درد است. ابن سینا به مسئله چیستی درد پرداخته است. در نظر ابن سینا مفهوم درد مفهومی بدیهی نیست و از این رو، می توان - بلکه باید- آن را تعریف کرد. وی در کتاب الاشارات و التنبیهات خود تعریف دقیقی عرضه کرده است که بر اساس آن درد عبارت است از ادراک و نایل شدن (رسیدن) به آن چه که نزد ادراک کننده آفت و شر است از آن جهت که آفت و شر است. خواجه نصیرالدین طوسی در شرح خود بر کتاب الاشارات و التنبیهات کوشیده است تحلیل دقیقی از این تعریف ارائه کند. با این حال به نظر می رسد تعریف ابن سینا، علی‌رغم دقت بسیار، ابهاماتی را به دنبال دارد مانند اینکه آیا درد صرفاً یک امر ذهنی (سابجکتیو) است یا اینکه از ویژگی عینی هم برخوردار است. افزون براین، روشن نبودن تمایز «علم حصولی/ علم حضوری» در فلسفه شیخ سبب شده است که در این تعریف، خصیصه حضوری بودن درد به مثابه نوعی ادراک به دشواری بیان شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ibn Sina on the Nature of Pain

نویسنده [English]

  • Mohammad Saeedi Mehr

Professor of Philosophy, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran

چکیده [English]

From the past, philosophers through philosophical approaches have tried to uncover the hidden aspects of the phenomenon that we call ‘pain’. One of the basic questions in this regard is the nature of pain to which Ibn Sina has addressed. Avicenna believes that the concept of pain is not self-evident, sonot only onecan define it, but should do so. In his book Al-Isharatva Al-Tanbihāt, he has provided a precise definition of pain,according to whichpain is the perception of what is perceived as a pest and evil qua pest and evil. Nasir al-Din Tusi, in his commentary on the book, has given a detailed analysis of this definition. In spite of its precision, it seems that Ibn Sina's definition suffers from someambiguities, for exampleit is not clear whether the pain is merely a subjective matter or has objective features. Moreover, the lack of clarity in the distinction between acquirable (mediated) knowledge and direct (unmediated) knowledge in Sheikh’s philosophy, has made it difficult to express the being directness feature of pain as a kind of perception, in this definition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • definition of pain
  • perception
  • direct knowledge
  • Avicenna
آهنچی، امید و محمد سعیدی مهر (1390)، «بازخوانی مفهوم مزاج بر پایه پزشکی مدرن»، فلسفه علم، شماره 2، صص 1 تا 24
ابن سینا، شیخ الرئیس ابوعلی (1375)، الاشارات و التنبیهات، شرح نصیرالدین الطوسی و شرح شرح قطب الدین الرازی، قم، نشر البلاغه.
________________ (1404الف)، الشفا (الطبیعیات)، ج 2، تحقیق ابراهیم مدکور، محمود قاسم، قم، مکتبه آیه الله المرعشی
________________ (1404ب)، الشفا (الالهیات)، قم، مکتبة آیة الله المرعشى
________________ (1426ق.)، القانون فی الطب، بیروت، دار احیاء التراث العربی
بهمنیار، ابوالحسین بن المرزبان آذربایجانی، (1375ش.)، التحصیل، تصحیح مرتضی مطهری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
الرازی، فخرالدین، (1411 ق.)، المباحث المشرقیه فی علم الالهیات و الطبیعیات، چاپ دوم، قم، انتشارات بیدار
________________ ( 1404ق.) شرح الفخرالرازی علی الاشارات، قم ، مکتبه آیه الله المرعشی
حلّی (علامه)، حسن بن یوسف المطهر(1371 ش.)، الجوهر النضید، قم، انتشارات بیدار
___________ (1413 ق.)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم، مؤسسه النشر الاسلامی
___________ (1419 ق)، نهایه المرام فی علم الکلام، مقدمه و تحقیق جعفر سبحانی، 3 ج، قم، موسسه الامام الصادق (ع)
تفتازانی، سعدالدین، (1371)، شرح المقاصد، تحقیق عبدالرحمن عمیره، قم، انتشارات شریف رضی
سعیدی مهر، محمد، (1395)، «چرایی درد از دیدگاه ابن سینا»، حکمت سینوی، سال 20، شماره 56
طوسی، خواجه نصیرالدین، (1405 ق)، تلخیص المحصل، چاپ دوم، بیروت، دارالاضواء
لاهیجی، عبدالرزاق، (بی تا)، شوارق الالهام، اصفهان، انتشارات مهدوی
جرجانی، سید میر شریف، (1373 ق)، شرح المواقف، 4 ج، قم، انتشارات شریف رضی
ملاصدرا، صدرالدین محمد بن ابراهیم، (1981 م.)، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، 9جلد، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث
 
Aydede, Murat (ed.), (2005), Pain; New Essays on Its Nature and the Methodology of Its Study, Cambridge, MIT press.