675648c2785e9a3
حکمت معاصر

سیر معرفت‌شناختی انسان کامل در دو قوس نزول و صعود از دیدگاه صدرالمتألهین شیرازی

مریم صانع‌پور

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1392، ، صفحه 87-115

چکیده
  مقالۀ حاضر در یک فرایند جریان‏شناسانه، حکمت متعالیة صدرالمتألهین را مورد مداقه قرار داده و عقل کلی را که همان نور انسان کامل است به‏ عنوان صادر اول و مبدأ فیضان عقول در مراتب تشکیکی معرفی کرده است؛ عقلی که در قوس نزولی‌اش مرحله به مرحله از وحدتِ وساطت جمعیه به طرف کثرات تا عقل بالقوه پیش می‌رود و سپس در سیر صعودی از عقل بالقوه ...  بیشتر

راهبرد آموزشی تجربۀ زیبایی‏شناختی بر مبنای اندیشه‏های معرفت‏شناسی استاد جعفری

زهره متقی؛ رضاعلی نوروزی

دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1393، ، صفحه 87-107

چکیده
  رویکرد معرفت‌شناختی هر متفکر در نوع نگرش تربیتی او تأثیر‌گذار است و روند فعالیت معلم در فرایند یادگیری را تعیین می‏کند. این مقاله، بر اساس مبانی معرفت‏شناسی علامه محمدتقی جعفری، با رویکرد کیفی و روش توصیفی ـ استنتاجی به بررسی ضرورت‏های استفاده از تجربة زیبایی‏شناختی در آموزش پرداخته است. لذا در آغاز بر اساس اسناد موجود، عناصر ...  بیشتر

نقد و بررسی نظریة وحدت شخصی وجود (با رویکرد کلامی ـ فلسفی)

طاهره صاحب‌الزمانی

دوره 5، شماره 4 ، بهمن 1393، ، صفحه 87-104

چکیده
  در بینش ملاصدرا، وجود حقیقتی منحصر و مختص به ذات الهی است؛ اگرچه ملاصدرا بر وحدت وجود تکیه کرده است، کثرت را نیز قبول و توجیه کرده است. به بیان وی عالم هستی با تمام مظاهر و مراتبش و با این گستردگی چیزی جز تجلی الهی و ظهور جمال و جلال ربانی نیست. حال اگر در عالم هستی تحقق چیز دیگری به جز یک وجود اصالت ندارد، چگونه این عالم هستی با این همه ...  بیشتر

تحلیل انتقادی دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی در مسئله اتّحاد عاقل و معقول

فاطمه معین الدینی؛ علیرضا کهنسال؛ سید مرتضی حسینی شاهرودی

دوره 7، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 87-109

چکیده
  ملاصدرا نظر مشائیان در باب روحانیة الحدوث بودن نفس را نمی پذیرد و با اثبات حرکت جوهری، به جسمانی بودن نفس در ابتدای خلقت و حرکت تکاملی آن باور دارد. به عقیده صدرا،آنچه در سیر تکامل جوهری نفس، موجب استکمال آن می گردد، ادراکات نفس است و هر مُدرَک با اتّحاد با مرتبه ای از مراتب نفس، آن را تکامل می بخشد. علّامه طباطبائی مدّعا و برهان صدرالمتالّهین ...  بیشتر

نقدی بر تبیین صدرائیان از اختیار حق متعال

سعید مقدّس؛ احمد بهشتی

دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 89-112

چکیده
  این پرسش به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ گروهی به سازگاری این دو باور دارند و دسته‌ای دیگر مختاربودن خدا را با وجوب اراده و فعل وی ناسازگار می‌دانند. سازگارگرایان با دو رویکرد کلی به دفاع از موضع خود می‌پردازند: در رویکرد نخست، پنج توجیه ارائه می‌دهند تا نشان دهند که واجب‌الاراده و واجب‌الفعل بودن خداوند، منافاتی با اختیار وی ندارد؛ ...  بیشتر

