675648c2785e9a3
حکمت معاصر
بررسی مفهوم و مصادیق حیات در قرآن و حکمت متعالیه

مریم عباس آبادی عربی؛ علی حقی؛ علیرضا کهنسال

دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1400، ، صفحه 137-164

https://doi.org/10.30465/cw.2021.6956

چکیده
  صدرالمتالهین حیات را مبدا «ادراک» و «فعل» می داند و با توجه به اصول فلسفه خود مثل اصل اصالت، بساطت و تشکیک وجود ثابت کرد که حیات، حقیقتی تشکیکی است که در همه مراتب وجود سریان دارد. بنابراین طبق فلسفه ملاصدرا همه موجودات زنده هستند. در حالی که طبق فلسفه­های پیش از ملاصدرا در عالم طبیعت صرفاً حیوانات و انسان­ها دارای حیات ...  بیشتر

تحلیل استعاری وجود شناسی صدرایی: استعاره جهتی داخل – خارج

وحید خادم زاده

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 1-27

https://doi.org/10.30465/cw.2019.4210

چکیده
  زبان شناسان شناختی از دو ابزار «طرح واره تصویری» و «استعاره مفهومی» جهت تبیین فرایند شناخت در انسان بهره می برند. طرح واره تصویری ساختاری ذهنی است که حاصل مواجهه انسان با پدیده های تکرارشونده حسی است. استعاره مفهومی نیز این طرح واره تصویری را به صورت نظام ­مند به مفاهیم انتزاعی و غیر محسوس تعمیم می دهد. مواجهه روزمره انسان ...  بیشتر

نقد براهین اصالت وجود در اندیشه میرزا جواد تهرانی

حسین سهیلی؛ قدرت الله خیاطیان؛ عظیم حمزئیان؛ حمید مسجد سرایی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 81-98

https://doi.org/10.30465/cw.2019.4211

چکیده
  میرزا جواد تهرانی از بزرگترین منتقدان نظریه اصالت وجود در دوره معاصر به شمار می­رود. او در مجموع، یازده برهان اصالت وجود را نقد کرده است. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی در پی ارزیابی دیدگاه انتقادی او در مواجهه با این براهین است.بررسی­ها نشان می­دهد که میرزا جواد در نقد براهین اصالت وجود دو رویکرد عمده به کار گرفته است: نخست، ...  بیشتر

استعارۀ موجود حقیقی به‌مثابه امر ثابت نزد ابن‌سینا و ملاصدرا

وحید خادم‌زاده

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1396، ، صفحه 39-67

https://doi.org/10.30465/cw.2017.2826

چکیده
  براساس نظریۀ شناختی استعاره، فهم مفاهیم انتزاعیازطریق استعاره‌های مفهومی میسر می‌شود، به‌گونه‌ای‌کهایناستعاره­هابخشیازفرایندشناختمحسوب می‌شوندوباحذفآن‌ها بخشی از معنای مفاهیمنیزازدست می‌رود. استعارۀ موجود حقیقیبه‌مثابۀ امر ثابت رافلاسفۀیونانی و مسلمان همانند پارمینیدس، افلاطون، ارسطو، ابن‌سینا، و ملاصدرا به‌طورگستردهبه‌کاربرده‌اند. ...  بیشتر

در ـ جهان بودن و موجودیت بالعرض ماهیت؛ استدلال‌هایی برای در ـ جهان بودن ماهیت در فلسفه صدرا

داود حسینی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1396، ، صفحه 23-37

https://doi.org/10.30465/cw.2017.2975

چکیده
  در ادبیات معاصر درباره در ـ جهان بودن یا در ـ ذهن بودن ماهیت ازمنظر صدرا اختلاف نظر وجود دارد. در این نوشتار قصد داریم که دلایلی اقامه کنیم مبنی‌بر این‌که ازمنظر صدرا ماهیت امری در ـ جهان است. برای این منظور، استدلال خواهد شد که برخی از تعابیر کلیدی صدرا درباره ماهیت (انتزاعی بودن ماهیت و صادق بودن ماهیت بر وجود)، در حضور نظر خاص صدرا ...  بیشتر

