675648c2785e9a3
حکمت معاصر
برهان امکان و وجوب و نقد‌های کانت و هیوم

حمید پارسانیا

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1389، ، صفحه 1-18

چکیده
  برهان صدیقین به شکلی که ابن‌سینا آن را نخستین‌بار برای برهان امکان و وجوب به کاربرد، از طریق آثار ابن‌رشد و ابن‌میمون در قرون وسطی، به آثار توماس آکویناس راه یافت. مفاهیم مربوط به این برهان چنانکه مورد‌نظر ابن‌سینا بود، در این آثار منتقل نشد و آشفتگی برهان در فلسفه بعد از رنسانس غرب نیز ادامه یافت. در این مقاله برهان امکان و وجوب ...  بیشتر

بررسی و نقد علم مقدس از نگاه نصر

فاطمه احمدی

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1389، ، صفحه 1-27

چکیده
  رویکرد نصر به مسالۀ رابطۀ علم و دین، از زاویۀ کلامی سنت‎گرایانه، نوین است. وی با استفاده از یک رویکرد درون‎دینی، با روش تاویل آموزه‎های ادیان و گزاره‎های فلسفی و عرفانی سنت‎های مختلف، در پی آشکارسازی دیدگاه حقیقی دین و سنت، و گرایش‎های معرفتی درون آن در باب خدا، انسان، و جهان بر می‎آید و از این رهگذر، نه تنها درصدد نشان ...  بیشتر

الگوهای خدا‌باوری در دوران معاصر و ظرفیت‌های فلسفۀ اسلامی

رضا اکبری

دوره 2، شماره 1 ، شهریور 1390، ، صفحه 1-18

چکیده
    در دوران معاصر، می‌توان سه کلان‌الگوی خداباوری را دنبال کرد. این سه کلان‌الگو عبارت‌اند از ایمان‌گرایی، قرینه‌گرایی، عمل‌گرایی. هر‌یک از این سه کلان‌الگو متضمن الگوهایی است. ایمان‌گروی سه نظریۀ عمده را شامل می‌شود که بر‌اساس آن‌ها، ایمان در تعارض با استدلال عقلانی، بی‌ارتباط با استدلال عقلانی ...  بیشتر

شرح و بررسیِ تقریر حکیم غروی اصفهانی از برهان وجودی و انتقادات مهدی حائری یزدی به آن

علی افضلی

دوره 3، شماره 2 ، بهمن 1391، ، صفحه 1-20

چکیده
  غروی اصفهانی، در بین حکیمان مسلمان، نخستین کسی است که، بدون اطلاع از آرای غربیان، برای اثبات وجود خدا، برهان وجودی آورده و تقریری از آن عرضه کرده است. از ‌سوی دیگر، دکتر مهدی حائری یزدی، با آن‌که خود از مدافعان این برهان است، تقریر غروی را نمی‌‌پذیرد و از آن‌‌ انتقاد می‌‌کند. این مقاله به توضیح و بررسیِ تقریر حکیم ...  بیشتر

مقایسۀ «وجود و ماهیت» در فلسفۀ توماس آکوئینی و ملاصدرا

خلیل‌الله احمدوند؛ سمیه ملکی؛ زهرا یزدانی داغیان

دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1392، ، صفحه 1-22

چکیده
  اندیشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های توماس آکوئینی و ملاصدرا با اتکا بر اعتقادات مذهبی و دینی بر شالود‌‌‌‌‌‌‌ة کلمة‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ «وجود» بنا شده است. توماس در میان فلاسفة مسیحی قرون وسطی تفوق فعل وجود را بر ذات کاملاً درک کرد. درواقع آن‌چه برای توماس در مرتبة اول اهمیت قرار ...  بیشتر