کارکردشناسی خیال در فرآیند «غایت‌اندیشی» و «غایت‌گزینی» در مبادی صدور فعل

محمدحسین وفائیان؛ احد فرامرز قراملکی

دوره 8، شماره 1 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 91-111

https://doi.org/10.30465/cw.2017.2711

چکیده
  «اندیشیدن به غایت»، «سنجش بین غایات احتمالی» و «گزینش نهایی غایت و هدف مطلوب»، اولین مرحله -مرحله شناخت- از مراحل صدور فعل نزد فیلسوفان مسلمان در تحلیل فلسفه‎‌ عمل است. تحلیل‌های ناظر به شناخت غایت و هدف‌گزینی در این مرحله، از سنخ مباحث شناخت‌شناسی بوده و از این رو متاثّر از قوای ادراکی انسان و به‌خصوص قوّۀ خیال ...  بیشتر

زن و عقلانیت برمبنای انسان‌شناسی فارابی‬‬‬‬‬‬‬‬

زینب برخورداری؛ سمیه خوشدونی فراهاین

دوره 7، شماره 2 ، شهریور 1395، ، صفحه 93-117

چکیده
  چکیده   در آرای اندیشمندان و نیز فارابی، درباره زنان، عباراتی دال بر نسبت ضعف ونقص عقل به آنان وجود دارد که سوءبرداشت­ها و ابهاماتی را درپی داشته­است. جستجو در آرای انسان‌شناسی فارابی و تطبیق نظرات وی در مورد زن، راهی است برای تشخیص و برخورد منطقی با تمایزات زن و مرد. انسان­شناسی فارابی نشان می­دهد، زن و مرد ازلحاظ برخورداری ...  بیشتر

هستی شناسی ارزش از منظر حکمت متعالیه با تاکید بر مساله‌ی شر و حسن و قبح

حبیب الله دانش شهرکی؛ علی صادقی نژاد

دوره 9، شماره 2 ، آذر 1397، ، صفحه 93-113

https://doi.org/10.30465/cw.2019.3587

چکیده
  مساله‌ی ارزش‌داوری در فلسفه‌ی اخلاق، فلسفه‌ی حقوق و فلسفه‌ی دین از این جهت حائز اهمیت است که مشخص می‌کند چه چیزی اساسا قابل ارزش‌گذاری است و کجا ارزش مثبت یا منفی بدان تعلق می گیرد، فلذا نیازمند بررسی‌های فلسفی است. از این منظر حکمت متعالیه به عنوان فلسفه‌ای که باید فلسفه‌های مضاف از دل آن استخراج شوند می‌بایست درباره‌ی این ...  بیشتر

نظریة حرکت جوهری در ترجمه

سالار منافی اناری؛ عصمت شاهمرادی

دوره 6، شماره 1 ، اردیبهشت 1394، ، صفحه 95-105

چکیده
  این پژوهش با تمسک به نظریة حرکت جوهری ملاصدرا، به سیر در لایه‌های معنایی متن، و بررسی چند‌معنایی و ابهام واژگانی، و ساختاری آن می‌پردازد و با تعریف جوهر و حقیقت متن، در جست‌وجوی پاسخ به این پرسش است که آیا در فرایند ترجمه، متن مبدأ، حقیقتی متکثر بالذات، در سیلان، نسبی، و دسترسی‌ناپذیر دارد یا علی‌رغم شخصی‌بودن فهم، حقیقتی واحد ...  بیشتر

نظریة ادراکات اعتباری و فلسفه‌های مضاف

حسین هوشنگی

دوره 2، شماره 2 ، دی 1390، ، صفحه 97-106

چکیده
  نظریة ادراکات اعتباری نظریه‌ای ابداعی و ابتکاری است که به‌واسطة لوازم و استلزاماتش در حوزة ادراکات عملی یا به‌تعبیر سنتی حکمت عملی، سرشت و سرنوشت جدیدی می‌یابد. این نظریه با مطرح‌ساختن تبیینی خاص از نحوة شکل‌گیری دانش‌های عملی انسان در تعامل با واقعِ زیستی و روانی انسان با محیط طبیعی و اجتماعی او، دست‌مایه و زمینة ...  بیشتر