فارابی و مساوقت تشخّص و وجود: بازتأمّلی در اِسناد ملّاصدرا

امیرحسین پورنامدار سرچشمه؛ مهدی عظیمی

دوره 7، شماره 3 ، آذر 1395، ، صفحه 61-80

چکیده
  تقریباً قاطبة فلاسفة اسلامی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به مسئلة «تشخّص» پرداخته و پاسخ‌هایی را ارائه داشته‌اند و ازین رو، سرگذشت این بحث به طور کلّی در سنّت فلسفی اسلام قابل مطالعة جدّی و تدقیقات همه‌جانبه است، امّا در اینجا قصد ما پرداختن به جنبه‌ای از نقش فارابی در تطوّر و تکامل این سیر تاریخی است، تا از این طریق پرتوهایی ...  بیشتر

تحلیل میرداماد از معقول ثانی و رابطة آن با اعتباری انگاری وجود

مرتضی جعفریان؛ احد فرامرز قراملکی

دوره 7، شماره 3 ، آذر 1395، ، صفحه 81-105

چکیده
  میرداماد برای اولین بار مفاهیم معقول دوم را به نحوی تعریف یا تفسیر می کند که با ویژگی‌های مفاهیم فلسفی سازگار بوده و آنها را در بگیرد. در تعریف میرداماد، معقول‌های اول مفاهیمی هستند که به امور متمایز و عینی در عالم واقع دلالت دارند و در مقابل معقول‌های دوم منطقی و فلسفی مابه ازایی در عالم واقع ندارند و به هیچ امر عینی مستقل و متمایزی ...  بیشتر

حقیقت، وجود و تقرر؛ تاملی تاریخی درباره‌ی نظر صدرا در باب تحقق وجود در برابر نظر میرداماد

داود حسینی

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 85-106

چکیده
   یکی از استدلال‌های صدرا (که تنها یک مقدمه دارد) برای نظریه‌ای که امروزه تحت عنوان «اصالت وجود» نامیده می‌شود چنین است: چون حقیقت هر چیز همان وجودش است که بواسطه‌ی آن وجود احکام و آثار آن چیز بر آن حمل می‌شود، پس وجود نسبت به آن چیز اولی به تحقق است. این نوشتار قصد دارد تنها مقدمه این استدلال را در بستری تاریخی واکاوی کند. شواهدی ...  بیشتر

تحلیل «وجود» کانتی از منظر حکمت متعالیه

روح‌الله کریمی

دوره 6، شماره 3 ، مهر 1394، ، صفحه 51-74

چکیده
  هدف اصلی این پژوهش تحلیل «وجود» نزد کانت با کمک‌گرفتن از دیدگاه ولف، هیوم، و فلاسفۀ اسلامی دربارۀ وجود است. با توجه به این‌که کانت در نقد عقل محض در دو موضع به تحلیل «وجود» می‌پردازد، ابتدا در بخش تحلیل استعلایی در مبحث «مقولات محض فاهمه»، به‌منزلۀ یکی از مقولاتِ وجهه‌نظر «جهت»، و دیگربار در بخش دیالکتیک استعلایی ...  بیشتر

مطالعة تطبیقی تبیین فلسفی نظریة وحدت شخصیة وجود از دیدگاه محقق دوانی و صدرالمتألهین

باقر حسین‌لو؛ حامد ناجی

دوره 5، شماره 4 ، بهمن 1393، ، صفحه 37-66

چکیده
  وحدت وجود منشأ عرفانی دارد اما شاید اولین تبیین فلسفی از دیدگاه وحدت وجود عرفا از آن محقق دوانی باشد. این تبیین فلسفی، پیامدها و لوازمی دارد که چندان موجه و معقول نیست. صدرا نیز در جهت تبیین فلسفی نظریة وحدت وجود عرفا نهایت تلاش خود را به‌کار بسته است. او با گذر از نظریة وحدت تشکیکی وجود با پیشنهاد یک نظام و دستگاه فلسفی نو فلسفه را نه ...  بیشتر