بررسی دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی دربارة برهان وجودی

علی افضلی

دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1392، ، صفحه 1-19

چکیده
  آیت‌الله جوادی آملی از جمله اندیشمندان مسلمانی است که هیچ‌یک از تقریرهای برهان وجودی فیلسوفان غربی و مسلمان را نمی‌پذیرد و آن‌ها را نوعی مغالطه می‌داند؛ وی همانند منتقدان غربی این برهان، معتقد است که از هیچ مفهومی، حتی مفهوم خدا یا واجب الوجود، نمی‌‌‌توان وجود خارجی آن را نتیجه گرفت. وی این انتقاد را با مفاهیم فلسفۀ ...  بیشتر

نقد نظریة اقتصاد اسلامی صدر از دیدگاه واقع‌گرایی انتقادی

سیدمحمدرضا امیری طهرانی؛ عماد افروغ

دوره 4، شماره 3 ، آذر 1392، ، صفحه 1-22

چکیده
  تحمل بار مفاهیم اقتصاد اسلامی صدر از نظر روش‌شناختی ارزیابی کنیم. بدین منظور ابتدا امکان‌پذیری این کار را بررسی، و نظریة اقتصاد اسلامی صدر را به اجمال معرفی خواهیم کرد. آن‌گاه بر اساس واقع‌گرایی انتقادی، نظریه‌های «توزیع پیش از تولید»، «توزیع پس از تولید» و «عدالت اجتماعی» صدر را از نظر روش‌شناختی نقد ...  بیشتر

تغایر خارجی عارض و معروض در معقولات ثانی فلسفی از دیدگاه صدرالمتألهین

محمد حسین زاده

دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1392، ، صفحه 1-19

چکیده
  دیدگاه ملاصدرا دربارة نحوة وجود معقولات ثانی فلسفی به صورت‌های مختلفی بیان و تفسیر شده است. از ظاهر عبارات ملاصدرا چنین برمی‌آید که معقولات ثانی فلسفی در خارج، مغایر با موصوف خود هستند. در تفسیرهایی که فیلسوفان نوصدرایی از دیدگاه ملاصدرا ارائه کرده‌اند، این تغایر به نحو صحیحی بیان نشده است. به اعتقاد نگارنده بیش‌تر اشتباهاتی که ...  بیشتر

مثال و خیال جایگاه عوالم واسط در هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی عرفانی و هنر

رضا الهی‌منش؛ محمد رودگر

دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1393، ، صفحه 1-28

چکیده
  نظریة عالم مثال نظریه‌ای هستی‌شناختی است که عمدتاً در فلسفه، کلام، و به‌ویژه عرفان کارایی دارد. عالم خیال نیز عالمی است که انسان در ارتباط با عالم مثال به آن دست می‌یابد. امروزه کارایی‌های جدیدی برای این عوالم در فلسفة دین، روان‌شناسی، فلسفة ذهن، هنر، و ادبیات نیز تعریف شده که اهمیت بسیاری است. نوع نگرش فرهنگ غرب به عوالم ماورا، ...  بیشتر

بررسی تطبیقی دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی در باب سلوک عرفانی

اعظم اسلامی نشلجی؛ رضا اکبریان

دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 1-19

چکیده
  در این مقاله سعی بر آن است تا به مسئلة سلوک عرفانی در تفکر فلسفی ملاصدرا و علامه طباطبایی بپردازیم. مهم‌ترین هدف پژوهش حاضر این است که نشان دهد که نوآوری‌های علامه طباطبایی در این مسئله، بر اساس مبانی نظری فلسفة او، چه بوده است. ملاصدرا اسفار اربعة خود را بر اساس آموزه‌های عرفانی ابن‌عربی، به‌‌خصوص سفرهای چهارگانة انسان برای سلوک ...  بیشتر