بررسی نظریة علامه طباطبایی در باب سازگاری ضرورت علّی و اختیار انسان

محمد سعیدی‌مهر؛ سعید مقدس

دوره 3، شماره 2 ، بهمن 1391، ، صفحه 99-123

چکیده
  در تبیین نسبت میان اختیار انسان با ضرورت علّی فعل اختیاری، دو دیدگاه کلی وجود دارد: «سازگارگرایی» که به سازگاری این دو باور دارد و «ناسازگارگرایی» که اختیاری‌بودن فعل را با ضرورت علّی آن ناسازگار می‌داند. علامه طباطبایی در مقام بسط یکی از نظریات سازگارگرایانه، با توسل به «امکان بالقیاس» فعل اختیاری در مقایسه ...  بیشتر

شناخت هنر اسلامی در نظام اندیشگانی موزه‌های غرب

مریم دشتی زاده؛ اصغر جوانی؛ فرزان سجودی

دوره 6، شماره 4 ، اسفند 1394، ، صفحه 99-115

چکیده
  چکیده شناخت هنر اسلامی فارغ از مباحث هستی‌شناختی و معرفت ذوقی و شهودی متأثر از ورود آثار هنری به موزه (به‌مثابة محصول فرهنگی تمدن غرب) و نظام معرفت‌شناختی متمایز آن است. حرکت هنر اسلامی در امتداد زمان و مکان و حضور در نظام اندیشگانیِ دیگری، بر کیفیت حصول معرفت مخاطب تأثیر می‌گذارد. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و بهره‌گیری از ...  بیشتر

بررسی و نقد تاریخ‌گرایی و ساختارگرایی در اندیشۀ محمدعابد ‌جابری

فرامرز میرزازاده احمدبیگلو

دوره 6، شماره 3 ، مهر 1394، ، صفحه 101-120

چکیده
  محمدعابد ‌جابری برای یافتن راه‌کاری به‌منظور برون‌رفت از فضای فکری مسدود عربی ـ اسلامی به تحلیل «سنت» و «گذشتة» آن روی‌ آورد و با نگرشی تاریخی و ساختارمند و در چهارچوب عقلانیت انتقادی سه نظام فکری بیانی، عرفانی، و برهانی را در ساختار آن تشخیص داد. روش‌شناسی تاریخ‌گرایانه و ساختارگرایانه به فکر وی سمت و سویی داده است ...  بیشتر

تبیین رابطه مزاج واخلاق، کارکرد اخلاقی عقل در فلسفه ملاصدرا

ملیحه خدابنده بایگی؛ سید مرتضی حسینی شاهرودی؛ جعفر مروارید

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 103-131

https://doi.org/10.30465/cw.2020.4611

چکیده
    نگاه وجودی ملاصدرا به بحث مزاج، تئوری خاص وی در مسئله حدوث جسمانی نفس، نگرش ویژه او در رابطه نفس و بدن و همچنین مقوله طلایی حکمت متعالیه که حرکت جوهری می­باشد، همگی در کنار یکدیگر، اضلاع و ابعاد هندسه­ای منظم را تبیین و تنقیح می­نمایند که به راوی حکمت عملی، اجازه گام برداشتن در عرصه اخلاق را آ­ن­هم در صحنه جسم و جسمانیت ...  بیشتر

فروکاهشِ تلازم به علّیت؛ نزاعی در سنت فلسفه اسلامی

امیرحسین زادیوسفی

دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1400، ، صفحه 109-136

https://doi.org/10.30465/cw.2021.6836

چکیده
  آیا رابطه تلازمی میان دو شیء رابطه­ای اصیل است یا اینکه این رابطه به رابطه­ یا روابط دیگری فروکاسته می­شود؟ اگر پاسخ مثبت است، آنگاه، رابطه تلازمی میان دو شیء به چه رابطه (روابط) متافیزیکی دیگری فروکاسته می­شود؟ از نظر فیلسوفان مسلمان پاسخ پرسش اول مثبت است. اما آنها در پاسخ به پرسش دوم به دو دسته تقسیم شده و هر دسته نظریه­ای ...  بیشتر

ایده جهان پویا در تبیین رابطه انسان با خدا «براساس حکمت متعالیه»

