675648c2785e9a3
حکمت معاصر
واکاوی تساویِ مفهومیِ ایمان با معرفت و تصدیق در آراء متکلّمان مسلمان

اصغر محمدی؛ سحر کاوندی؛ محسن جاهد

دوره 13، شماره 1 ، تیر 1401، ، صفحه 329-356

https://doi.org/10.30465/cw.2023.39270.1858

چکیده
  ریشة «أمن» یکی از محوری‌ترین و اساسی‌ترین مفاهیم قرآنی و مسائل اعتقادی است. تفسیرهای متکثر و متعارض ایمان از نظر متکلمان اسلامی موجب شده تا برخی، دیگران را به کُفر – نقطة مقابلِ ایمان- متّهم کنند. اینکه ایمان را امری معرفتی ـ شناختی بدانیم در دو حوزه معنایی به کار می‌رود: اول اینکه دست‌یابی به ایمان از طریق عقل و استدلال‌های ...  بیشتر

قرآن کریم و چگونگی ارتباط جهان کثرت با جهان وحدت در نظام هستی شناسی عرفانی

محمد اسماعیل عبداللهی

دوره 12، شماره 2 ، آذر 1400، ، صفحه 331-358

https://doi.org/10.30465/cw.2022.7528

چکیده
  مساله «وجود شناسی» عموما و چگونگی تحقق جهان کثرت و رابطه آن با جهان وحدت خصوصا از بنیادی­ترین مسائلی است که بر دیگر مباحث نظام هستی­شناختی در فلسفه و عرفان اثر می­گذارد. برخی رابطه جهان کثرت با جهان وحدت را از نوع وحدت سنخی وجود می­دانند، برخی دیگر نیز وحدت حقه سریانی را مطرح می­کنند و عده­ای دیگر از جمله عارفان مسلمان، ...  بیشتر

مطهری و اخلاق باور

مجید ملایوسفی؛ احمد ‌اله‌یاری؛ مریم اسکندری

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 119-140

چکیده
  اصطلاح «اخلاق باور» برای اولین بار در مقالة معروف کلیفورد، با همین عنوان، به سال 1876 به‌کار رفت. طبق بیان کلیفورد، که بعدها به قاعده یا اصل کلیفورد مشهور شد، «همیشه، همه‌جا، و برای هرکس خطاست که بر اساس قرائن ناکافی به چیزی معتقد شود». از زمانی که کلیفورد این بحث را مطرح کرده است، تاکنون، مورد مناقشات فراوانی بوده است؛ ...  بیشتر

علم حضوری موثر در ادراک حسی و لوازم معرفت‌شناختی آن از دیدگاه حکمت متعالیه

سیدمحمدحسین نقیبی؛ عبدالله نصری

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 249-269

https://doi.org/10.30465/cw.2020.4603

چکیده
  هنگام ادراک حسی دو مرحله اتفاق می­افتد، یکی تاثیرپذیری عضو حسی و دیگری ادراکِ نفس است مرحله اول مادی و مرحله دوم مجرد است. براساس اتحاد نفس و بدن، نفس به تأثراتِ مادی که در اعضای حسی واقع می­شود علم دارد و این علم، از سنخِ علم حضوری است برخی از شارحین حکمت متعالیه همچون علامه طباطبائی و شهید مطهری به این دیدگاه گرایش دارند از لوازم ...  بیشتر

معرفی کتاب «منطق خونجی» (اسدالله فلاحی، 1392، منطق خونجی، تهران، انتشارات مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران)

اسدالله فلاحی

دوره 11، شماره 1 ، شهریور 1399، ، صفحه 259-262

https://doi.org/10.30465/cw.2020.5435

چکیده
  کتاب «منطق خونجی» به نوآوری‌های منطقی افضل الدین خونجی (590-646ق.) در کتاب «کشف الاسرار عن غوامض الافکار» می‌پردازد. از میان همة نوآوری‌های ریز و درشت این منطق‌دان در مباحث تصورات، تصدیقات، قیاس‌های حملی و شرطی، کتاب «منطق خونجی» تنها به بخش تصدیقات و قضایای حملی می‌پردازد و عناوین زیر را با ابزارهای منطق جدید مورد ...  بیشتر

Book Review Farzaneh Goshtasb, Āzar Kayvān: Zendegī Nāme, Āthār va ‘Aqā`ed, Tehran, 2021.