فرایند حصول شناخت آدمی در فلسفة صدرالمتألهین شیرازی

محمدرضا بلانیان؛ مرتضی حاج‌حسینی

دوره 5، شماره 3 ، آذر 1393، ، صفحه 1-24

چکیده
  آیا با حذف عقل فعال به عنوان علت حقیقی افاضة صور ادراکی در فلسفة صدر‌المتألهین شیرازی امکان یافتن راهکار دیگری برای تبیین فرایند حصول شناخت انسانی بر اساس مبانی موجود در این فلسفه وجود دارد؟ این مقاله نشان می‌دهد که علی‌رغم اختصاص صفحات زیادی از آثار صدرا به مسئلة کیفیت حصول معرفت آدمی نسبت به موجودات جهان با محوریت واهب‌الصور ...  بیشتر

رابطة نفس و بدن در دیدگاه حکیم مؤسس آقاعلی مدرس

محمدرضا ارشادی‌نیا

دوره 5، شماره 4 ، بهمن 1393، ، صفحه 1-23

چکیده
  معاد جسمانی در تاریخ اندیشة دینی، کلامی، و فلسفی، مسئله بوده و هست. حکمت متعالیه در بیان کیفیت مسئله و حل آن به پردازش مبانی و مبادی متفاوت آن اقدام کرده است. ازجمله مهم‌ترین این مبادی، معرفت نفس و شناخت اصول آن است. حکمای متعالی با نگرش «جسمانیت الحدوث روحانیت ‌البقا» به نفس، پرداختن به سایر مبادی را هموار کرده‌اند. اما گزینش ...  بیشتر

وجود محمولی و اشاره‌پذیری

مهدی اسدی

دوره 6، شماره 1 ، اردیبهشت 1394، ، صفحه 1-23

چکیده
  این‌ نوشتار به گزارش و بررسی یکی از مهم‌ترین دیدگاه‌ها در رد وجود محمولی، یعنی بحث اشاره‌پذیری/‌ اشاره‌ناپذیری، می‌پردازد. همچنین نشان می‌دهد اغلب ادعاهای زیر از قوت چندانی برخوردار نیستند: 1. وجود مطلقاً محمول نیست؛ 2. وجود محمول منطقی نیست؛ و حتی، از جهاتی، این ادعای معتدل‌تر که می‌گوید: 3. گرچه وجود به‌صورت موضوع ـ محمولی ...  بیشتر

هرمنوتیک، حرکت جوهری و فرایند ترجمه

محمدجواد جاوید؛ عصمت شاهمرادی

دوره 6، شماره 2 ، تیر 1394، ، صفحه 1-13

چکیده
  سخن‌گفتن از نسبت بین نظریة حرکت جوهری ملاصدرا که بحثی هستی‌شناختی است و منطق ترجمه که از معناشناسی بحث می‌کند در‌ظاهر قیاسی مع‌الفارق است. اما اگر مراد از ترجمه بیان مراد ماتن (مؤلف) باشد که عملاً درکی فراتر از متن صرف است، در این صورت می‌توان برای نظریة ملاصدرا در این خصوص وجهی قائل شد. این مقاله، با تمسک به نظریة حرکت جوهری ملاصدرا، ...  بیشتر

اصالت ماهیت و عینیت وجود از دیدگاه ملا‌رجبعلی تبریزی

جبار امینی؛ محمد سعیدی‌مهر

دوره 6، شماره 3 ، مهر 1394، ، صفحه 1-18

چکیده
  ملا‌رجبعلی تبریزی از فیلسوفان دورة صفوی و معاصر صدرالمتألهین فیلسوف بزرگ جهان اسلام است. با وجود این‌که تبریزی معاصر ملاصدراست به‌شدت با اصالت وجود مخالفت می‌کند و به اثبات اصالت ماهیت می‌پردازد. او در عین حال وجود را امری خارجی و فرع بر ماهیت می‌داند. به‌نظر می‌رسد این دیدگاه متأثر از تعریف وی از ماهیت و وجود و رابطة آن دو در ...  بیشتر

تحلیل نسخه‌شناسی آثار ملامحمدصادق اردستانی (د 1134 ق/ 1722 م)