فاطمه سلیمانی دره باغی

دوره 11، شماره 2 ، بهمن 1399، ، صفحه 113-132

https://doi.org/10.30465/cw.2021.6024

چکیده
  جهان به عنوان فعل خداوند فرآیندی خلاق و پویا ست که هر لحظه در حال بوجود آمدن است.خلاقیت این فرآیند حاصل حاکمیت سنت های ثابت و تخلف ناپذیر، تحت تدبیر خدایی عالم وحکیم است که موجب پیدایش ساختاری منسجم، منظم و پویا در جهان شده است. با وجود دریافت معنای ثبات و تخلف ناپذیری از واژه نظم و تداعی نوعی جبر و عدم انعطاف از آن،مساله مهمی در موضوع ...  بیشتر

تحلیل و نقادی مفاهیم اعتباری در فلسفه اشراقی با رویکرد صدرایی

زهره زارعی؛ قدرت الله قربانی

دوره 12، شماره 2 ، آذر 1400، ، صفحه 115-157

https://doi.org/10.30465/cw.2021.7271

چکیده
  یکی از مباحث مهم عقلی، تقسیم مفاهیم کلی به سه قسم مفاهیم ماهوی، منطقی و فلسفی است. لازم به ذکر است که سهروردی و حکیمان پیش از او تنها متوجه تفاوت بین مفاهیم حقیقی و اعتباری شده و آن­ها را در دو دسته عینی و ذهنی قرار داده بودند و تا زمان ملاصدرا این تقسیم منحصر در معقولات اولی(مفاهیم ماهوی) و معقولات ثانوی(مفاهیم منطقی) بود و جایگاه مفاهیم ...  بیشتر

تحلیل انتقادی ادلۀ اثبات صورت نوعیه

مهدی عظیمی؛ جواد صوفی

دوره 13، شماره 2 ، بهمن 1401، ، صفحه 119-139

https://doi.org/10.30465/cw.2022.40245.1878

چکیده
  مشائیان بجز ماده و صورت جسمیه، صورت نوعیه را نیز برای اجسام اثبات می کنند اما سهروردی با رد دلائلشان، وجود آن را نمی پذیرد، ملاصدرا به دفاع از مشاء پرداخته و اشکالات سهروردی را جواب می دهد. این مقاله، با تحلیل و نقد استدلالهای هر سه گروه به این نتیجه رسیده که دلائل مذکور برای اثبات صورت نوعیه کافی نیستند زیرا همه، برهان إنی هستند که ...  بیشتر

فلسفه
شنوایی از دیدگاه ملاصدرا و عصب‌شناسی

زهره سلحشور سفیدسنگی

دوره 13، شماره 1 ، تیر 1401، ، صفحه 129-156

https://doi.org/10.30465/cw.2022.34234.1774

چکیده
  شنوایی یکی از مفاهیمی است که همواره مورد توجه فیلسوفان اسلامی مانند ملاصدرا و دانشمندان علوم اعصاب بوده است. در فلسفه و علوم اعصاب، شنوایی به عنوان قوه‌ای معرفی می‌شود که صوت را درک می-کند. درک صوت شامل مراتب حسی، خیالی و عقلی است، که یافته‌های علوم اعصاب و فلسفه در این زمینه مکمل یکدیگر هستند. از دیدگاه علوم اعصاب اصوات در مراتب حس ...  بیشتر

مطالعه تطبیقی آرای صدرالمتألهین و آنتونی گیدنز پیرامون زمان

جلال درخشه؛ محمد مسرور

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 29-51

https://doi.org/10.30465/cw.2019.4207

چکیده
  آنتونی گیدنز تلاش می‌کند جامعه‌شناسی را بر محور زمان بازآفرینی کند. این بازآفرینی با نقد تکامل‌گرایی تاریخی کلاسیک‌های جامعه‌شناسی به مثابه ساخت‌شکنی زمان طولی آغاز می‌گردد و با پیگیری آن در ساحت‌ها دیگر بروز زمانمندی همچون ازجاکندگی، آینده‌گرایی، ساخت جامعه و در نهایت تکنولوژی‌های زمان نظیر ساعت و تقویم، معانی و کارکردهای ...  بیشتر