تاکشی اوکای

دوره 13، شماره 1 ، تیر 1401، ، صفحه 357-364

https://doi.org/10.30465/cw.2022.8535

چکیده
  IntroductionThis is a 392-page, extensive Persian book published in Tehran in November 2021. The biography, achievements, and ideologies of Azar Kayvan (1533–1618), who lived in Safavid Iran and Mughal India in the 16th and 17th centuries are covered, as the title of the book implies. First, I want to commend the author for having the courage to write a book about a mystical philosopher who falls into a rather minor category in the intellectual history of the contemporary Persian world. I hope that this achievement will elevate a minor to a position where people in Iran and India will realize ...  بیشتر

تفسیر آیۀ «نور» از منظر ابن سینا و داراشکوه

هادی وکیلی؛ پریسا گودرزی؛ محبوبه امانی

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 141-152

چکیده
  از جمله مراتب قوای نظری نفس، بنابر تقریر ابن سینا، قوه‌ای است که استعداد کسب معقولات را دارد و عقل هیولانی نامیده می‌شود و با «مشکاۀ» در آیۀ نور مطابقت می‌کند؛ در مسیری که نفس به یک قوۀ خاص استکمال می‌یابد و به کمال خاصی می‌رسد، که همانا حصول شهودی و حضوریِ معقولات بالفعل در ذهن است و مصداق «نورٌ علی نور» در ...  بیشتر

تصویرسازی الکوی سازوکار و فرآیند تحول اخلاقی انسان از منظر ملاصدرا

فرشته ابوالحسنی نیارکی

دوره 14، شماره 1 ، اردیبهشت 1402، ، صفحه 1-35

https://doi.org/10.30465/cw.2023.42267.1920

چکیده
  تصویرسازی سازوکار و فرآیند رشد و تحول اخلاقی انسان از منظر ملاصدرا، مسأله این جستار است که برای پاسخ به آن، ناگزیر از تحلیل مسائلی چون 1) منشأ اخلاق و کانون بروز تغییرات اخلاقی، 2) عوامل تحول اخلاقی، 3) کیفیت و ماهیت رشد اخلاقی هستیم. ملاصدرا با پذیرش اصل تغییر‌پذیری انسان، اخلاق را چیزی بین طبیعت و اراده‌های فکری می‌داند. یعنی نیروهای ...  بیشتر

راهکاری تلفیقی در کاهش اضطراب مرگ بر اساس مقایسه راهکارهای یالوم و ملاصدرا

منوچهر شامی نژاد؛ حسین اترک؛ محسن جاهد

دوره 14، شماره 2 ، بهمن 1402، ، صفحه 1-30

https://doi.org/10.30465/cw.2023.45184.1987

چکیده
  مسأله مرگ یکی از مهمترین دغدغه­های وجودی انسان است. انسان از بدو تولد تا زمان مرگ، همیشه اضطراب مرگ را با خود به همراه دارد. متفکران بسیاری برای کاهش اضطراب مرگ راهکار ارائه داده­اند. یالوم و ملاصدرا نیز هر کدام بر اساس مبانی خویش به چیستی مرگ پرداخته­ و راهکارهایی را ارائه کرده­اند؛ از جمله راهکارهای مهم یالوم در درمان اضطراب ...  بیشتر

فلسفه
بررسی نظریه عصمت انبیا و نافرمانی آدم(ع)