محمدجواد اسماعیلی؛ محمد قمی

دوره 6، شماره 4 ، اسفند 1394، ، صفحه 1-27

چکیده
  ملامحمدصادق اردستانی حکیم عصر صفوی است که تاکنون آثار و آرای او به‌خوبی شناخته نشده است. در این مقاله آثار وی را بر پایۀ کتاب‌ها و تذکره‌های منتشرشده در ایران از منظر نسخه‌شناسی و محتوایی بررسی می‌‌کنیم. در این منابع چهارده اثر به حکیم اردستانی منسوب شده است که پس از گردآوری نسخه‌های خطی آثار وی و ارزیابیِ آن‌ها این نتایج به‌دست ...  بیشتر

بررسی ارتباط تعبیر خواب و تأویل آیات بر مبنای دیدگاه ابن‌سینا و شیخ اشراق

سعید انواری؛ فاطمه اسمعیلی اردکانی

دوره 7، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 1-17

چکیده
    چکیده ابن­سینا و پس از وی شیخ اشراق به رابطة میان تاویل و تعبیر اشاره کرده­اند و معتقدند که گاهی نفس در بیان حقیقتی معنوی که در خواب یا کشف و شهود مشاهده کرده است، آن را به مشابه یا ضد آن تغییر می­دهد که در این صورت نیازمند تفسیر باطنی هستیم. این تفسیر باطنی در صورتی که در مورد کشف و شهود و الهاماتی باشد که در بیداری دریافت شده‌اند، ...  بیشتر

تأملی در برهان مسامته

مهزاد حجازی؛ علیرضا کهنسال

دوره 7، شماره 2 ، شهریور 1395، ، صفحه 1-22

چکیده
  چکیده یکی از برهانهای اثبات تناهی ابعاد ، برها ن مسامته است.برخی از بزرگان مانند خواجه  آن را نپذیرفته اند و برخی چون صدر المتالهین آن را  استوار یا فته اند . اساس برهان بر تقاطع میان دو خط نامتناهی  یا یک خط متناهی با یک نامتناهی موازی است که یکی از آنها در چرخشی به سوی خط نامتناهی  با آن تقاطع می یابد .باانکار حالت تقاطع و ...  بیشتر

سوژه سه ساحتی در فلسفه اسلامی معاصر (دیدگاه مرتضی مطهری)

مسعود امید

دوره 7، شماره 3 ، آذر 1395، ، صفحه 1-13

چکیده
  چکیده می توان تعریف یا تفسیر سوژه یا فاعل شناسا را در نظام های مختلف فلسفی که متضمن بحث از آن اند یا باآن مرتبط اند، مورد پرسش و پی جویی قرار داد.با این وصف مساله تحلیل و تفسیر مقایسه ای حقیقتی به نام فاعل شناسا را می تواند یکی از مهم ترین مسایل  مربوط به فرا معرفت شناسی(metaepistemology) به شمار آورد. در همین چارچوب،مساله این نوشتار آن است ...  بیشتر

نقد فیلیپا فوت برعقلانیت عملی کانت

حمیده افلاطونی؛ مجید ملایوسفی

دوره 7، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 1-24

چکیده
  از زمان ارسطو عقل عملی یا فرونسیس ، یعنی فضیلت مندانه عمل کردن. چنین معنایی برای این واژه تازمان هیوم باقی بود، اما هیوم باتاکید بر نقشی که امیال، انگیزه ها وانفعالات ما، هنگام اتخاذ تصمیمات اخلاقی ایفامی کنند، بر نقش امیال ونگیزه ها وعوامل روان شناسانه در  عقل عملی، تاکیدکرد.کانت بعدازهیوم، بواسطه ویژگی هایی که برای عقل عملی ذکر ...  بیشتر