پیامدهای فلسفی یگانه‌انگاری در اندیشة ابن‌عربی و اسپینوزا

هادی وکیلی؛ پدرام پورمهران

دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 113-129

چکیده
  یگانه‌انگاشتن خدا و جهان در بنیاد اندیشة ابن‌عربی و اسپینوزا قرار دارد. ابن‌عربی با رویکردی عرفانی بدان می‌پردازد و نظریة وحدت وجود را مطرح می‌کند که طبق آن یگانه وجود حقیقی خداوند است و جهان چیزی جز تجلیات، اطوار، و شئون ذات حق تعالی نیست. اسپینوزا با رویکردی عقل‌گرایانه و فلسفی، به تحلیل نظریة وحدت جوهر می‌پردازد و بر این نظر ...  بیشتر

حکم‌ناپذیری مرتبة ذات الهی و دستگاه منطقی ـ معرفت‌شناختی ارسطویی

سیدمجید ظهیری؛ جهانگیر مسعودی

دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1392، ، صفحه 69-78

چکیده
  مرتبة ذات الهی پیچیده‌ترین اعتبارات عرفانی است؛ مرتبة اطلاق مقسمی که حتی حمل واژه‌های مقام، مرتبه، اعتبار عرفانی، و اطلاق بر آن محل تردید است. دربارة وجود لابشرط مقسمی دو اختلاف وجود دارد؛ یکی اختلاف میان فلاسفه و عرفا و دیگر اختلاف میان خود عرفا. اختلاف میان فلاسفه و عرفا در این است که این مرتبه صرفاً از معقولات ثانیة فلسفی است و ...  بیشتر

بررسی تطبیقی سیر از کثرت به وحدت در هستی‌شناسی افلاطون و ملاصدرا

زهرا محمدی محمدیه؛ عباس جوارشکیان

دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1392، ، صفحه 99-119

چکیده
  مباحث مربوط به خلقت و ترتیب‌بندی موجودات، اصل خیر را در رأس هرم هستی‌شناسی خود می‌نهد و سعی در توجیه ارجاع کثرات به وحدت متعالی دارد. از سوی دیگر ملاصدرا نیز بر مبنای اصول فلسفی و دینی خود با نگاهی وحدت‌محور با طرح نظریة بدوی خود یعنی (وحدت تشکیکی وجود) و نظریة نهایی خویش (وحدت شخصی وجود) به نحوی خاص می‌کوشد تا چگونگی ارجاع این کثرات ...  بیشتر

مقایسۀ «وجود و ماهیت» در فلسفۀ توماس آکوئینی و ملاصدرا

خلیل‌الله احمدوند؛ سمیه ملکی؛ زهرا یزدانی داغیان

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1392، ، صفحه 1-22

چکیده
  اندیشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های توماس آکوئینی و ملاصدرا با اتکا بر اعتقادات مذهبی و دینی بر شالود‌‌‌‌‌‌‌ة کلمة‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ «وجود» بنا شده است. توماس در میان فلاسفة مسیحی قرون وسطی تفوق فعل وجود را بر ذات کاملاً درک کرد. درواقع آن‌چه برای توماس در مرتبة اول اهمیت قرار ...  بیشتر

اشتراک معنوی امکان

علیرضا کهنسال

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1389، ، صفحه 101-118

چکیده
  امکان از مفاهیم کلیدی فلسفه اسلامی است و پژوهش در باب آن به هر میزانی که باشد، به گسترش معرفت فلسفی یاری می‌رساند. با التفات به این نکته، نوشتار کنونی بر آن است که درباره یکی از مباحث مهم امکان که در واقع اصلا به آن پرداخته نشده است، تحقیق کند. مساله ما «اشتراک لفظی یا معنوی» امکان است. مراد از این که متفکران ما اساساً به آن نپرداخته‌اند، ...  بیشتر