حسین اترک

دوره 15، شماره 2 ، بهمن 1403، ، صفحه 1-33

https://doi.org/10.30465/cw.2023.43137.1942

چکیده
  یکی از داستانهای مورد مناقشه در قرآن که مربوط به بحث عصمت انبیاء است، داستان حضرت آدم است. فارغ از مناقشاتی که در مورد واقعی یا نمادین بودن این داستان وجود دارد، ظاهر این آیات دلالت بر نافرمانی حضرت آدم از دستور الهی دارند. دسته‌ای از متکلمان اسلامی که قائل به عصمت مطلق انبیاء هستند، این نافرمانی آدم را گناه ندانسته و درصدد توجیه نافرمانی ...  بیشتر

فلسفه
مبانی فلسفی نظام‌های منطقی حاج‌حسینی

اسدالله فلاحی

دوره 14، شماره 2 ، بهمن 1402، ، صفحه 31-57

https://doi.org/10.30465/cw.2023.47117.2018

چکیده
  مرتضی حاج‌حسینی بر پایة مبانی فلسفی ویژه‌ای، در دو ویراست کتاب خویش «طرحی نو از اصول و مبانی منطق»، دست به کار تدوین نظام‌های منطقی غیر استانداردی شده است که برخی ویژگی‌های آن هیچ پیشینه‌ای در آثار منطق‌دانان گذشته ندارد. برخی از مبانی فلسفی این نظام‌های منطقی این‌ها است: 1. تمایز اصول موضوعه و اصول متعارف؛ 2. انحصار اصول ...  بیشتر

فلسفه
منزلت وجودی- عدمی مصالح عبادات نسبت به احوال و معارف با تکیه بر دیدگاه صدرالمتألّهین

سیده زینب حسینی؛ ابراهیم نوئی؛ محسن جاهد

دوره 15، شماره 2 ، بهمن 1403، ، صفحه 35-55

https://doi.org/10.30465/cw.2024.45779.1999

چکیده
  تعیین چرایی تشریع عبادات و نقش آنها در سایر شؤون انسانی مجال برداشت‏هایی مانند مقصودیت بالذات، شأن سلبی ویا منزلت ایجابی و إعدادی عبادات را فراهم می‏آورد. پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این مسأله است که در نگاه صدرالمتألّهین شیرازی عبادات در پیدایش، تکامل یا ظهور احوال و معارف انسان از چه منزلتی برخوردارند؟ هدف این تحقیق نیز کشف کارکردهای ...  بیشتر

فلسفه
صورت بندی رابطة اخلاق و سیاست در فلسفه سیاسی فارابی

علی آقاجانی

دوره 14، شماره 1 ، اردیبهشت 1402، ، صفحه 37-69

https://doi.org/10.30465/cw.2023.44035.1964

چکیده
  فارابی فیلسوفی مبدع و نوآور است و محصولات جدید و عمیقی را به عالم و عالمان اندیشه از جمله در اخلاق و سیاست و رابطه آن ها که یکی از مفاهیم کهن و بسیار گسترده است ارائه می‌دهد. مقاله نگاه فارابی به ارتباط اخلاق و سیاست(مساله) را بر پایه چارچوب نظری مقاله که ترکیبی از سه پرسش و چهار رویکرد جدایی اخلاق از سیاست،تبعیت اخلاق از سیاست، اخلاق ...  بیشتر

فلسفه
معرفت‌شناسی گواهی سهروردی؛ رویکردی تحلیلی و تاریخی

مرتضی متولی؛ مهدی عظیمی

دوره 14، شماره 2 ، بهمن 1402، ، صفحه 59-81

https://doi.org/10.30465/cw.2023.47244.2022

چکیده
  با اینکه ما بسیاری از آگاهی‌ها و معرفت‌های خود را از گواهی گرفته‌ایم، آن هیچ‌گاه به صورت جدّی در معرفت-شناسی مطرح نبوده است مگر در چند دهه‌ی اخیر. اما در جهان اسلام گواهی به‌ضرورت بیشتر محلّ توجّه بوده است، و در این میان سهروردی باز هم به ضرورت بیشتر به آن پرداخته است. او در سه موضع از گواهی سخن گفته است: در منطق (شامل معرفت‌شناسی ...  بیشتر