«قِدَم و وحدت نفس»ازمنظر حکیم محمدصادق اردستانی

محمّد قمی؛ محمدجواد اسماعیلی

دوره 8، شماره 1 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 1-27

https://doi.org/10.30465/cw.2017.2718

چکیده
  ابن‌سینا نفس را «روحانیة الحدوث و البقاء» و ملاصدرا آن را «جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء» می‌داند.ملامحمدصادق اردستانی در الحکمة الصادقیة معتقد است که حدوث نفس نه با تجرد آن سازگار است و نه با بقایآن. وی به قدم و وحدت نفس قائل شده است. ازدیدگاه ابن‌سینا و حکمای دیگر، قول به «قدم و وحدت نفس» با دو محذور اساسی مواجه ...  بیشتر

مقایسه دیدگاه تفتازانی و ابن‌سینا در مبحث وجود ذهنی

قدسیه حبیبی؛ سعید انواری؛ سیدصدرالدین طاهری

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1396، ، صفحه 1-21

https://doi.org/10.30465/cw.2017.2740

چکیده
  نظریات مختلفی درباره‌‌ نحوه‌‌ ارتباط صورت‌های ذهنی با اشیای خارجی ارائه شده است که از این میان می‌توان به دو نظریه‌‌ عینیت ماهوی و قول به شبح اشاره کرد. اکثر محققان، ابن‌سینا را قائل به عینیت ماهوی و تفتازانی را ملتزم به دیدگاه شبح دانسته‌اند. در مقاله‌‌ حاضر نخست نظرات ابن‌سینا و تفتازانی با یکدیگر مقایسه شده است و نشان داده ...  بیشتر

جاودانگی روح از منظر افلوطین و سهروردی

بتول احمدی؛ فروزان راسخی

دوره 8، شماره 3 ، آذر 1396، ، صفحه 1-19

https://doi.org/10.30465/cw.2017.2976

چکیده
  جاودانگی اصل مسلم نظام فلسفی‌ افلوطین و سهروردی است که رابطه مستقیمی با چیستی و هویت انسان دارد. افلوطین و سهروردی سرشت انسان را نفس می‌دانند؛ بنابراین دوگانه‌انگار محسوب می‌شوند؛ اما برداشت متفاوتی از دوگانه‌انگاری ارائه داده‌اند. دوگانه‌انگاری نزد افلوطین با ترکیب دوگانه‌ای همراه است. در ترکیب اول ماده و صورت و در ترکیب دوم ...  بیشتر

نسبت فلسفه و شعر در آرمانشهر اقبال و افلاطون

عبدالرسول حسنی فر

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1397، ، صفحه 1-21

https://doi.org/10.30465/cw.2018.3251

چکیده
  افلاطون، متفکر یونانی و اقبال، اندیشمند اسلامی در اندیشه خود صورتی از آرمانشهر را ترسیم نموده اند. با وجود برخی شباهت‌ها، آنچه در آرمانشهر این دو متفکر از همدیگر دارای تمایزات اساسی است نوع نگاه آنها به شعر و رابطه و نسبت بین شعر و فلسفه در آرمانشهر است. این مقاله تلاش دارد با روش تفسیری جایگاه شعر و نسبت آن را با فلسفه در آرمانشهر ...  بیشتر

تحلیل انتقادیِ دیدگاه ملاصدرا دربارۀ «خزائن» در پرتوِ معناشناسی ساختاری

مهدیl باقری؛ احد فرامرز قراملکی

دوره 9، شماره 2 ، آذر 1397، ، صفحه 1-21

https://doi.org/10.30465/cw.2018.3583

چکیده
  صدرالمتالهین در ارائه نظریۀ خود دربارۀ علم الهی به اشیاء، ره­آوردی نوآورانه دارد که ضمن آن از کاربرد قرآنیِ خزائن بهره برده است. مسألۀ اصلی تحقیق حاضر این است که ملاصدرا در ارائۀ دیدگاه­های فلسفی خود دربارۀ واژۀ قرآنی «خزائن»، تا چه اندازه به مؤلفه­های معناشناختی ساختاری-تحلیلی آن در قرآن کریم توجه داشته است. تحلیل مفهومی ...  بیشتر