تحلیل میرداماد از معقول ثانی و رابطة آن با اعتباری انگاری وجود

مرتضی جعفریان؛ احد فرامرز قراملکی

دوره 7، شماره 3 ، آذر 1395، ، صفحه 81-105

چکیده
  میرداماد برای اولین بار مفاهیم معقول دوم را به نحوی تعریف یا تفسیر می کند که با ویژگی‌های مفاهیم فلسفی سازگار بوده و آنها را در بگیرد. در تعریف میرداماد، معقول‌های اول مفاهیمی هستند که به امور متمایز و عینی در عالم واقع دلالت دارند و در مقابل معقول‌های دوم منطقی و فلسفی مابه ازایی در عالم واقع ندارند و به هیچ امر عینی مستقل و متمایزی ...  بیشتر

معنویت برای کودکان در عرفان اسلامی با تکیه بردیدگاه آیت‌الله شاه‌آبادی(س) و امام خمینی(ره)

هادی وکیلی؛ مریم داورنیا؛ زینب برخورداری

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1396، ، صفحه 87-108

https://doi.org/10.30465/cw.2017.2742

چکیده
  معنویت از مفاهیمی است که در عصر حاضر مورد توجه ویژه قرارگرفته و اکنون در مورد کودکان نیز به کار برده می‌شود. معنویت از مفاهیم کلیدی دینی است و بر مبانی، ساختار و روشهای معین دینی استوار است. در عرفان اسلامی نیز معنویت نقش کانونی ایفا می‌کند. با توجه به بحث‌های تخصصی معمول در حوزه معنویت، جای آن دارد که نسبت آموزه‫‌های طرح شده در جهان ...  بیشتر

بررسی و نقد دیدگاه دکتر نصر در باب معماری اسلامی و ویژگی‌های آن

امیرحسین فرشچیان؛ مرتضی شجاری

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1396، ، صفحه 91-110

https://doi.org/10.30465/cw.2017.2878

چکیده
  سنت آن طریقی است که شاکله‌بخش امور زندگی می‌گردد و زمانی که جایگزینی غیرخودی بیابد باید نام غیرخودی نیز برآن نهاد. معماری مهم‌ترین جنبه‌ای است که خودی بودن آن اَهم بر تمامی موضوعات زندگی بشر است. رابطه‌ای که سنت با معماری‌اسلامی دارد همچون رابطه علت و معلول است که بدون حضور سنت دیگر نام نیز تشخص حضور ندارد. در این نوشتار نگارنده ...  بیشتر

رابطۀ باید و هست از منظر علامه طباطبایی

حسن معلمی

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1389، ، صفحه 97-106

چکیده
  یکی از مباحث مهم فلسفۀ اخلاق رابطۀ بین «باید و هست» است که دیدگاه‌های مختلفی در باب آن ارائه شده است. یکی از این دیدگاه‌ها، دیدگاه مرحوم علامه طباطبایی و شارح بزرگ آن شهید مطهری است که عبارت است از آنکه: باید و نبایدهای اخلاقی، جعل‌ها و اعتباراتی هستند که انسان بر اساس رابطۀ واقعی بین افعال اختیاری خود و نتایج مترتب بین آنها، ...  بیشتر

بررسی تطبیقی سیر از کثرت به وحدت در هستی‌شناسی افلاطون و ملاصدرا

زهرا محمدی محمدیه؛ عباس جوارشکیان

دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1392، ، صفحه 99-119

چکیده
  مباحث مربوط به خلقت و ترتیب‌بندی موجودات، اصل خیر را در رأس هرم هستی‌شناسی خود می‌نهد و سعی در توجیه ارجاع کثرات به وحدت متعالی دارد. از سوی دیگر ملاصدرا نیز بر مبنای اصول فلسفی و دینی خود با نگاهی وحدت‌محور با طرح نظریة بدوی خود یعنی (وحدت تشکیکی وجود) و نظریة نهایی خویش (وحدت شخصی وجود) به نحوی خاص می‌کوشد تا چگونگی ارجاع این کثرات ...  بیشتر