فلسفه
تحلیل مسئله ربط متغیّر به ثابت و راه‌حلّی دیگر در این باب

منصور ایمانپور

دوره 14، شماره 1 ، اردیبهشت 1402، ، صفحه 71-94

https://doi.org/10.30465/cw.2023.44424.1972

چکیده
  یکی از مباحث اساسی در فلسفه، تبیین تغییراتی است که در بخش‌های مختلف این جهان مشهود است. در مورد این تغییرات از جهات مختلف می‌توان سخن گفت؛ لکن یکی از مباحث اساسی در این زمینه، تببین رابطه دو بخش متغیر با ثابت است. فیلسوفان اسلامی، در طول تاریخ ، پاسخ‌هایی به پرسش مذکور داده‌اند. مسئله این مقاله این است که افزون بر راه‌حلّ‌های مورد ...  بیشتر

فلسفه
الگوی عمل انسانی «براساس حکمت صدرایی»

فاطمه سلیمانی دره باغی

دوره 14، شماره 2 ، بهمن 1402، ، صفحه 83-110

https://doi.org/10.30465/cw.2023.46032.2004

چکیده
  عمل رفتاری بیرونی است که در اثر تعامل شناخت، گرایشات و کشش های درونی شکل گرفته و توسط اراده تحقق یافته است.بنابراین عمل در یک فرایند معرفتی از یک تصور و تصدیق آغاز می شود و به تصمیم گیری و اراده کردن منتهی می‌گردد. در این میان، عوامل متعددی در شکل گیری عمل اختیاری موثرند که عبارتند از.: قوه خیال ، قوه عقل نظری و عملی، قوه شوقیه و اراده. ...  بیشتر

فلسفه
کارکرد شناختی ملکات از دیدگاه فارابی

نادیا مفتونی؛ فتانه تواناپنا؛ قاسمعلی کوچنانی

دوره 14، شماره 1 ، اردیبهشت 1402، ، صفحه 95-117

https://doi.org/10.30465/cw.2023.43320.1951

چکیده
  ملکات نقش‌های متعددی در فلسفه اسلامی دارند. گاهی در مبادی صدور فعل از حیث مبادی خلقی، گاهی از ‏جهات انسان‌شناسانه و در مواردی در مبناشناسی احوالات روانشناختی، امیال و گرایشات نفسانی ملکات مورد ‏توجه هستند. مساله این تحقیق بررسی ابعاد شناختی و روانشناختی ملکات است که در ارتباط با ساختارهای ‏ادراکی و سازمان‌یافتگی ادراک محسوب ...  بیشتر

فلسفه
تحلیلِ انتقادیِ براهینِ هفت‌گانه‌‎ی ابن‌سینا در ردّ این‌همانیِ نفس و مِزاج

کرامت ورزدار؛ فاطمه سادات کتابچی

دوره 14، شماره 2 ، بهمن 1402، ، صفحه 111-137

https://doi.org/10.30465/cw.2024.47587.2027

چکیده
  مسئله‌ی اساسیِ این پژوهش، بررسی و تحلیلِ انتقادیِ براهینِ هفت‌گانه‌ی ابن‌سینا در ردّ این‌همانیِ «نفس» و «مِزاج» و هدف از آن، نشان دادنِ ناتوانیِ این براهین در ردّ اینهمانی مزاج و نفسِ گیاهی و همچنین ناتمامیّتِ چهار برهان از این براهین است. ابن‌سینا در آثارِ خود، هفت برهان در اثباتِ ناایهنمانیِ مزاج و نفس اقامه کرده‌است. ...  بیشتر

فلسفه
نقد حصرانگاری معرفت شناسانه از «انسان معلّق در فضا» در پرتو فهم مبانی ابن سینا

علی اصغر جعفری ولنی

دوره 14، شماره 1 ، اردیبهشت 1402، ، صفحه 119-145

https://doi.org/10.30465/cw.2023.39935.1871

چکیده
  مسأله: «انسان معلق در فضا» از نگاه ابن‌سینا برای اثبات وجود نفس، تجرد آن و مغایرت نفس با بدن طراحی شده است و حیث وجودی دارد؛ هر چند بسیاری پس از ابن‌سینا، این طرح را در حیث معرفتی به‌کار برده و آن را چنین تفسیر کرده‌اند: انسان معلق در فضای ابن‌سینا «علاوه بر اینکه هست، می‌داند که هست». به‌نظر می‌رسد چنین برداشتی با مبانی ...  بیشتر

عرفان اسلامی
بررسی مبانی نظری دیدگاه حکیم مهدی الهی قمشه ای مبنی بر فاعلیت بالعشق واجب تعالی در آثار حکیمان پیشین

محمد جواد دکامی؛ اکبر عروتی موفق

دوره 14، شماره 2 ، بهمن 1402، ، صفحه 139-163

https://doi.org/10.30465/cw.2024.47448.2025

چکیده
  متکلمان مسلمان معتقدند که خدا فاعل بالقصد است، مشائیون او را فاعل بالعنایه و اشراقیون او را فاعل بالرضا و پیروان ملاصدرا او را فاعل بالتجلی یا فاعل بالعنایه می‌دانند. وجه اشتراک همه این نظرات این است که در تمام اقسام فاعل، عشق و ابتهاج واجب تعالی به ذات خود منشاء پیدایش این عالم است به همین دلیل حکیم الهی قمشه‌ای خدای متعال را «فاعل ...  بیشتر

گسترة علم حضوری و کاربست آن در تبیین ادراکات حقیقی و اعتباری در اندیشة علامه طباطبایی

مصطفی مومنی؛ محمد جواد اخگری؛ یاسر سالاری

دوره 14، شماره 1 ، اردیبهشت 1402، ، صفحه 147-171

https://doi.org/10.30465/cw.2023.43223.1948

چکیده
                          علامه طباطبایی بر طبق مبانی حکمت صدرایی علم حضوری را امری وجودی و مجرد از مادّه می داند که در آن، عالِم با واقعیّت خودْ، معلوم را می یابد. یکی از مباحثی که علامه به تفصیل مطرح نموده است، بحث از اعتباریات یا ادراکات اعتباری است. باید دانست که بین دیدگاه وی در علم ...  بیشتر

فتوّت و رموز ان در آثار شیخ شهاب‌الدین سهروردی

مهدیه سیدنورانی

دوره 14، شماره 1 ، اردیبهشت 1402، ، صفحه 173-206

https://doi.org/10.30465/cw.2023.45700.1995

چکیده
  چکیده:فتوّت گرچه در باورعامه با خصایل پهلوانی و عیاری آمیخته‌گشته‌است اما در نظر فتوّت‌نامه‌نویسان، انسانِ صاحب‌فتوّت انسانِ اخلاق‌مداری است که تمام تلاشش رسیدن به فضایل نفسانی و ترک رذایل آن است تا بتواند به مقصد اصلی خود یعنی قلب/فطرت دست‌یابد. او برای متصف شدن به این خصایل نیک آیین‌ها و آدابی را به‌جا می‌آورد.مسألۀ اصلی ...  بیشتر

فلسفه
آسیب شناسی شرح منظومه حکیم سبزواری به مثابه متن آموزشی

غلامعلی مقدم

دوره 14، شماره 1 ، اردیبهشت 1402، ، صفحه 207-238

https://doi.org/10.30465/cw.2023.45437.1992

چکیده
  از زمان پیدایش مباحث فلسفه در میان مسلمانان تا کنون، آثار متعدد و متنوع فلسفی توسط فیلسوفان مسلمان نگاشته شده و برخی از آنها به عنوان متن آموزشی مورد استفاده قرار گرفته است. شرح منظومه ملاهادی سبزواری از آن جمله است، منظومه ابیاتی تعلیمی است که مرحوم حاجی در جوانی در منطق و فلسفه سروده و در دوران تدریس و پختگی خود شرح داده است. این کتاب ...  بیشتر